Πηγή: El Salto Diario | Αναδημοσίευση από το Οι Ζαπατίστας στην Ευρώπη
Σε περιόδους συστημικού χάους, είναι πιο σημαντικό από ποτέ να “κρατάμε γερά το πηδάλιο”, μας προειδοποιούσε ο Immanuel Wallerstein. Εννοούσε να μην υποκύψουμε στον πειρασμό των γενικεύσεων ή της καθολικότητας, αλλά και να μην παγιδευτούμε στις λεπτομέρειες, στην τάση να βλέπουμε μόνο τη συγκυρία αποκομμένη από το πλαίσιο. Κατά κάποιον τρόπο, ήταν μια έκκληση για ισορροπία στις αναλύσεις, σε μια εποχή που η φυσική κοινωνικο-ιστορική πολυπλοκότητα προστίθεται στη δυσκολία του να “πλοηγήσεις μια βάρκα σε ταραγμένα νερά”, όπως επισημαίνει ο κοινωνιολόγος.
Η παγκόσμια αριστερά, αυτό το αντιφατικό αμάλγαμα που μπορεί να περιλαμβάνει αριστερές και προοδευτικές κυβερνήσεις, πολιτικά κόμματα, κοινωνικά κινήματα και διανοούμενους αναφοράς, έχει εκφραστεί αυτές τις μέρες με τις πιο διαφορετικές αποχρώσεις. Πρόκειται για κάτι παραπάνω από έλλειψη ομοφωνίας, πράγμα υγιές από μία άποψη: βρισκόμαστε μπροστά στην ανυπαρξία κοινών αξιών, πέρα από μια σχεδόν γενικευμένη και αφηρημένη απόρριψη του πολέμου.
Οι διακηρύξεις της λατινοαμερικανικής αριστεράς επαναλαμβάνουν λίγο πολύ τα ίδια επιχειρήματα των τελευταίων χρόνων, ιδίως από τότε που ξεκίνησε η μπολιβαριανή διαδικασία στη Βενεζουέλα.
Έτσι, οι κυβερνήσεις της Νικαράγουας, της Κούβας και της Βενεζουέλας στηρίζουν ευθέως τη Ρωσία, κατηγορώντας τη Δύση για “διπλά μέτρα και σταθμά”, αφού δεν λαμβάνει υπόψη της το επιχείρημα της Μόσχας ότι βρίσκεται υπό στρατιωτικό κλοιό. “Δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί η ειρήνη με το να περικυκλώνουμε και να αποκλείουμε κράτη”, δήλωσε ο πρέσβης της Κούβας στον ΟΗΕ.
Η αντίδραση της κυβέρνησης της Βολιβίας, αν και εν μέρει αντιφατική, έδειξε συνέπεια στην ολομέλεια του διεθνούς οργανισμού. Ο πρέσβης Diego Pary διάβασε μέρος του άρθρου 10 του Συντάγματος, το οποίο βεβαιώνει ότι “η Βολιβία είναι ένα συνταγματικά ειρηνιστικό κράτος και απορρίπτει κάθε επιθετικό πόλεμο ή απειλή επίθεσης ως μέσο επίλυσης διαφορών και συγκρούσεων μεταξύ κρατών”. Για το λόγο αυτό, ο Pary απέρριψε όλες τις εισβολές και τις μονομερείς ενέργειες στην πρόσφατη ιστορία. “Παραδείγματα το Αφγανιστάν, το Ιράκ, η Λιβύη, η Συρία, η Παλαιστίνη και σήμερα η Ουκρανία”, δήλωσε ο διπλωμάτης, ο οποίος αργότερα δεν ψήφισε τη δήλωση καταδίκης της εισβολής.
Η κύρια φυσιογνωμία του λατινοαμερικάνικου προοδευτισμού, ο Λούλα ντα Σίλβα, περιορίστηκε σε μια γενική καταδίκη του πολέμου κατά την επίσκεψή του στην Πόλη του Μεξικού: “Κυβερνώντες, κατεβάστε τα όπλα, καθίστε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και βρείτε μια διέξοδο στο πρόβλημα που σας οδήγησε στον πόλεμο”. Τα λόγια του κατά της εισβολής ήταν πολύ χλιαρά και ασαφή, ίσως επειδή ο πρόεδρος Ζάι Μπολσονάρου, ο κύριος αντίπαλός του στις εκλογές του Νοεμβρίου, πρότεινε ουδετερότητα απέναντι στον πόλεμο. “Δεν θα πάρουμε θέση, θα παραμείνουμε ουδέτεροι και θα βοηθήσουμε με ό,τι είναι δυνατόν”, δήλωσε ο Μπολσονάρου, ο οποίος έφτασε στο σημείο να απαξιώσει δημόσια τον αντιπρόεδρό του, Χάμιλτον Μουράο, που δήλωσε αντίθετος στην προέλαση της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Ωστόσο, οι περισσότερες αναλύσεις αυτές τις μέρες προέρχονται από δημοσιογράφους και διανοούμενους με μια τεράστια γκάμα χρωμάτων και αποχρώσεων που δείχνουν, εκτός από την ποικιλομορφία, και μια κάποια σύγχυση.
Δεν είναι αλήθεια, όπως επισημαίνει ο Jorge Majfud στο Rebelion, ότι “η παγκόσμια αριστερά υποστηρίζει τον Πούτιν”- και ακόμη λιγότερο ότι το κάνει λόγω “της έξυπνης και ισχυρής απάντησής του στην οικονομική και στρατιωτική ηγεμονία της Δύσης”. Απλώς στα φιλορωσικά κομμάτια της αριστεράς, η απόρριψη των Ηνωμένων Πολιτειών είναι τόσο ισχυρή που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης εκείνων που (όπως ο Πούτιν) σήμερα κάνουν κάτι πολύ παρόμοιο με αυτό που έκανε η αυτοκρατορία των ΗΠΑ για περισσότερο από έναν αιώνα.
Στην Página 12, ο Atilio Borón ούτε καν εκφράστηκε κατά της ρωσικής εισβολής, υποστηρίζοντας ότι “τα φαινόμενα δεν αποκαλύπτουν πάντα την ουσία των πραγμάτων, και αυτό που εκ πρώτης όψεως φαίνεται να είναι ένα πράγμα – μια εισβολή – ιδωμένο από μια άλλη οπτική γωνία και λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα του πλαισίου, μπορεί να είναι κάτι εντελώς διαφορετικό”. Διατύπωσε ένα επιχείρημα ορθό, αλλά αστήρικτο, γιατί η λογική του αθωώνει τους εισβολείς: “Η στρατιωτική επιχείρηση ενάντια στην Ουκρανία είναι η λογική συνέπεια μιας άδικης πολιτικής κατάστασης”.
Ο δημοσιογράφος Ignacio Ramonet, στο Telesur, ακολούθησε το ίδιο μοτίβο προς υπεράσπιση της Ρωσίας, τονίζοντας την ευθύνη της Δύσης στην κρίση επειδή δεν αποδέχθηκε τις εγγυήσεις που ζήτησε η Μόσχα ότι “δεν θα φτάσουν στο έδαφος της Ουκρανίας, στα σύνορα με τη Ρωσία, πυρηνικά όπλα που θα έθεταν σε κίνδυνο την ασφάλεια της Ρωσίας “.
Κατά κάποιον τρόπο, αυτού του τύπου οι θέσεις, τόσο συνηθισμένες στη Λατινική Αμερική, μοιάζει να προκύπτουν από μια εστίαση ανεπίκαιρη, όπως έχουν επισημάνει, μεταξύ άλλων, οι Santiago Alba Rico, Volodymyr Artiukh και Rafael Sánchez Cedillo.
Πράγματι, τα συνθήματα που ήταν κατάλληλα την εποχή της εισβολής στο Ιράκ το 2003 αντηχούν τώρα συγκεχυμένα. “Η ερμηνεία των πάντων με εκκίνηση τις ΗΠΑ δεν μας βοηθάει καθόλου”, επισημαίνει ο Artiukh. Μεταξύ άλλων γιατί αυτή την περίοδο της φθίνουσας ηγεμονίας των ΗΠΑ και του συστημικού χάους, τον πόλεμο, ή μάλλον την ωμή βία, την ασκούν επίσης και μεσαίες δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και η Τουρκία στην Υεμένη, τη Συρία και το Κουρδιστάν, όπως επισημαίνει ο Alba Rico.
Ο Νόαμ Τσόμσκι ήταν πολύ πιο ξεκάθαρος σε συνέντευξή του στο Truthout. Ξεκινά επισημαίνοντας ότι “η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι ένα σοβαρό έγκλημα πολέμου συγκρίσιμο με την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ και την εισβολή Χίτλερ-Στάλιν στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939, για να αναφέρουμε δύο μόνο σχετικά παραδείγματα”. Αφού πρώτα ξεκαθαρίζει ότι οι εξηγήσεις δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την εισβολή, στη συνέχεια αναλύει τις ευθύνες της Δύσης και των ΗΠΑ ειδικότερα: “Η κρίση κυοφορείται εδώ και 25 χρόνια, ενόσω οι ΗΠΑ υποτιμούσαν περιφρονητικά τις ανησυχίες της Ρωσίας για την ασφάλειά της, ιδίως τις σαφείς κόκκινες γραμμές της: τη Γεωργία και κυρίως την Ουκρανία”.
Από τα λαϊκά κινήματα, το πλέον ξεκάθαρο ήταν το ανακοινωθέν του EZLN με τίτλο “Δεν θα υπάρξει τοπίο μετά τη μάχη”. Σε έξι σύντομα σημεία παίρνει το μέρος των από κάτω και αρνείται να πάρει θέση από τη μεριά των κρατών και του κεφαλαίου (ρωσικού, δυτικού ή οποιουδήποτε άλλου). “Υπάρχει μια επιθετική δύναμη, ο ρωσικός στρατός”. Στη συνέχεια καταγγέλλει το μεγάλο κεφάλαιο και παίρνει το μέρος των λαών της Ρωσίας και της Ουκρανίας. ” Ως ζαπατίστας δεν υποστηρίζουμε το ένα ή το άλλο Κράτος, αλλά εκείνους που αγωνίζονται για τη ζωή ενάντια στο σύστημα”.*(1)
Στη συνέχεια καταγγέλλει όσους πιστεύουν ότι υπάρχουν καλές και κακές εισβολές, επικρίνει το ρόλο των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης και, τέλος, αγκαλιάζει όσους αντιστέκονται από τα κάτω στην Ουκρανία και διαδηλώνουν στη Ρωσία. “Ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει τώρα. Αν συνεχιστεί και αν, όπως προβλέπεται, κλιμακωθεί, τότε ίσως δεν θα υπάρχει κανείς να λογοδοτήσει για το τοπίο μετά τη μάχη”, καταλήγει το κείμενο που υπογράφουν οι υποδιοικητές Moisés και Galeano.
….ερωτήματα….
Έχοντας πλέον διαβάσει και ακούσει πολλές αναλύσεις για τη ρωσική εισβολή, τα ερωτήματα συσσωρεύονται: Είναι τόσο δύσκολο να πάρουμε μια θέση αρχής ενάντια στον πόλεμο και να καταγγείλουμε τον επιτιθέμενο; Κάθε δήλωση και κάθε ανάλυση πρέπει να βάζει μπροστά τον “κύριο εχθρό” (τις ΗΠΑ), αφήνοντας στην άκρη τον “δευτερεύοντα εχθρό”; Δεν είναι αυτή ακριβώς η πολιτική που απορρίπτουν οι φεμινίστριες όταν μας λένε ότι δεν υπάρχει πρωτεύων αγώνας (σοσιαλιστική επανάσταση) που θα επιλύσει στη συνέχεια τις άλλες αντιθέσεις;
Η ηθική δοκιμάζεται στις πιο δύσκολες και περίπλοκες στιγμές. Το να καθοδηγείσαι από το σωστό και όχι από ότι σε συμφέρει, είναι ένας δύσκολος αγώνας τόσο αναγκαίος όσο και εξαντλητικός, ο οποίος, επιπλέον, δεν πουλάει στα μέσα ενημέρωσης.
Μια πολιτική χωρίς ηθική, καθοδηγούμενη από υπολογισμούς, μας οδηγεί πάντα σε αδιέξοδο: να αγωνιζόμαστε για να αναπαράγουμε τις ίδιες τις καταπιέσεις που καταπολεμούσαμε.
Στο τελευταίο του “Σχόλιο”, λίγες ημέρες πριν από το θάνατό του, ο Wallerstein μας άφησε ως παρακαταθήκη, μια από εκείνες τις φράσεις που πρέπει να σκεφτόμαστε ξανά και ξανά. Γνωρίζοντας τη διαδρομή του, είμαι βέβαιος ότι έμαθε πολλά από τους λαούς στους αγώνες των οποίων δεσμεύτηκε: “Αυτό που μπορούν να κάνουν όσοι θα είναι ζωντανοί στο μέλλον είναι να παλέψουν με τον ίδιο τους τον εαυτό, για να είναι πραγματική αυτή η αλλαγή”.
Τι θέλησε να μας πει με αυτό το “να παλέψουμε με τον ίδιο μας τον εαυτό”;
*
(1) «… Όταν έγινε η πολυεθνική εισβολή στο Ιράκ (εδώ και 19 σχεδόν χρόνια), με επικεφαλής τον αμερικανικό στρατό, υπήρξαν κινητοποιήσεις σε όλο τον κόσμο ενάντια σε εκείνον τον πόλεμο. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν πίστευε ότι το να αντιταχθεί κανείς στην εισβολή σήμαινε ότι τάσσεται στο πλευρό του Σαντάμ Χουσεΐν. Τώρα η κατάσταση είναι παρόμοια, αν και όχι η ίδια. Ούτε Ζελένσκι ούτε Πούτιν. Σταματήστε τον πόλεμο…».
-.-
Φωτογραφία: Aris Messinis
Civilians evacuate the city of Irpin, northwest of Kyiv, during heavy shelling and bombing on March 5, 2022. Ukraine and Russia agreed to create humanitarian corridors to evacuate civilians on March 3, 2022 in a second round of talks since Moscow invaded last week, a top Ukrainian official said.