Sarah Babiker, 16/05/2023, Πηγή: elsaltodiario.com
Ισπανία: Αυτοδιοικητικές εκλογές της 28ης Μαΐου
Αρκετοί Ρομά εμφανίζονται στις λίστες των κομμάτων σε διάφορα μέρη της ισπανικής επικράτειας. Μέσα από την εμπειρία τους, αναφέρονται στον αγώνα κατά του αντιτσιγγανισμού και για μεγαλύτερη κοινωνική δικαιοσύνη μέσα από τα δημοτικά συμβούλια.
Η 16η Μαΐου 1944 είναι μια ημερομηνία τρόμου για τον λαό των Ρομά αλλά και αντίστασης επίσης. Εκείνη την ημέρα, 6.000 Ρομά, έγκλειστοι στο Άουσβιτς (Πολωνία), έμαθαν ότι θα τους έριχναν αμέσως στα αέρια. Επέλεξαν λοιπόν την αντίσταση: άνδρες, γυναίκες, κορίτσια και ηλικιωμένοι αντιστάθηκαν στα SS οπλισμένοι με ξύλα και πέτρες, ανατρέποντας, τουλάχιστον προσωρινά, τα σχέδια εξόντωσής τους.
Στην Ισπανία, οι Ρομά έχουν τις δικές τους αναμνήσεις γενοκτονίας. Ο μεγαλύτερος εκφραστής της θεσμικής βούλησης για την εξόντωση του λαού των Τσιγγάνων είναι η Μεγάλη Επιδρομή, ή Γενική Φυλάκιση των Τσιγγάνων, που σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε από τον Μαρκήσιο της Ενσενάδα στις 31 Ιουλίου 1749. Από τη βασιλεία των Καθολικών Μοναρχών έως το θάνατο του Φρανσίσκο Φράνκο, ένα σύνολο 360 νόμων έθρεψαν την ιστορία του θεσμικού αντιτσιγγανισμού.
Τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση σχετικά με τον αντιτσιγγανισμό και την ιστορική μνήμη έχει βρεθεί στο επίκεντρο, χάρη στον κριτικό ακτιβισμό των Ρομά και στις προόδους στη θεσμική σφαίρα, με ένα πρόσφατα εγκεκριμένο Κρατικό Σύμφωνο κατά του Αντιτσιγγανισμού και την ένταξη του ρατσισμού αυτού του είδους στον Ποινικό Κώδικα ως εγκλήματος μίσους. Η παρουσία δημόσιων εκπροσώπων των Ρομά στα θεσμικά όργανα υπήρξε θεμελιώδης γι’ αυτές τις προόδους.
Καθώς πλησιάζουν οι δημοτικές εκλογές, αρκετοί Ρομά είναι υποψήφιοι στις λίστες διαφόρων πολιτικών κομμάτων. Οι περισσότεροι προέρχονται από συλλόγους ή ακτιβιστικές οργανώσεις Ρομά. Παρά την ποικιλομορφία των συνδιασμών, μοιράζονται μια οριζόντια συμμαχία για να επιτευχθεί πρόοδος στον αγώνα κατά του αντιτσιγγανισμού και τη βελτίωση της ζωής ενός ιστορικά περιθωριοποιημένου και διωκόμενου λαού.
Από τον ακτιβισμό στο κόμμα
Η Μαρία Ερνάντες Πέρες (María Hernández Pérez), υποψήφια με το Unidas Podemos- Izquierda Unida στη Λεόν, δεν έμαθε ποτέ στο σχολείο για την αντίσταση των Ρομά στους Ναζί στις 16 Μαΐου 1944, ούτε ανέφεραν τίποτα για τη Μεγάλη Επιδρομή. Αυτό που είχε να αντιμετωπίσει στο σχολείο των μοναχών όπου φοιτούσε, στη Λεόν, ήταν η δασκάλα της, να της απαγγέλει καθημερινά τους πρώτους στίχους από την Gitanilla του Θερβάντες: «Γεννιούνται από γονείς κλέφτες, μεγαλώνουν με κλέφτες, εκπαιδεύονται να γίνουν κλέφτες», θυμάται. Εκείνη την εποχή, ήταν μόλις δέκα ετών, όταν ανακάλυψε τον αντιτσιγγανισμό. Και αγωνίζεται εναντίον του από τότε που θυμάται τον εαυτό της. Για ένα διάστημα η Ερνάντες συνεργάστηκε με το Ίδρυμα Secretariado Gitano, ωστόσο δεν συμμεριζόταν την οπτική του, κατά τη γνώμη της πατερναλιστική, για την αντιμετώπιση του αντιτσιγγανισμού. «Δεν είναι τυχαίο ότι πρόκειται για ένα Ίδρυμα που προήλθε από την Εκκλησία», λέει.
«Άρχισα να εξερευνώ άλλους δρόμους. Πριν μερικά χρόνια, πριν από την πανδημία, μερικοί από εμάς τους ακτιβιστές συναντηθήκαμε σε μια πλατφόρμα που δημιουργήσαμε με την ονομασία Camelamos», από όπου, εξηγεί η γεννημένη στη Λεόν ακτιβίστρια, σημειώνοντας ότι δεν της αρέσει ιδιαίτερα η λέξη, έκαναν πολιτικό lobbying. Ως ακτιβίστρια, η Ερνάντες έχει επικεντρωθεί στους πλανόδιους πωλητές εμπορευμάτων, τον τομέα στον οποίο εργάζεται. Υποστηρίζει ότι πρόκειται για έναν τομέα ιστορικά υποβαθμισμένο ωστόσο θεμελιώδη: «Είμαστε οι μόνοι που φτάνουμε σε μέρη όπου κανείς άλλος δεν φτάνει». Για την ακτιβίστρια, η υπηρεσία τους είναι διπλή: λειτουργούν ως κοινωνικοί ειρηνοποιοί παρέχοντας πιο προσιτά προϊόντα και, επίσης, πηγαίνουν τα πράγματα εκεί που δεν τα πηγαίνει κανείς άλλος: «Σκέφτομαι την κυρία που, αν ο ξάδελφός μου δεν κατέβει στη Λεόν με τις συνταγές των φαρμάκων της και δεν τα αγοράσει για να της τα πάει την επόμενη φορά [που θα εχει δρομολόγιο με το εμπόρευμά του], κανείς δεν θα το κάνει γι’ αυτήν».
Η Ερνάντες ήταν μέλος του δημοτικού συμβουλίου της Λεόν από το 2015 έως το 2019. Ήταν μέλος μιας ομάδας κατοίκων από τις γειτονιές που ενώθηκαν εν μέσω της έξαρσης του δημοτικισμού της εποχής. Πριν από αυτό, είχε γνωρίσει το Podemos τυχαία, μια μέρα που είδε «μια πολύ μικρή είδηση» σε μια εφημερίδα σε ένα μπαρ, που ανακοίνωνε την πρώτη συνέλευση του κόμματος στη Λεόν, είδε ότι μπορούσε να πάει την ώρα εκείνη και αποφάσισε να το κάνει. «Και κάπως έτσι ξεκίνησε η ζωή μου στην πολιτική: πλησίασα για να πάρω μια μυρωδιά και, δες με, έμεινα και κατέληξα να είμαι επικεφαλής του Feminismos στην Καστίλλη και Λεόν».
Για την Ερνάντες, ο Δήμος είναι ένας προνομιακός χώρος για τη χάραξη πραγματικών και επανορθωτικών πολιτικών. Μεταξύ των επιτευγμάτων της θητείας της ως δημοτική σύμβουλος, υπογραμμίζει πώς ο εορτασμός της 8ης Απριλίου, της Διεθνούς Ημέρας των Ρομά, πέρασε από αρμοδιότητα των Κοινωνικών Υπηρεσιών σε αρμοδιότητα του Πολιτισμού. Εργάστηκε επίσης για την τροποποίηση των δημοτικών κανονισμών σχετικά με το πλανόδιο εμπόριο. Σε αυτά τα τέσσερα χρόνια της συμμετοχής της, δημιουργήθηκε επίσης ένα Συμβούλιο Ρομά «όπου εκπροσωπούνται τα πάντα, από τους ηλικιωμένους μέχρι τους συλλόγους των Ρομά ή που είναι φιλο-Ρομά ή που εργάζονται με Ρομά, από όπου μπορούν να αντιμετωπιστούν πολλά θέματα».
Η Πάκι Μάγια Ερέδια (Paqui Maya Heredia), δημοτική σύμβουλος του Σαμπαντέλ, πιστεύει επίσης ότι οι δήμοι μπορούν να εφαρμόσουν θεμελιώδεις πολιτικές για τον λαό των Ρομά και όχι μόνο. Προερχόμενη από τον κοινωνικό τομέα, με εμπειρία στην εργασιακή ένταξη και την εκπαίδευση, η Ερέδια μπήκε στην πολιτική μέσω του κόμματος Esquerra Republicana. Το κόμμα γνώριζε το έργο της στη δημοτική πολιτική, δεδομένης της συμμετοχής της σε διάφορες επιτροπές του δημοτικού συμβουλίου. «Μια από τις σαφείς θέσεις της Esquerra Republicana, εδώ στο Σαμπαντέλ, ήταν να ενσωματώνει ανθρώπους από την πόλη που θα μπορούσαν να εκπροσωπήσουν άλλους τομείς, να μην είναι όλοι εκπρόσωππι λευκών, μη τσιγγάνων, αλλά να υπάρχει μια πιο πραγματική αντανάκλαση όσων από εμάς ζούμε εδώ, όπου υπάρχει σχεδόν 5% τσιγγάνικος πληθυσμός». Η Ερέδια χαρακτηρίζει την πρόσκληση που δέχτηκε να συμμετάσχει στο κόμμα ως «ευχάριστη έκπληξη».
Η Ερέδια τα λέει όλα αυτά με την επίγνωση ότι η συμπερίληψη των Ρομά (και των μειονοτήτων γενικότερα) στις λίστες μπορεί να επικριθεί ως μια συμβολική άσκηση που βολεύει τα κόμματα να δείξουν ποικιλομορφία, να συμπληρώσουν μια ποσόστωση που δεν αλλάζει πραγματικά τις πολιτικές τους. «Το ζήτημα αυτό όμως έχει ήδη συζητηθεί στην περίπτωση των γυναικών, και χάρη σε αυτές τις πρωτοβουλίες, στις ποσοστώσεις, υπάρχουν γυναίκες που εκπροσωπούν και καταλαμβάνουν χώρους στους οποίους δεν είχαμε πρόσβαση πριν. Ποτέ δεν αισθάνθηκα αντικείμενο, δεν αισθάνομαι γλάστρα, δεν αισθάνομαι να αποτελώ κομπάρσο του πολιτισμικού στοιχείου στην ορχήστρα». Και ελπίζει ότι, με τον ίδιο τρόπο που αυτές οι θετικές πολιτικές έχουν λειτουργήσει για την ομαλοποίηση της παρουσίας των γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων, «κι εδώ επίσης θα υπάρξει εξέλιξη και σε λίγα χρόνια θα έχουμε Ρομά σε πολύ πιο σημαντικές θέσεις». Μεταξύ των επιτευγμάτων που προέρχονται από την ενσωμάτωση ατόμων Ρομά στους θεσμούς, η Ερέδια αναφέρει το Κρατικό Σύμφωνο κατά του Αντιτσιγγανισμού. Ελπίζει να εκλεγεί και πάλι δημοτική σύμβουλος της πόλης της, βρίσκεται στην έκτη θέση και οι δημοσκοπήσεις είναι ευνοϊκές.
Στην Καταλονία, στη Βαρκελώνη, ο Ρικάρντο Βαλεντί (Ricardo Valentí) φιλοδοξεί να μπει στο δημοτικό συμβούλιο με το κόμμα Junts Per Catalunya. Αυτός ο ακτιβιστής έχει μακρά ιστορία ως επικεφαλής της κορυφαίας ένωσης Ρομά στη γειτονιά Γκράσια και έχει καταφέρει να συνομιλήσει με εκπροσώπους διαφόρων κομμάτων μέσω του Συμβουλίου Ρομά του Δημοτικού Συμβουλίου της Βαρκελώνης: «Στο πλαίσιο αυτό, πριν από τέσσερα χρόνια, μου πρότειναν για πρώτη φορά να μπω στις λίστες του Junts per Catalunya και φέτος μου το πρότειναν ξανά. Είναι άνθρωποι που γνωρίζω, και ένα από τα άτομα που θα συμμετέχουν στη λίστα είναι η πρόεδρος του Συμβουλίου Ρομά του Δημοτικού Συμβουλίου της Βαρκελώνης».
Ο Βαλεντί θεωρεί ότι δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο στο γεγονός ότι τα κόμματα ενσωματώνουν ακτιβιστές στις γραμμές τους αφού διαπιστώσουν την πορεία τους. Στην πραγματικότητα, εξηγεί, η παρουσία βουλευτών ή ευρωβουλευτών Ρομά είναι σημαντική. «Έχουμε την Μπέα Καρίγιο (Bea Carrillo), τη Σάρα Χιμένεθ (Sara Jiménez) και τον Ισμαέλ Κορτές (Ismael Cortés), και αυτοί ξεκίνησαν επίσης από τη βάση, καθένας με το κόμμα του, καθένας με τη δική του ιδεολογία. Όλοι σεβόμαστε ο ένας τον άλλον, είμαστε όλοι Ρομά και είμαστε όλοι αδέλφια». Για να αποδείξει ότι πρόκειται για μια μακρόχρονη διαδικασία, ο Βαλεντί αναφέρει τον Χουάν ντε Ντιός (Juan de Dios), τον πρώτο ευρωβουλευτή Ρομά. Πώς ξεκίνησε; επίσης από τη βάση, θυμάται και προσθέτει: «Το ισπανικό Σύνταγμα φέρει την υπογραφή του».
Ο Σαμουέλ Εσκουδέρο Λεόν (Samuel Escudero León) γεννήθηκε πριν από 24 χρόνια, πολύ καιρό αφότου ο Χουάν ντε Ντιός έγινε σημείο αναφοράς για τους Ρομά πολιτικούς. Ακόμη και σε πολύ νεαρή ηλικία αισθάνθηκε το κάλεσμα να συμμετέχει, πρώτα στους χώρους της νεολαίας και των φοιτητών. Ο Εσκουδέρο κατάγεται από τη Βαγιέκας και θέτει υποψηφιότητα για τις εκλογές με τη λίστα του κόμματος Más Madrid. Αν αναρωτηθεί που οφείλεται η ανθεκτικότητα των τσιγγάνων, του έρχονται στο μυαλό καθημερινές αντιστάσεις, όπως τί σημαίνει να σηκώνεσαι τα ξημερώματα για να δουλέψεις στο εμπόριο του δρόμου, οι μητέρες που αγωνίζονται για τα παιδιά τους, η αλληλοϋποστήριξη όταν οι θεσμοί σε εγκαταλείπουν, όπως συνέβη κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το μοίρασμα της φτώχειας, όπως του έλεγε η γιαγιά του ότι έκαναν στα πιο δύσκολα χρόνια και συνεχίζουν να κάνουν.
Παρά το γεγονός ότι μαθήτευσε σε ένα δημόσιο σχολείο που χαρακτηριζόταν από την ποικιλομορφία της γειτονιάς, είχε την πρώτη του συνάντηση με τον αντιτσιγγανισμό που ενσαρκώθηκε σε έναν καθηγητή, στο πρώτο έτος της Δευτεροβάθμιας Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης. Ήταν ένας μόνο καθηγητής που «είχε ορισμένα στερεότυπα, προκαταλήψεις. Όταν έφτασα στην τάξη, θυμάμαι ότι μου έδωσε μια ζωγραφιά και ένα στυλό και μου είπε να κάτσω πίσω, να μην ενοχλώ».
Ο Εσκουδέρο δεν το άφησε να περάσει έτσι και διηγήθηκε την ιστορία στο σπίτι. Ο σύλλογος της Βαγιέκας του οποίου ήταν μέλος, η μητέρα του και η θεία του επίσης, παρενέβησαν, το σχολείο αντέδρασε, δεν θα εμπόδιζαν τον Εσκουδέρο να σπουδάσει όπως οποιοσδήποτε άλλος συμμαθητής του. Εκτός από αυτή την περίπτωση, ο Εσκουδέρο θυμάται το λύκειό του ως ένα μέρος με καλούς καθηγητές, μέντορες, όπως λέει, όπου άρχισε επίσης να αναπτύσσει το ενδιαφέρον του να συμμετέχει στα κοινά: ήταν αντιπρόσωπος, εκπρόσωπος των μαθητών και υπεύθυνος για την ισότητα.
Σύντομα άρχισε να δίνει ομιλίες σε εκπαιδευτικά κέντρα ως θετικό σημείο αναφοράς για τους μαθητές: «Κάποια στιγμή, όταν ήμουν 16 ετών, κατέληξα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μιλώντας για τους Ρομά και κυρίως για τη νεολαία», θυμάται. Από τα χρόνια εκείνα που πολεμούσε τον αντιτσιγγανισμό με τα ξαδέλφια του, ήρθε η πρώτη του επαφή με το κόμμα που τότε ονομαζόταν Ahora Madrid. Το 2019 εντάχθηκε, στο Más Madrid πια, ως μέλος της γειτονιάς Βαγιέκας: «Τα τελευταία τέσσερα χρόνια εργαζόμουν πάνω σε προτάσεις για τη βελτίωση της γειτονιάς, για τη νεολαία, τον αθλητισμό, τα παιδιά, την κινητικότητα, και τις λίγες αρμοδιότητες που έχει το Περιφερειακό Συμβούλιο όσον αφορά την εκπαίδευση».
Με αυτά ασχολιόταν και παράλληλα εργαζόταν ως μάγειρας, όταν μια μέρα, τον κάλεσαν να ενταχθεί στις περιφερειακές λίστες. Αφού το σκέφτηκε για λίγο, αποφάσισε να προχωρήσει. Πίστευε ότι θα ήταν μια συμβολική θέση, μετά το νούμερο 50, αλλά όταν βγήκαν οι προσωρινές λίστες, είδε ότι ήταν στο νούμερο 32. «Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, μεταξύ 28 και 30 βουλευτών, απέχω ένα βήμα από το να γίνω βουλευτής στη Συνέλευση της Μαδρίτης», λέει ο Εσκουδέρο, ο οποίος περιγράφει τον εαυτό του ως «νέο, τσιγγάνο και Βαγιεκάνο».
Για τον Εσκουδέρο, πολιτική σημαίνει να βοηθά τους ανθρώπους της γειτονιάς του και ελπίζει να «δώσει αυτό το στοιχείο της πραγματικότητας που συχνά λείπει από τα θεσμικά όργανα». Υποστηρίζει ότι υπάρχει ανάγκη για περισσότερους Ρομά στην πολιτική και τη διοίκηση. Υπό αυτή την έννοια, συμφωνεί με τον υποψήφιο του Junts per Catalunya, ότι υπάρχει μια εγκάρσια ατζέντα που ενώνει τους Ρομά που μπαίνουν στην πολιτική και η οποία υπερβαίνει τα κόμματα στα οποία ανήκουν: «Η ευημερία του λαού μας, των ανθρώπων μας, είναι πάνω απ’ όλα. Αυτό φάνηκε καθάρα στο Κρατικό Σύμφωνο κατά του Αντιτσιγγανισμού, σε εκείνη την υποεπιτροπή που κατάφερε να ορίσει τον αντιτσιγγανισμό ως έγκλημα μίσους. Παρακολούθησα τη ζωντανή μετάδοση και μου ερχόταν δάκρυα στα μάτια βλέποντας αυτούς τους τρεις σπουδαίους Ρομά από διαφορετικά κόμματα, να μιλούν και να το υπερασπίζονται.
Ρομά, αλλά όχι μόνο
Το γεγονός ότι μοιράζονται κάποιους πολιτικούς στόχους σε σχέση με το λαό τους δεν περιορίζει τους Ρομά σε ένα είδος ουσιοκρατικού υποκειμένου. «Πρώτα είμαι γυναίκα και μετά είμαι Ρομά. Επιπλέον, όλα τα γενικά ζητήματα με αφορούν με τον ίδιο τρόπο όπως κάθε άλλον πολίτη», υπενθυμίζει η Ερέδια. Αλλά αναγνωρίζει επίσης ότι το να είσαι Ρομά, προσδίδει στην πολιτική μια αντίληψη των καταστάσεων που μπορεί να γίνει κατανοητή μόνο αν τις έχει ζήσει κανείς. «Η συμπερίληψη αυτής της άποψης για την πολιτισμική ποικιλομορφία ήταν ένα χρέος που όφειλε η ίδια η πολιτική. Υπό αυτή την έννοια, οι εκλογές του 2019 έκαναν επίσης τη διαφορά με την εκλογή τεσσάρων βουλευτών, την εκλογή δημοτικών συμβούλων σε πόλεις της Ισπανίας, στην Καταλονία… Το θετικό θα ήταν να μη σταματήσουμε εδώ, να συνεχίσει να χτίζεται αυτό». Για την Ερέδια, η εκκρεμότητα που συνεχίζει να υφίσταται, είναι να σημειωθεί πρόοδος όσον αφορά τη μνήμη και την αποκατάσταση. «Πρέπει να αναγνωριστεί τι συνέβη στους Ρομά ιστορικά, όσο δεν αποκαθίσταται αυτή η ιστορική διαδικασία που μας οδήγησε στην κατάσταση που βρισκόμαστε, δεν θα αποκτήσουμε τα ίδια δικαιώματα με οποιονδήποτε άλλο πολίτη», σημείωσε.
Για τον Βαλεντί, οι θεσμοί είναι αναμφίβολα ένας χώρος από τον οποίο μπορεί να καταπολεμηθεί ο αντιτσιγγανισμός, «αλλά και για να να αφιερωθείς σε θεμελιώδη ζητήματα που δεν αφορούν μόνο τους Ρομά, όπως η εκπαίδευση, η στέγαση, η υγεία και η απασχόληση». Ο υποψήφιος του Junts per Catalunya θέλει να διευκρινίσει ότι ως πολιτικοί Ρομά δεν εκπροσωπούν τον πληθυσμό των Ρομά. «Δεν είμαστε ηγέτες, είμαστε ακτιβιστές. Φυσικά, αν μας ζητήσουν συνάντηση ομάδες Ρομά, προφανώς θα τη διοργανώσω ώστε να έρθουν και να ακούσουν τις προτάσεις μας», ωστόσο, η προτεραιότητα δεν είναι να πείσουμε, αλλά να κάνουμε. «Το θέμα δεν είναι: θέλω την ψήφο σας και μετά δεν θυμάμαι. Το θέμα είναι να συνεργαστούμε με τους ανθρώπους μας. Το ζήτημα είναι να είμαστε εκεί μαζί τους».
Για τον Escudero είναι επίσης σημαντικό να καταστήσει σαφές ότι τα άτομα που υφίστανται ρατσισμό δεν αποτελούν την κάλυψη μιας ποσόστωσης στα κόμματα. «Ο στόχος μου δεν είναι να πω, είμαι Ρομά και είμαι εδώ, αλλά είμαι Ρομά και σας μιλάω για τη δημόσια εκπαίδευση, σας μιλάω για την επαγγελματική κατάρτιση, σας μιλάω για την κινητικότητα, σας μιλάω για τις δημόσιες μεταφορές, σας μιλάω για τον περιβαλλοντισμό», λέει ο νεαρός άνδρας, ο οποίος υπενθυμίζει ότι έχει ήδη διανύσει μια πορεία ως εκπρόσωπος της γειτονιάς.
Ούτε η Ερνάντες προέρχεται μόνο από τον ακτιβισμό των Ρομά, στην πραγματικότητα ο πρώτος της αγώνας είχε εργασιακό χαρακτήρα. «Στη δουλειά με αποκαλούσαν η συνδικαλίστρια αν και δεν έχω ενταχθεί ποτέ σε κανένα συνδικάτο. Είχαμε μια διαδικασία Διαδικασία Προσωρινής Ρύθμισης Εργασίας σε ένα τηλεφωνικό κέντρο, κατά την οποία 398 άτομα απολύθηκαν μονομιάς». Το γεγονός ότι μπήκε στην πολιτική της ήρθε σχεδόν φυσικά καθώς ο παππούς της ήταν δημοτικός σύμβουλος στο πρώτο δημοτικό συμβούλιο της Λεόν. Και η πολιτική, θυμάται, ήταν πάντα παρούσα στον λαό των Ρομά, αν και τώρα επιτέλους έχει γίνει πιο ορατή. «Η πρώτη διαδήλωση που έγινε στη δημοκρατία ήταν στην Πουέρτα ντελ Σολ, Τσιγγάνοι που ζητούσαν ψωμί και δουλειά. Δεν υπάρχει τίποτα πιο πολιτικό από εκείνη την πρώτη διαδήλωση στη δημοκρατία. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι ποτέ δεν μας είδαν ως πολιτικά υποκείμενα. Επιπλέον, η πλειονότητα των κομμάτων μας χρησιμοποιούσε σχεδόν πάντα ως μια χρωματική πινελιά, μια πινελιά φολκλόρ».
Η Ερνάντες βρίσκεται επίσης σε καλή θέση στη λίστα, στο νούμερο τρία. «Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να κάνουμε ορατά τα άτομα που υφίστανται ρατσισμό, στην προκειμένη περίπτωση τους τσιγγάνους ή τις τσιγγάνες που βρίσκονται στις λίστες. Αλλά θα ήθελα επίσης, όπως είπε τις προάλλες η Σάντρα Ερέδια (Sandra Heredia) –αν γίνει δήμαρχος της Σεβίλλης θα πάμε όλοι εκεί– ότι μια μέρα, και ελπίζω να γίνει σύντομα, θα πάψει να είναι είδηση ότι καταλαμβάνουμε τους χώρους που μας αντιστοιχούν». Η Σάντρα Ερέδια, μέλος της Adelante Andalucía είναι η μοναδική Ρομά πολιτικός που ηγείται λίστας στις εκλογές της 28ης Μαρτίου. Στην αυτόνομη περιοχή της Ανδαλουσίας, δύο ακόμα Ρομά βάζουν υποψηφιότητα: η Σέιλα Καρμόνα Σίλβα (Sheila Carmona Silva), στο Λινάρες, είναι στη λίστα της Izquierda Unida – Más País – Verdes Equo, ενώ ο σοσιαλιστής Μάριο Βάργας Κάμας (Mario Vargas Camas) είναι επίσης υποψήφιος για το δημοτικό συμβούλιο της Σεβίλλης. Ο επίσης σοσιαλιστής Πάκο Βάργας Πόρας (Paco Vargas Porras) κατεβαίνει με το Κόμμα Σοσιαλιστών της Καταλονίας (PSC) στην πόλη Σαντ Αντριά ντελ Μπεσό στην Καταλονία. Οι επόμενες εκλογές θα μπορούσαν επομένως να αποτελέσουν ημερομηνία-κλειδί για να ακουστούν από πρώτο χέρι τα αιτήματα των Ρομά σε πολλά δημοτικά συμβούλια.
