Oι συζητήσεις του «Θεατή» #1: Ανθή Φουντά (Ομάδα APUS)

Η ομάδα APUS είναι νέα ομάδα νέων ανθρώπων. Η Ανθή Φουντά, ο Αντώνης Κυριακάκης και ο Γιώργος Πατεράκης συναντήθηκαν την περίοδο της καραντίνας κι άρχισαν να δουλεύουν το «Μήνυμα» του Αργύρη Χιόνη. Από την συνεργασία προέκυψε μια δουλειά που παρουσιάστηκε σε μικρό αριθμό παραστάσεων τις δύο προηγούμενες χρονιές και επαναλαμβάνεται φέτος για μεγαλύτερη περίοδο. Την υποδεχόμαστε με χαρά γιατί ο Αργύρης Χιόνης είναι σπουδαίος ποιητής, αλλά η θεατρική πλευρά του είναι σχετικά άγνωστη και αποτελεί ενδιαφέρον τόλμημα για μια νέα ομάδα να συστήνεται έτσι. Η Ανθή Φουντά σκηνοθέτησε την παράσταση και μας μιλά για το έργο και την δουλειά της ομάδας. Το «Μήνυμα» γράφτηκε την περίοδο της δικτατορίας, όταν ο Χιόνης βρίσκεται στην Ολλανδία. Είναι φανερές οι μπεκετικές επιρροές. Ωστόσο δεν αποτελεί την ελληνική εκδοχή του «Γκοντό». Οι πολιτικές διαστάσεις είναι καθαρότερες. Όπως λέει και η σκηνοθέτρια , ο Χιόνης μας δείχνει «πόσο ενεργά στέκεται κανείς μπροστά στο πολιτικό γίγνεσθαι ή πόσο μένει κλεισμένος στην ασφάλειά του». Δυο αγγελιοφόροι πρέπει να παραδώσουν ένα μήνυμα, αλλά δεν θυμούνται ούτε τι λέει το μήνυμα ούτε πώς θα φτάσουν στον παραλήπτη του. Τι είναι δυο αγγελιοφόροι χωρίς αγγελία; Τι ρόλο παίζει η μνήμη στην ταυτότητά μας, η κατασκευή της μνήμης και η κατασκευή της ταυτότητας;

*** 

Κυρία Φουντά, με εντυπωσιάζει θετικά το γεγονός ότι επανέρχεστε για τρίτη χρονιά στο Μήνυμα. Κάτι σημαίνει το γεγονός πως μια νέα θεατρική ομάδα προτείνει στο κοινό με επιμονή ένα συγκεκριμένο έργο, μια συγκεκριμένη δουλειά της. Ο Αργύρης Χιόνης είναι κυρίως γνωστός ως ποιητής. Θέατρο έγραψε ελάχιστα και μάλιστα η θεατρική του δημιουργία περιορίστηκε αυστηρά στην περίοδο 1971-1973, έκτοτε δεν ολοκλήρωσε και παρουσίασε άλλο θεατρικό. Τι έκανε την ομάδα APUS και σας προσωπικά να στραφείτε  σ’ αυτήν την πλευρά του ποιητή και να ανεβάσετε σχεδόν 50 χρόνια μετά την συγγραφή του το Μήνυμα;

Το «Μήνυμα το έφερε στη ζωή μας αυτή η ιδιόμορφη περίοδος που ονομάζουμε καραντίνα. Το είχε διαβάσει πριν χρόνια ο Αντώνης (Κυριακάκης) και μια μέρα ήρθαν στο σπίτι με το Γιώργο (Πατεράκη) και μου είπαν «Θα μας σκηνοθετήσεις σε αυτό το έργο;». Αυτό το θεατρικό κενό που έπρεπε να διαχειριστούμε μας χάρισε το χρόνο να συνεργαστούμε για πρώτη φορά μετά από τουλάχιστον 10 χρόνια γνωριμίας και συνύπαρξης σε θεατρικές ομάδες. Πολύ γρήγορα αντιληφθήκαμε πως το να εργαζόμαστε πάνω σε αυτό το έργο σε εκείνη ακριβώς τη χρονική στιγμή ήταν μια τυχερή ευστοχία. Ο Α και ο Β του έργου, εγκλωβισμένοι σε ένα ατελείωτο ταξίδι, προσπαθούν να κρατηθούν απ’ ό,τι τους έχει μείνει από την ταυτότητά τους με νύχια και με δόντια, ενώ παράλληλα η φαντασία τους αποτελεί τη μόνη ανακουφιστική διέξοδο από το ατέρμονο, απαράλλαχτο παρόν. Η έρευνά μας πάνω σε αυτό το έργο ήταν η δική μας ανακουφιστική διέξοδος από το στατικό παρόν εκείνων των ημερών. Το αποτέλεσμα αυτού του ταξιδιού είναι μια παράσταση για την οποία είμαστε και οι τρεις περήφανοι.

Το έργο γράφεται την περίοδο ’72-’73 στην Ολλανδία όπου ο Χιόνης έχει καταφύγει αμέσως μετά την 21η Απριλίου του 1967. Σχετίζεται με τους πολιτικούς προβληματισμούς του ή είναι ένα έργο καθαρά υπαρξιακών αναζητήσεων;

Στο έργο μοιάζει η υπαρξιακή αγωνία κινείται παράλληλα με την αγωνία για την πολιτική υπόσταση των ανθρώπων. Πόσο ενεργά στέκεται κανείς μπροστά στο πολιτικό γίγνεσθαι ή πόσο μένει κλεισμένος στην ασφάλειά του.

Στο Μήνυμα οι Αγγελιαφόροι συστήνουν μια υπαρξιακή συνθήκη, είναι αυτοί που είναι επειδή έχουν ένα μήνυμα να μεταφέρουν, αυτό που κάνουν τους δίνει ταυτότητα. Έχει άραγε σημασία σε μια εποχή τόσο ρευστή η ταυτότητα, έχει σημασία για την σύγχρονη ελληνική κοινωνία η ταυτότητα;

Μέσα στην ρευστή μας πραγματικότητα νομίζω πως οι ταυτότητες έχουν ακόμα τη σημασία τους, και είναι αυτό το κλειδί για να συσχετιστεί ίσως κάνεις και με το έργο. Ποιος είμαι για τους άλλους; Πώς ορίζω εγώ τον ασήμαντο εαυτό μου σε σχέση με την «μάζα των  υπόλοιπων απειράριθμων,  ασήμαντων οδοιπόρων»; Οι υποδιαιρέσεις των ταυτοτήτων αυξάνονται. Η ταυτότητα σήμερα έχει και τους διαχειριστές της. Όποιος και όποια κατοικεί λιγότερο ή περισσότερο στο τοπίο των ψηφιακών συναντήσεων είναι ακόμη ένας διαχειριστής και ακόμη μια διαχειρίστρια της εικονικής ταυτότητας. Σήμερα η ίδια η ταυτότητα μπορεί να είναι πηγή εισοδήματος. «Είμαι αυτή που παρατηρεί με αστείο τρόπο την καθημερινότητα» «Είμαι αυτός που ταξιδεύει σε μέρη ονειρεμένα». Η παγίδα με τις ταυτότητες είναι ότι για να συνεχίσουν να τις αναγνωρίζουν ως τέτοιες οι άλλοι, οφείλουν να παραμένουν σταθερές.

Τώρα, όσον αφορά στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, δεν είμαι σίγουρη για την εγκυρότητα των όσων μπορώ να αντιληφθώ. Νομίζω ότι σε αυτήν την περίπτωση κινδυνεύουμε από τον ετεροκαθορισμό και τις πολλαπλές ταυτότητες. Την ταυτότητα του γιού ή της κόρης που μπορεί να ανεχτεί το «σπίτι» με όλους τους προγόνους του, την ταυτότητα έξω από το σπίτι, την ιστορική ταυτότητα που βλέπει από μια συγκεκριμένη σκοπιά τον εμφύλιο πόλεμο και τα ανείπωτα τραύματα που προκάλεσε στην κοινωνία, την τουρκοκρατία, τους άθλους του Ηρακλή και την καταγωγή του Ομήρου. Μαζί με τα παραπάνω τη μάχη για το δικαίωμα στην όποια σεξουαλική ταυτότητα. Και ταυτόχρονα μια ταυτότητα που προσπαθεί να θεραπευτεί και να απελευθερωθεί από όλες τις προηγούμενες.

Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της ποίησης του Χιόνη είναι η πολύ ευρηματική και συχνότατα ειρωνική γλώσσα. Είναι έτσι και το θέατρό του;

Ναι, είναι ακριβώς έτσι. Η κυριολεξία καταλήγει να είναι ειρωνική, ενώ η μεταφορά μεταφέρει δοκιμές ειλικρίνειας. Το πραγματικό μοιάζει παράλογο και το πιο λογικό πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς, είναι να πει μια ιστορία για να ξεχαστούμε.

Νέοι άνθρωποι απαρτίζουν την ομάδα APUS. Θα θέλαμε αρχικά να μας εξηγήσετε το όνομα της ομάδας σας. Τι κάνει τρεις νέους ανθρώπους να δημιουργήσουν μια «ομάδα», τι προσφέρει στο θεατρικό τους όραμα και τι προβλήματα αντιμετωπίζουν οι ομάδες στην σύγχρονη ελληνική θεατρική πραγματικότητα.

Το όνομα της ομάδας προέκυψε μετά από πολλές δοκιμές με τις λέξεις. Την περίοδο που εργαστήκαμε ήμασταν σε διάλογο και με το βιβλίο Sapiens του Harari. Έτσι συζητάγαμε για ταξίδι της ανθρωπότητας και τις μεταλλάξεις των πιθήκων (apes). Θυμάμαι ότι είχαμε δει μαζί εκείνες τις μέρες και την “Οδύσσεια του Διαστήματος”. Όταν ψάχναμε το όνομα της ομάδας είχε αναφερθεί κάπως η λέξει Opus, όπως αυτή χρησιμοποιείται σε μουσικά έργα. Ο συνδυασμός Ape και Opus οδήγησε στο APUS. Πίθηκος με μουσική φαντασία; Απουσία; Δεν ξέρω. Μας άρεσε και ο ήχος.

Η σκέψη πίσω από την “ομάδα” ήρθε αρκετό καιρό αφότου είχαμε αρχίσει την έρευνά μας, γιατί πραγματικά εργαζόμασταν ομαδικά. Οι τρεις μας έχουμε γνωριστεί μέσα σε θεατρικές ομάδες, έχουμε υπάρξει δηλαδή ομάδα από πιο παλιά. Ο ορισμός μας ως ομάδα είναι ο πιο σωστός σε σχέση με τον τρόπο συνεργασίας. Μόνο κάνοντας μπορείς να μάθεις τί μπορείς να κάνεις. Ποια είναι η μεγαλύτερη δυσκολία; Η έλλειψη σταθερών πόρων. Είναι δύσκολο στις μέρες μας να βιοποριζόμαστε και να εξακολουθούμε να έχουμε χρόνο και αντοχή για να ανεβάζουμε δικά μας έργα. Τα μέλη μιας ομάδας σαφώς συμμετέχουν και σε άλλες παραγωγές. Έτσι η σύμπτωση κοινού χρόνου για πρόβες πολλές φορές μοιάζει σαν Sudoku (δύσκολο). Μέχρι το Μήνυμα, δεν είχαμε το χρόνο για κάτι τέτοιο. Εύχομαι να φτάσουμε να μπορούμε να ορίζουμε το χρόνο μας.

Η ανταπόκριση του κοινού στην πρώτη μας αυτή δοκιμή, είναι μια σημαντική ενθάρρυνση για να συνεχίσουμε.