Η στήλη των «απλοϊκών μαθημάτων» έχει, καταρχήν και κυρίως, ψυχαγωγικό στόχο. Η ιδέα είναι να σχολιάζονται κεντρικά θέματα της οικονομίας με τρόπο εύληπτο, ευχάριστο, κατά το δυνατόν έγκυρο και πολύ σύντομο. Άρα, θα μείνει μακριά από ακαδημαϊκότητες και τις αντίστοιχες προδιαγραφές των «πέιπερς». Δεν θα έχει σημειώσεις ούτε αναφορές. Που σημαίνει πως η αναγνώστρια θα πρέπει να έχει εμπιστοσύνη και να θεωρεί δεδομένη την εντιμότητα του γράφοντα. Τα λάθη που μοιραία θα εμφανιστούν δεν θα είναι από πρόθεση.
Σκοπός είναι η αποδόμηση των ορθόδοξων αστικών ερμηνειών, καθώς και η διευκρίνιση των «ανορθόδοξων» επιχειρημάτων. Για εμβάθυνση στις υπό συζήτηση θεματικές προτείνω τα βιβλία:
- Χα-Τζουν Τσανγκ, 23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό, Καστανιώτη
- Μαριάννα Ματσουκάτο, Το επιχειρηματικό κράτος, Κριτική
- Χρήστος Λάσκος -Ευκλείδης Τσακαλώτος, 22 Πράγματα που μας λένε για την ελληνική κρίση και δεν είναι έτσι, ΚΨΜ
Χρήστος Λάσκος
***
Στην παρατεταμένη προεκλογική περίοδο του 2023, η Νέα Δημοκρατία φάνηκε στο πεδίο της οικονομικής επιχειρηματολογίας να παίζει, σχεδόν, μόνη της. Η υπεροχή της είναι, νομίζω, ένας από τους κύριους λόγους για την συντριπτική επικράτησή της.
Κι όμως. Τα περισσότερα από όσα επικαλείται είναι από ψευδή έως ανόητα. Η κυριαρχία της δείχνει περισσότερο την απίστευτη ανεπάρκεια της –αξιωματικής, ιδίως– αντιπολίτευσης, παρά τη δική της «επιστημοσύνη» και την σχετική «αριστεία».
Ας τα πάρουμε ένα ένα, σεβόμενοι την ιεράρχηση των επιτυχιών από την ίδια την κυβέρνηση.
Χαρές και πανηγύρια έχει προκαλέσει η πολύ μεγάλη άνοδος των εξαγωγών το 2022. Πράγματι, οι εξαγωγές σημείωσαν ρεκόρ όλων των εποχών, φτάνοντας τα 55 δισεκατομμύρια, έναντι 40 δισεκατομμυρίων το 2021. Είχαμε, δηλαδή, μια ποσοστιαία αύξηση κατά το εντυπωσιακό 37%.
Μόνο που οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 42%. Και πήγαν από τα 66 στα 93 δισεκατομμύρια με αποτέλεσμα το εμπορικό έλλειμμα να αυξηθεί κατά 51%, φτάνοντας τα 38 δισεκατομμύρια, στο ψηλότερο επίπεδο από το 2007 — μετά το οποίο ξέρουμε τι ακολούθησε.
Αντί να το διασκεδάζουμε, καλύτερα θα ήταν να αρχίσουμε να παίρνουμε τα μέτρα μας.
Το δεύτερο επιχείρημα της Δεξιάς αφορά τις επενδύσεις — κατά το αφήγημά της (sic), αυξάνονται εντυπωσιακά. Πρόκειται περί απάτης. Το επενδυτικό κενό στην Ελλάδα είναι, τουλάχιστον, 120 δισεκατομμύρια και αντιστοιχεί στη μείωση του κεφαλαιακού αποθέματος στην χώρα λόγω και της εφαρμογής των μνημονίων. Στην πραγματικότητα, το σύνολο σχεδόν των επενδύσεων κατ’ έτος δεν καλύπτει ούτε την φθορά των παγίων, με αποτέλεσμα οι καθαρές επενδύσεις να είναι διαρκώς αρνητικές. Η μικρή θετική μεταβολή την περασμένη χρονιά δεν υποδεικνύει, κατ’ ανάγκη, καμιά αλλαγή της μακροχρόνιας θανατηφόρας τάσης.
Ο καθαρός σχηματισμός κεφαλαίου το 2008 ήταν 21.3 δισεκατομμύρια –δημόσιος τομέας 6.2 και ιδιωτικός 15.1–, ενώ το 2021 0.5 δισεκατομμύρια -δημόσιο 3.7 και ιδιωτικός -3.2!
Σε αυτό θα πρέπει να προσθέσουμε και το παραγωγικό κενό, το οποίο έχει σχεδόν μηδενιστεί -από -18.3% το 2012 σε 0.3% το 2023. Αυτό σημαίνει πως το ΑΕΠ, που μπορούμε να παραγάγουμε είναι ακριβώς όσο παράγουμε. Δεν υπάρχουν, λοιπόν, παρ’ όλα όσα θριαμβευτικά λέγονται, περιθώρια αύξησης της παραγωγής. Μόνο μεγάλες επενδύσεις μπορούν να αυξήσουν τη δυνητική παραγωγή -αν μείνουμε στα σημερινά, θα έχουμε, απλώς, αυξήσεις στις τιμές και, βέβαια, την εργοδοτική απαίτηση για συμπίεση των μισθών -ένεκα η ανταγωνιστικότης!
Είναι κολοσσιαίο θράσος να υποστηρίζεται, λοιπόν, πως είμαστε «σε καλό δρόμο», ενώ από την συζήτηση, εκτός από διάφορα σάλια μάλια, κανείς, από τους μεγάλους πολιτικούς «παίκτες» δεν ασχολείται με την, για λόγους ζωής και θανάτου, αναγκαία ριζική αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου. Ενώ σε όλη την ΕΕ συζητούν για την αναζωογόνηση της παραγωγικής βάσης, η Ελλάδα απουσιάζει ολοκληρωτικά -είναι δεόντως χαρακτηριστική η περίπτωση του European Chips Act, που αφορά ημιαγωγούς και μικροκυκλώματα, ενώ η κυβέρνηση κοιμάται κι ονειρεύεται.
Προφανώς όλα αυτά θα τα επιλύσει η… αυτορρυθμιζόμενη και ελέυθερη αγορά. Τι χρειάζονται βιομηχανικές και κλαδικές πολιτικές; Αυτές είναι για κάτι καθυστερημένους, όπως π.χ. οι Γερμανοί.
Συνδεμένη με τα παραπάνω είναι η πορεία της εργασιακής παραγωγικότητας, η οποία βρίσκεται σε έντονα φθίνουσα πορεία από το 2009. Θέτοντας ως έτος βάσης το 2006, με παραγωγικότητα 100, το 2009 βρίσκονταν στο 104, ενώ το 2021 στο 78, πτώση σχεδόν 25%! Γι’ αυτό και υποχώρησε, από το 2009, κατά 10 θέσεις στην κατάταξη των χωρών του ΟΟΣΑ καταλαμβάνοντας την 34η μεταξύ 37 χωρών.
Ας πάμε τώρα στο βαρύ πυροβολικό της κυβερνητικής επιχειρηματολογίας. Τις περίφημες ΞΑΕ (Ξένες Άμεσες Επενδύσεις). Να η Microsoft, να η Pfizer, να κι άλλοι πολυεθνικοί κολοσσοί, που μπαίνουν στην ουρά. Πρόκειται για μούφα ολκής -είναι ζήτημα αν οι κολοσσοί πρόσθεσαν στην ελληνική αγορά εργασίας μερικές, λίγες, εκατοντάδες θέσεις.
Αλλά και τα συνολικά στοιχεία είναι αποκαλυπτικά.
Οι ΞΑΕ το 2022 έφτασαν τα 7.2 δισεκατομμύρια. Όχι άσχημα. Μόνο που το 32% αφορούσαν συγχωνεύσεις και εξαγορές, το 27% αγορές ακινήτων και το 28% αγορά νέων μετοχών και αυξήσεις μετοχικών κεφαλαίων. Με λίγα λόγια, το 90%, περίπου, είναι αποτέλεσμα της διακίνησης ιδιωτικού χρήματος για εξαγορές υφιστάμενων επιχειρήσεων και για αγορές μέσω Golden Visa, δηλαδή, πολίτες εκτός ΕΕ, χωρίς κανένα έλεγχο για την προέλευση των χρημάτων. Πλουτίζουν οι αρχικοί ιδιοκτήτες, οι μεσίτες, οι συμβολαιογράφοι και, βέβαια τα φαντς -άλλοι κολοσσοί αυτοί- που, πολύ συχνά, μάλιστα, χρηματοδοτούνται από τις ελληνικές τράπεζες! Αέρα πατέρα, πάει να πει.
Για δε την επενδυτική βαθμίδα, δεν χρειάζεται παρά να θυμίσουμε πως τόσο η ελληνική οικονομία όσο και η Lehman Brothers, την προηγούμενη της κατάρρευσής τους, αξιολογούνταν από τα σαΐνια των «οίκων» με ΑΑΑ — και πλας, που λένε.
Όλα αυτά σε μια οικονομία, που, σε κατά κεφαλήν ΑΕΠ, βρίσκονταν το 2009 στο 96, με 100 Μ.Ο. της ΕΕ, κατέχοντας την 14η θέση, και σήμερα βρίσκεται στην προτελευταία, 26η, έχοντας κάτω από αυτήν μόνο τη Βουλγαρία. Δεδομένου, μάλιστα, πως η τελευταία έχει κατά κεφαλήν ΑΕΠ 55, έναντι 66 της Ελλάδας, δεν είναι απίθανο σύντομα να την ξεπεράσει, αφήνοντάς την τελευταία.
Ναι, λέει ο Μητσοτάκης, αλλά μείωσα 50 φόρους. Έλα, όμως, που κανείς δεν αφορούσε τους μισθωτούς. ΦΠΑ και ΕΦΚ δεν πειράχτηκαν καθόλου. Από την άλλη, η φορολογική επιβάρυνση ενός ζευγαριού μισθωτών με δύο παιδιά είναι στο 37% του εισοδήματός τους, ενώ στην ΕΕ είναι μόλις 26%. Επιπλέον, το ποσοστό των μισθωτών που λαμβάνουν τον κατώτατο και διαβιούν σε συνθήκες υλικής αποστέρησης είναι 46%, το χειρότερο στην ΕΕ, ενώ η απόκλιση των χαμηλόμισθων νοικοκυριών από το ποσό που απαιτείται για την κάλυψη των υποκειμενικών αναγκών τους είναι -58% -και πάλι το χειρότερο, όταν, π.χ., η Ολλανδία βρίσκεται στο +55%.
Όλα αυτά χωρίς να υπολογίζουμε πως τα προηγούμενα είναι τα «φανερά» κακά. Αν προσθέσουμε πως είμαστε πρωταθλητές και στην αδήλωτη-μαύρη εργασία –το ΕΒΕΑ την υπολογίζει στο 50%!–, έχουμε και πολύ μεγαλύτερη από 10 δισεκατομμύρια εισφοροδιαφυγή, που εκμηδενίζει πλήρως ό,τι έχει απομείνει από τον περίφημο «κοινωνικό μισθό».
Στο απλοϊκό μάθημα 33, το προηγούμενο, ανέλυσα την άλλη εποποιϊα του ελληνικού καπιταλισμού, που αφορά την ποικίλων μορφών εκμετάλλευσης. Σε συνδυασμό έχουμε, νομίζω, μια πλήρη εικόνα των κατορθωμάτων της παρούσας, αλλά και όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων.
