Πατ Πάρκερ, Αγάπη, Δικαιοσύνη, Ελευθερία νθολόγηση, μετάφραση, πρόλογος: Νίκη Κωνσταντοπούλου), Εκδόσεις Βακχικόν 2021, σσ.: 168

Ποιο ήταν το έγκλημά του;
Τη γυναίκα του σκότωσε μόνο.
Τα πράγματά της του ανήκαν
όπως και η ζωή της.

Το 1978 η Αφροαμερικανίδα ποιήτρια και ακτιβίστρια Πατ Πάρκερ δημοσιεύει την ποιητική συλλογή Woman Slaughter (Γυναικο-κτονία), εισάγοντας ουσιαστικά τον όρο στη σύγχρονη ποίηση και αντικαθιστώντας τον ουδέτερο ως προς το φύλο όρο manslaughter (ανθρωποκτονία), στην προσπάθειά της να φανερώσει το πρόβλημα. Το πρωτογενές υλικό για αυτό το εκτενές βιωματικό ποίημα είναι η δολοφονία της αδερφής της, Σέρλεϋ, από τον ομοεθνή σύζυγό της, γεγονός που θα μείνει ανεξίτηλο στην ψυχή της Πάρκερ:

Ήταν η τρίτη κόρη του Μπάστερ Κουκς.
Εγώ είμαι η τέταρτη.
Και στον θάνατό του συναντηθήκαμε.
Και μιλήσαμε.
Θα χώριζε τον ήσυχο άντρα.
Θα συνέχιζε το σχολείο – θα έκανε μια νέα αρχή.
Μαζί θα ήμασταν δυνατές.                

Παρά την οδύνη της θα δώσει στο φαινόμενο της γυναικοκτονίας κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις και μέσα από το ποίημά της θα ασκήσει δριμεία κριτική στη νομοθεσία που στέκεται άδικη απέναντι στις γυναίκες και θα αποδώσει ευθύνες σε όλους τους εμπλεκόμενους. Όπως σωστά επισημαίνει η μεταφράστρια Νίκη Κωνσταντοπούλου στον πρόλογο της ελληνικής έκδοσης, η Πάρκερ, χωρίζοντας το ποίημα σε τέσσερα μέρη («Μία πράξη», «Δικαιοσύνη», «Η Δίκη κάποιου», «Γυναικο-κτονία») ακολουθεί την πορεία της ακροαματικής διαδικασίας σε μια αίθουσα δικαστηρίου, θέτοντας προ των ευθυνών τους αρχηγούς της αστυνομίας, εισαγγελείς, ενόρκους και δικαστές.

«Εμπρός, Εμπρός Αστυνομία
Είμαι μια γυναίκα μόνη
& φοβάμαι.
Ο άντρας μου θέλει να με σκοτώσει».
«Κυρία μου, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα
αν δεν σας επιτεθεί.
Πηγαίνετε στον εισαγγελέα και εκείνος θα διατάξει
να σας αφήσει ήσυχη».
Βρήκε ένα διαμέρισμα
με μια φίλη.
Θα ξεκινούσε
μια νέα ζωή.
Προσωρινή Απόφαση Διαζυγίου ανά χείρας.
Το τέλος του ήσυχου άντρα.
Ήρθε στο σπίτι της
& τη χτύπησε.
Και οι δύο γυναίκες φοβήθηκαν.
«Εμπρός, Εμπρός Αστυνομία
Είμαι μια γυναίκα μόνη
& φοβάμαι.
Ο πρώην άντρας μου θέλει να με σκοτώσει».
«Μη φοβάστε, κυρία μου,
θα τον συλλάβουμε».
Ήταν π ο λ ύ αργά
όταν συνελήφθη.
Μια μέρα ένας ήσυχος άντρας
πυροβόλησε την ήσυχη γυναίκα του
τρεις φορές στην πλάτη.
Πυροβόλησε και τη φίλη της.
Η γυναίκα του πέθανε.

Ωστόσο η κατάθεση του λευκού εργοδότη του κουνιάδου της στη διάρκεια της δίκης θα συμβάλει στην επιεική απόφαση του δικαστηρίου και η Πάρκερ, γεμάτη οργή και φλογισμένη πένα, θα αναδείξει την πατριαρχία πίσω από τους νόμους και πάνω στα νεκρά σώματα των δολοφονημένων γυναικών:

Τι πρέπει να γίνει με αυτόν τον άντρα;
Είναι έγκλημα πρώτου βαθμού;
Όχι, είπαν οι άντρες στο δικαστήριο,
Είναι έγκλημα πάθους.
Ήταν εν βρασμώ.
Τι θα κάνουμε με αυτόν τον άντρα;
Το αφεντικό του, ένας λευκός προσήλθε.
Είναι ένας ήσυχος Μαύρος, είπε.
Είναι στη δούλεψή μου.
Οι άντρες στο δικαστήριο έστειλαν τον ήσυχο
Μαύρο στη φυλακή.
Πήγαινε στη δουλειά την ημέρα.
Πήγαινε στη φυλακή & κοιμόταν τη νύχτα.
Μέσα σ’ ένα χρόνο πήγε σπίτι του.

Ή όπως γράφει στο ποίημα «Ο Νόμος»,

ο νόμος
έρχεται με μίνι φούστες
να ελέγξει αν το σπίτι σου
είναι αρκετά άδειο
για να λάβεις επίδομα κοινωνικής πρόνοιας
ο νόμος
φοράει τήβεννο
σε αίθουσες δικαστηρίων
& παίρνει μακριά
τα παιδιά σου
ο νόμος
συλλαμβάνει την πόρνη
αλλά όχι τον πελάτη της
ο νόμος
δικάζει γυναίκες που σκοτώνουν
βιαστές &
ελευθερώνει τον βιαστή
γιατί ο βιασμός
είναι μια «φυσιολογική»
αντίδραση
Και στο μυαλό μου γυρίζουν
αντιθέσεις
αντί/
θέσεις.

Ολόκληρη η ποίηση της Πατ Πάρκερ είναι μια σπουδή στις έννοιες της δικαιοσύνης, της ελευθερίας και της αγάπης. Η ίδια υποστήριζε πως δεν μπορεί να υπάρξει αγάπη χωρίς δικαιοσύνη, κάτι που απέδειξε με τη ζωή και το έργο της. Ελεύθερη, μαχήτρια και αντισυμβατική μέχρι τέλους, η Πατρίσια Κουκς, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, γράφει για όλα εκείνα που την πονάνε. Κυρίως για έναν κόσμο δίκαιο και ελεύθερο. Γεννημένη το 1944 σε μια εργατική οικογένεια Αφροαμερικανών στο Τέξας, τέταρτη και τελευταία κόρη μιας υπηρέτριας και ενός πωλητή ελαστικών, η Πάρκερ βιώνει από μικρή τη φτώχεια, τον ρατσισμό, αλλά και την πατριαρχία και την υπεροχή των ανδρών έναντι των γυναικών, όχι μόνο των λευκών μα και εκείνων της ίδιας της φυλής της. Εκτός από την τραγική εμπειρία της δολοφονημένης αδερφής της, η Πάρκερ θα βιώσει σε τρυφερή ηλικία άλλους δύο θανάτους που θα επιδράσουν καθοριστικά στο έργο της. Την υποτιθέμενη αυτοκτονία του φυλακισμένου θείου της Ντέιβ, αδερφού της μητέρας της, που περιγράφει αριστουργηματικά στο κύκνειο άσμα της, Τζόουνσταουν, 

Οι Μαύροι δεν αυτοκτονούν

Θυμήθηκα τον θείο μου τον Ντέιβ
πέθανε στη φυλακή
αυτοκτονία
είπαν οι αρχές
«Το παιδί απλά ανέβηκε και κρεμάστηκε»
και θυμάμαι τη μητέρα μου
τη δυσπιστία της, τον πόνο της
«Αυτοί οι λευκού σκότωσαν τον αδερφό μου
ο Ντέιβ δεν αυτοκτόνησε»
και όλοι ξέραμε
ο Ντέιβ δεν βρήκε θάνατο από δικό του χέρι
Κάποιος φρουρός αποφάσισε ότι
ο αράπης έπρεπε να πεθάνει.

και τη δολοφονία ενός ομοφυλόφιλου αγοριού από συνομηλίκους του στην κοινότητα της περιοχής της, του «Τίμοθι Λι»:

αυτός, αυτός, αυτός,
ο Τίμοθι Λι,
που βρήκαν να κρέμεται
από ένα κλαδί
η αστυνομία λέει αυτοκτονία
η οικογένεια λέει ρατσισμός
οι φίλοι λένε ομοφοβία
ένα μόνο είναι βέβαιο
ο Τίμοθι Λι είναι νεκρός.

Ο λόγος της Πάρκερ είναι χειμαρρώδης και η γλώσσα της άμεση, κοφτερή, απλή αλλά ποτέ απλοϊκή, συχνά με εκφράσεις της αργκό και της καθομιλουμένης. Πολλά από τα ποιήματά της η Πάρκερ τα διάβαζε σε εξέδρες, συνέδρια και πορείες για τα δικαιώματα των λεσβιών, των μαύρων, των γκέι. Ομοφυλόφιλη η ίδια, έχει γράψει εξαιρετικής δύναμης ποιήματα για τη διαφυλετική αγάπη και τον έρωτα μεταξύ των γυναικών:

Ο εραστής μου είναι γυναίκα
και όταν την κρατώ –
νιώθω τη θέρμη της –
νιώθω ωραία – νιώθω ασφάλεια
τότε / δεν σκέφτομαι πια
τις φωνές της οικογένειάς μου –
δεν ακούω πια τις αδερφές μου να λένε –
νταλίκες, ανώμαλες, γελοίες –
έλα να μας δεις, αλλά μη
φέρεις τους φίλους σου –
είναι εντάξει για μας,
αλλά μην το πεις στη μαμά
θα την πληγώσει
δεν νιώθω πια τον πατέρα μου
να στριφογυρίζει στον τάφο του
δεν ακούω πια τη μάνα μου να κλαίει
Θεέ μου, τι σόι παιδί είναι αυτό;

                              («Κίνηση σε Μαύρο»)

 Δεν λείπει όμως και το χιούμορ, η λεπτή ειρωνεία από την ποίησή της, γεγονός που αποδεικνύει την ευφυΐα και το βάθος της σκέψης της:

Το πρώτο πράγμα που κάνεις είναι να ξεχάσεις ότι είμαι Μαύρη.
Δεύτερον, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάς ότι είμαι Μαύρη.
Θα πρέπει να είσαι ικανός να γουστάρεις την Αρίθα,
αλλά μην την βάζεις κάθε φορά που έρχομαι σπίτι σου.
Και αν αποφασίσεις να βάλεις Μπετόβεν – μη μου λες
την ιστορία της ζωής του. Μας έμαθαν κι εμάς να εκτιμούμε
τη μουσική.  

Φάε soul food αν σου αρέσει, αλλά μην περιμένεις από μένα
να σου βρω εστιατόρια
ή να σου μαγειρέψω.  

Και αν κάποιος Μαύρος σε βρίσει,
σε κλέψει, βιάσει την αδερφή σου, βιάσει εσένα,
ληστέψει το σπίτι σου ή είναι απλώς ένας μαλάκας –
σε παρακαλώ, μην μου ζητάς συγγνώμη
επειδή θέλεις να τους βλάψεις σωματικά.
Με κάνει να αναρωτιέμαι αν είσαι ανόητος. 

Κι ακόμα κι αν πιστεύεις πως οι Μαύροι είναι καλύτεροι εραστές από τους λευκούς – μην μου το πεις. Σκέφτομαι να αρχίσω να χρεώνω
αμοιβή.

Με άλλα λόγια –αν θες πραγματικά να γίνεις φίλος μου– μ η ν
το κάνεις καταναγκαστική εργασία. Είμαι τεμπέλα. Να το θυμάσαι.  

                        («Για τον λευκό που θέλει να μάθει πώς θα γίνει φίλος μου»)

Το ποιητικό έργο της Πατ Πάρκερ ακτινογραφεί τη σύγχρονη Αμερική των κινημάτων και των εξεγέρσεων, από το 1960 έως και τα τέλη του 1980. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά τον θάνατό της από καρκίνο στο στήθος, μόλις στα 45 της χρόνια, ξέσπασε στην Αμερική ένα ολόκληρο κίνημα μαύρων λεσβιών ποιητριών και ακτιβιστριών. Ως διευθύνουσα σύμβουλος επί σειρά ετών στο Φεμινιστικό Ιατρικό Κέντρο του Όουκλαντ σχεδίασε και υλοποίησε μία από τις πρώτες κλινικές γυναικών που υποστήριζε την άμβλωση με ασφαλή ιατρικά μέσα. Συχνά παραπονιόταν ότι η ενέργεια και ο χρόνος που αφιερώνει στην κοινότητα δεν της επέτρεπαν να γράφει όσο θα ήθελε. Αλλά, όπως έγραψε η ποιήτρια και φίλη της, Όντρε Λορντ, οι στίχοι της Πάρκερ έχουν τον χρόνο με το μέρος τους, «παραμένουν, αργοπορούν, χρονοτριβούν, εκπνέουν βραδέως».

Το 2016 επανεκδόθηκαν στην Αμερική όλα τα ποιήματα της Πατ Πάρκερ στον συγκεντρωτικό τόμο The Complete Works of Pat Parker, αναθερμαίνοντας το ενδιαφέρον γύρω από το έργο της. Με βάση τη συγκεκριμένη συγκεντρωτική έκδοση, και για λογαριασμό των εκδόσεων Βακχικόν, η ποιήτρια Νίκη Κωνσταντοπούλου ανθολογεί, προλογίζει και μεταφράζει ποιήματα της Πάρκερ στη γλώσσα μας επιτυγχάνοντας απολύτως τον στόχο: να δείξει το εύρος αυτής της σπουδαίας ποιητικής φωνής και προσωπικότητας.

Διαβάστε επίσης

Δίκη Πολύκαρπου Γεωργιάδη: μια κακόγουστη φάρσα της «Αντιτρομοκρατικής»

Ενάμιση χρόνο πριν, την Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2020, ο αγωνιστής Πολύκαρπος Γεωργιάδης…

Η Ίμπιζα κάποτε έμοιαζε με μια από τις Σποράδες… Αυτή την παραοικονομία θέλουμε;

Το κείμενο το «αλιεύσαμε» από τον τοίχο της Iris Lykourioti στο Facebook.…