Γενικά οι ελλείψεις των φαρμάκων είναι συνυφασμένες με τις χώρες σε βαθιά οικονομική κρίση. Το φάρμακο ως αγαθό απαραίτητο για την υγεία σπανίζει μόνο όταν η κατάσταση έχει φτάσει στο μη περαιτέρω, όταν δηλαδή έχουν γίνει όλες οι άλλες περικοπές και η οικονομία βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Επίσης, ελλείψεις φαρμάκου για τον γενικό πληθυσμό παρατηρούνται σε χώρες που υπόκεινται σε προγράμματα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δεν υπάρχει έλλειψη φαρμάκων, αλλά είναι περιορισμένη η πρόσβαση στο φάρμακο των πιο φτωχών στρωμάτων, λόγω των δρακόντειων περικοπών στις κοινωνικές δαπάνες.
Το παράδοξο
Το παράδοξο στις μεγάλες ελλείψεις φαρμάκων που παρατηρούνται τους τελευταίους μήνες στην Ελλάδα είναι ότι η χώρα δεν υπάγεται σε καμία από τις δύο περιπτώσεις στις οποίες αναφερθήκαμε. Δηλαδή ούτε η οικονομία βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση (αντιθέτως, έχει θετικό πρόσημο η ανάπτυξη) ούτε η Ελλάδα υπόκειται σε πρόγραμμα το ΔΝΤ με τη στενή έννοια του όρου – οι μνημονιακές «μεταρρυθμίσεις» παραμένουν βέβαια ανέπαφες. Γενικά, οι Έλληνες ασφαλισμένοι έχουν δωρεάν πρόσβαση στο φάρμακο. Σε αυτό το «δωρεάν» ας βάλουμε έναν αστερίσκο βέβαια. Το 2021 οι πολίτες πλήρωσαν 521 εκατομμύρια από την τσέπη τους για την αγορά φαρμάκων…
Τι άλλαξε λοιπόν σε σχέση με πέρσι και παρατηρούνται ελλείψεις σε 265 φάρμακα, μερικά από τα οποία μάλιστα είναι ευρείας κατανάλωσης;
Η αγορά
Αυτό που άλλαξε είναι η κερδοφορία των φαρμακευτικών εταιριών. Η δήλωση της αναπληρώτριας υπουργού Υγείας, Μίνας Γκάγκα είναι διαφωτιστική: «Τα πολύ φθηνά φάρμακα πρέπει να αξίζει τον κόπο να τα παράξει κάποιος για να τα έχουμε. Δεν είναι λογικό να έχουμε φάρμακα κάτω από το κόστος».
Η Γκάγκα είτε λόγω πλεονάσματος κυνισμού είτε λόγω έλλειψης πολιτικής εμπειρίας, εξήγησε με μια κάποια ωμότητα τα πράγματα ως έχουν. Αν το φάρμακο είναι εμπόρευμα, τότε η παραγωγή και η διάθεσή του καθορίζεται από τους νόμους της αγοράς. Αν βγάζει κέρδος, αξίζει να παράγεται. Αν δεν είναι κερδοφόρο, η παραγωγή μειώνεται ή σταματάει και όσοι/ες το χρειάζονται, ας αναμείνουν στο ακουστικό τους…
Επιπλέον, αν μια κυβέρνηση έχει ως πρωταρχική αντίληψη την αυτορρύθμιση της αγοράς, δεν βρίσκει το λόγο να παρέμβει στην αγορά του φαρμάκου. Όχι μόνο δεν υποχρεώνει τις εταιρείες να παραγάγουν τα φάρμακα που είναι απαραίτητα (σημειώστε ότι είναι τόσο μεγάλη η κερδοφορία τους που δεν θα βγουν στο «κόκκινο» αν παράγουν κάποια φάρμακα που δεν είναι φοβερά επικερδή), αλλά ούτε μπαίνει στον κόπο να τα επιδοτήσει, ακόμα και για τους πιο ευάλωτους.
Τα διλήμματα
Στη λογική ότι το φάρμακο είναι εμπόρευμα και η κυβέρνηση δεν παρεμβαίνει στην αγορά, η Δημόσια Υγεία μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Προτεραιότητα είναι η κερδοφορία των εταιριών. Κατά συνέπεια, το πολιτικό ζήτημα που προκύπτει είναι προφανές. Εξίσου προφανή και τα διλήμματα που αναδύονται: Ποια είναι η προτεραιότητα της κυβερνητικής πολιτικής; Η κερδοφορία των εταιριών ή η Δημόσια Υγεία; Αντιμετωπίζουμε το φάρμακο ως εμπόρευμα ή ως κοινωνικό αγαθό;
Αν η επιλογή είναι το φάρμακο-εμπόρευμα, τότε θα συνεχιστεί το παράδοξο να έχουμε έλλειψη φαρμάκων χωρίς ακραία οικονομική κρίση. Αν προκριθεί η αντίληψη του φαρμάκου-κοινωνικού αγαθού, τότε θα πρέπει να ακολουθηθεί μια πολιτική που θέτει ως προτεραιότητα την υπεράσπιση της Δημόσιας Υγεία και διασφαλίζει την πρόσβαση όλων στα φάρμακα που χρειάζονται. Μια πολιτική που αναπόφευκτα έρχεται σε σύγκρουση με την κερδοσκοπία των φαρμακευτικών εταιριών.
