Συνέντευξη με την Eva Izquierdo, Policy Officer Global Climate Justice, European Environmental Bureau
Τη συνέντευξη πήρε η Δήμητρα Κουλούζη – Μετάφραση: Ηρώ Μαρίνου
- Πώς η κλιματική αλλαγή οδηγεί στη μετανάστευση;
Η μετανάστευση υπήρχε πάντοτε και οι άνθρωποι θα εξακολουθούν να μεταναστεύουν στο μέλλον. Συνήθως, οι άνθρωποι μεταναστεύουν για μια καλύτερη ζωή. Πρόσφατα, παρατηρήσαμε ότι η κλιματική αλλαγή έχει προστεθεί στις πολυάριθμες αιτίες εξαιτίας των οποίων οι άνθρωποι αναζητούν μια καλύτερη ζωή κάπου άλλου. Η κλιματική αλλαγή κάνει πιο ακραίες τις καιρικές συνθήκες. Είμαστε μάρτυρες σε μια αύξηση πλημμύρων, ξηρασιών, πυρκαγιών κ.ο.κ παγκοσμίως. Κοινότητες που βρίσκονται πιο κοντά στα παραδοσιακά τους εδάφη υποφέρουν περισσότερο. Άνθρωποι που βιοπορίζονται από τη γεωργία έχουν χτυπηθεί τρομερά από τις συνέπειες της κλιματική αλλαγής. Για κάποιους από αυτούς, η μετανάστευση είναι ένας μηχανισμός προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Οι περισσότεροι αναζητούν μια καλύτερη ζωή σε αστικές περιοχές όπου τους τραβάνε οι υποσχέσεις για την εύρεση εργασίας. Έχει αποδειχθεί από έρευνα/μελέτη για την Κλιματική Αλλαγή ότι οι άνθρωποι προτιμούν να μεταναστεύουν όσο το δυνατό λιγότερο και όσο το δυνατόν πιο κοντά. Αυτό σημαίνει πώς αν τους δινόταν η δυνατότητα, οι περισσότεροι θα πήγαιναν στην πιο κοντινή μεγάλη πόλη της περιοχής τους. Αν έχουν την ευκαιρία να μετακινηθούν εκεί εποχιακά ή για ένα μικρό χρονικό διάστημα –όταν το κλίμα στην περιοχή τους βρίσκεται στα χειρότερά του-, θα μετακομίσουν στην πόλη και θα επιστρέψουν στον τόπο τους όσο το δυνατό γρηγορότερα. Είναι σημαντικό να τονιστεί πώς κάποιοι, ακόμα κι αν επιθυμούν να μεταναστεύσουν, είναι τόσο φτωχοί που δεν μπορούν να το κάνουν. Γι’ αυτούς, η μετανάστευση ως μηχανισμός προσαρμογής δεν είναι επιλογή.
- Περιβαλλοντικοί ή κλιματικοί μετανάστες ή κλιματικοί πρόσφυγες; Ποιος είναι ο σωστός όρος;
Προς το παρόν, η διεθνής κοινότητα δεν έχει συμφωνήσει ακόμα σε έναν ορισμό για αυτά τα φαινόμενα. Κατά τη γνώμη μου, ο όρος κλιματικός πρόσφυγας θα πρέπει να χρησιμοποιείται για να περιγράψει τους ανθρώπους που εξαναγκάζονται να μεταναστεύσουν εξαιτίας ενός ξαφνικού και ακραίου καιρικού συμβάντος, όπως πλημμύρες, πυρκαγιές, τυφώνες, τσουνάμια. Άλλωστε, η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει αυτές τις ακραίες καιρικές καταστροφές. Οι κλιματικοί πρόσφυγες χρειάζονται άμεσα βοήθεια και το καθεστώς τους δεν μπορεί να είναι διαφορετικό από του οποιαδήποτε πρόσφυγα.
Από την άλλη, η κλιματική αλλαγή έχει επιπτώσεις μακροχρόνιες όπως η άνοδος της στάθμης της θάλασσας ή η ερημοποίηση μιας περιοχής. Οι κοινότητες που μένουν σε ένα νησί για παράδειγμα, γνωρίζουν ότι στο τέλος θα αναγκαστούν να μετακινηθούν.
Ωστόσο, έχουν τον χρόνο να σχεδιάσουν τη μετανάστευσή τους και να διαπραγματευτούν με τις αρχές άλλων περιοχών. Κατά την άποψή μου, ο όρος κλιματικός μετανάστης φαίνεται πιο κατάλληλος για αυτούς τους ανθρώπους. Το γεγονός ότι οι κλιματικοί μετανάστες ή οι κλιματικοί πρόσφυγες αποφασίζουν να διασχίσουν τα σύνορα ή να μείνουν στην πατρίδα τους, δεν επηρεάζει τον ορισμό από τη στιγμή που το βασίζω στην αιτία που προκάλεσε τη μετακίνηση, η οποία είναι μια σύντομη ή μια μακροχρόνια επίπτωση της κλιματικής αλλαγής.
Περιβαλλοντικός μετανάστης για μένα είναι ακόμα ευρύτερος όρος. Θα πρέπει να περιλαμβάνει τη λογική του κλιματικού μετανάστη, αλλά όχι μόνο. Για παράδειγμα, αν ένας μετεωρίτης πέσει σε μια περιοχή ή ένα εξαιρετικά δηλητηριώδες αέριο διαρρεύσει σε έναν συγκεκριμένο οικότοπο δεν συνδέεται στην πραγματικότητα με την κλιματική αλλαγή αλλά θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τις κοινότητες που επηρεάζονται περιβαλλοντικούς πρόσφυγες ή μετανάστες. Παρ’ όλα αυτά, τα περισσότερα φαινόμενα που συμβαίνουν σήμερα στον κόσμο σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, έτσι προς το παρόν πιστεύω πώς πρέπει να εστιάσουμε στον όρο κλιματικός μετανάστης ή πρόσφυγας.
- Οι άνθρωποι που μετακινούνται εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής προστατεύονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση;
Όσο οι άνθρωποι που μεταναστεύουν εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής δεν έχουν ένα διεθνές καθεστώς ακόμα, η Ε.Ε δεν μπορεί να τους προστατεύσει ως τέτοιους. Είναι σημαντικό να αναφέρω ότι ελάχιστοι άνθρωποι από τον Παγκόσμιο Νότο μετακινούνται στην Ε.Ε. Όπως εξήγησα και πριν, οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να μείνουν κοντά στην πατρίδα τους, στις οικογένειες τους και στους φίλους τους. Νομίζω πώς είναι σημαντικό ότι η Ε.Ε. βοηθά τον Παγκόσμιο Νότο να περιορίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής ώστε οι άνθρωποι να μην αναγκάζονται να μετακινούνται εξαιτίας της, ειδικά αν δε θέλουν ή δεν μπορούν.
Παράλληλα, η Ε.Ε θα πρέπει να αναπτύξει ένα σχέδιο προστασίας των κλιματικών μεταναστών και προσφύγων. Μέχρι αυτό το σχέδιο να τεθεί σε εφαρμογή, μια λύση για αυτές τις κοινότητες που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή, ειδικά μακροχρόνια, θα μπορούσε να είναι να προσαρμόσουν την περίπτωσή τους σε άλλους επίσημους τρόπους εισόδου στην Ε.Ε όπως το να γίνουν εποχικοί εργάτες, φοιτητές, αιτούντες άσυλο κ.λπ. ώστε να είναι επίσημα προστατευμένοι. Ας πάρουμε το παράδειγμα ενός κατοίκου σε ένα νησί του Ειρηνικού που τελικά θα βυθιστεί. Αυτό το άτομο θα μπορούσε να αιτηθεί για άδεια εργασίας στην Ε.Ε και η Ε.Ε. θα μπορούσε να δείξει ευελιξία και να το δεχτεί.
- Αναφέρεται ή τίθεται επί τάπητος η κλιματική μετανάστευση στις επίσημες διαπραγματεύσεις του COP ή εντός της Ε.Ε;
Η μετανάστευση στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής ξεκίνησε να συζητιέται πρόσφατα στα φόρα των Ηνωμένων Εθνών και της Ε.Ε. , γι’ αυτό και δεν υπάρχει ακόμα ορισμός. Από την πλευρά των Ηνωμένων Εθνών, μια ομάδα εργασίας που ασχολείται με τους εκτοπισμένους εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής δημιουργήθηκε στον Μηχανισμό Απωλειών και Ζημιών. Σε ότι αφορά την Ε.Ε, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δημοσίευσε πολλές αναφορές για αυτό το θέμα αλλά καμία νομοθετική πρωτοβουλία δεν έχει αναληφθεί ακόμα από την Κομισιόν. Νομίζω πώς η Ε.Ε θα υιοθετήσει μια επίσημη θέση όταν τα Ηνωμένα Έθνη φτάσουν σε συμφωνία για αυτό το ζήτημα και θα αναπτύξει αντίστοιχη νομοθεσία.
- Τι να περιμένουμε στο μέλλον και ποιες είναι οι διεκδικήσεις και η πολιτική των αιτημάτων σας;
Το μόνο που μπορούμε να περιμένουμε είναι το κλίμα να είναι συνεχώς πιο ασταθές πράγμα που θα οδηγήσει σε μια αύξηση των μεταναστευτικών ροών. Πιστεύω ότι οι περισσότερες ροές θα είναι από την ύπαιθρο προς τα αστικά κέντρα.
Τα Ευρωπαϊκά κράτη έχουν ηθική υποχρέωση να βοηθήσουν τις χώρες που ιστορικά εκμεταλλεύτηκαν για αιώνες. Επιπλέον, τα βιομηχανοποιημένα κράτη, συμπεριλαμβανομένης της Ε.Ε., ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος των εκπομπών του θερμοκηπίου. Ο Παγκόσμιος Νότος, που εισφέρει το μικρότερο μέρος στην κλιματική αλλαγή, υποφέρει περισσότερο από τη στιγμή που έχει ελάχιστους εναπομείναντες πόρους για άμβλυνση [των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής] και προσαρμογή. Η Ευρώπη έχει ένα κλιματικό χρέος να πληρώσει στον Παγκόσμιο Νότο και θα πρέπει να εκπληρώσει τη δέσμευση της στον Μηχανισμό Απωλειών και Ζημιών. Επιπρόσθετα, η Ε.Ε θα πρέπει να ηγηθεί των διαπραγματεύσεων σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών για να αναγνωριστεί το καθεστώς των κλιματικών μεταναστών και προσφύγων ώστε να μπορεί να διαμορφωθεί ένα κατάλληλο και δίκαιο σχέδιο προστασίας για αυτούς τους ανθρώπους.
