Περιδιαβαίνοντας τους δρόμους των Εξαρχείων όσοι και όσες μένουν ή κυκλοφορούν για χρόνια σε αυτούς αντιλαμβάνονται πως κάτι αλλάζει. Τα Εξάρχεια είναι μια γειτονιά του κέντρου της Αθήνας που βασικό της χαρακτηριστικό ήταν ο συνδυασμός κατοικίας, εργασίας και ψυχαγωγίας χωρίς το ένα να παραβιάζει το άλλο. Μια γειτονιά γνωστή για τους ανθρώπους της και τα κινήματα που πρωταγωνιστούν στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, μια γειτονιά του κέντρου που κατάφερε να διατηρήσει τον χαρακτήρα της σε αντίθεση με ό,τι συνέβη π.χ. στου Ψυρρή, στην Πλάκα, στο Θησείο, στο Κουκάκι, έχει αρχίσει να διαφοροποιείται σημαντικά.
Τα συνοικιακά καταστήματα, τα μπακάλικα και τα ψιλικατζίδικα, οι εκδοτικοί οίκοι και τα μικρά βιβλιοπωλεία κλείνουν. Τα καταστήματα εστίασης και ψυχαγωγίας, που προσέλκυαν κόσμο της γειτονιάς και των οποίων οι ιδιοκτήτες/-ριες συνήθως έμεναν κοντά, αντικαθίστανται από καφετέριες και μαγαζιά με απλωμένα τραπεζοκαθίσματα στα πεζοδρόμια και στους πεζόδρομους. Η ηχορύπανση είναι μεγάλη, ενώ οι τιμές των προϊόντων τους παύουν να είναι προσιτές. Ταυτόχρονα, τα γραφεία αρχιτεκτόνων, μηχανικών, καλλιτεχνών κ.ο.κ. που ζούσαν και εργάζονταν στο κέντρο αντικαθίστανται από γραφεία εταιριών.
Εμφανής είναι πια και η αλλαγή στη σύσταση του κόσμου που ζει στη γειτονιά. Οι μόνιμοι κάτοικοι, αδυνατώντας να ανταποκριθούν στα ενοίκια που διαρκώς αυξάνονται, εγκαταλείπουν τη γειτονιά. Πολυκατοικίες ολόκληρες αγοράζονται από πολυεθνικές και μετατρέπονται σε ξενοδοχεία και διαμερίσματα βραχυχρόνιας μίσθωσης. Η εικόνα τουριστών είναι συνηθισμένη πια στους δρόμους και στα μπαλκόνια της γειτονιάς. Τρανταχτή απόδειξη του εκτοπισμού των μόνιμων κατοίκων από τους επισκέπτες είναι και ο διαρκώς μειούμενος αριθμός των παιδιών που φοιτούν στα σχολεία της περιοχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1991 έως το 2011 έφυγαν από τον δήμο Αθηναίων 180.000 – 200.000 κάτοικοι με τη γειτονιά των Εξαρχείων να μη μένει αλώβητη.
Σε όλα τα παραπάνω έρχεται να προστεθεί η συστηματική εγκατάλειψη των Εξαρχείων από την επίσημη πολιτεία. Σιγά σιγά οι δημόσιες υπηρεσίες απομακρύνθηκαν από τη γειτονιά. Οι δημοτικές αρχές αφήνουν στο έλεος της βρώμας και της καταστροφής τα πεζοδρόμια, τους δρόμους, το πράσινο, τις παιδικές χαρές και τις αθλητικές εγκαταστάσεις. Η φροντίδα τους παύει να είναι υποχρέωση των δημοτικών υπηρεσιών, παραχωρείται εντέχνως σε ιδιωτικές εταιρίες, που, όπως είναι αναμενόμενο, σχεδιάζουν και πράττουν με βάση τα δικά τους συμφέροντα και όχι αυτά των κατοίκων που κανένα λόγο δεν έχουν, ούτε καν συμμετοχή σε προσχηματική δημόσια διαβούλευση.
Τα παραπάνω, λοιπόν, συνθέτουν ένα τοπίο τουριστικοποίησης της γειτονιάς των Εξαρχείων του οποίου μέρος αποτελούν τα σχέδια για αλλαγή χρήσης του Πολυτεχνείου, η ανάπλαση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, η πεζοδρόμηση της Τοσίτσα και φυσικά, ο σταθμός μετρό στην πλατεία Εξαρχείων.
Η νέα γραμμή 4 του Μετρό περιλαμβάνει στάση πάνω στην πλατεία Εξαρχείων. Αρκεί να δούμε τα σχέδια που είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα της ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ και θα αντιληφθούμε ότι πρόκειται για ένα φαραωνικού τύπου έργο, που καταστρέφει στο σύνολό της τη μοναδική πλατεία της γειτονιάς. Τα δέντρα της, πάνω από 70, κόβονται και ο ελεύθερος χώρος της καταλαμβάνεται από αεραγωγούς, ανελκυστήρα, σκάλες εισόδου εξόδου. Στον ελάχιστο εναπομείναντα χώρο το διαθέσιμο βάθος για επαναφύτευση δεν ξεπερνά τα 1,5 με 2 μέτρα, καθιστώντας τη φύτευση υψηλού πρασίνου απαγορευτική. Η πλατεία από δημόσιος χώρος συνάντησης μετατρέπεται σε χώρο διέλευσης.
Ταυτόχρονα, όπως συμβαίνει όπου δημιουργήθηκε μετρό, η εκτίναξη των ενοικίων και των αντικειμενικών αξιών προς όφελος των κτηματομεσιτικών εταιριών θα εκδιώξει και τους εναπομείναντες κατοίκους. Ήδη, όπως προαναφέρθηκε, είναι ιδιαίτερα αισθητή πια η έλλειψη στέγης και η αδυναμία να ανταποκριθούν οι κάτοικοι και οι μικροί επαγγελματίες στο κόστος των χώρων που υπάρχουν. Ο δε χρόνος εργασιών υπολογίζεται από την ίδια την εταιρία στα 8 χρόνια.
8 χρόνια σκόνης, φασαρίας, κυκλοφοριακού εμφράγματος στη γειτονιά για ένα έργο που σε καμία περίπτωση δεν έρχεται να εξυπηρετήσει τους κατοίκους της, αφού όσο ακραίο και αν φαίνεται, δε θα ζουν πια εδώ.
Κοιτώντας τον χάρτη οι σταθμοί στην Ακαδημίας, την Ομόνοια, την πλ. Βικτωρίας, ακόμα και στη Μουστοξύδη είναι πραγματικά εύκολα προσεγγίσιμοι από τους κατοίκους και τους εργαζόμενους/-ες της γειτονιάς. Τι είναι, λοιπόν, αυτό που θέλει να πετύχει αυτός ο σταθμός;
Την απάντηση έδωσε ξεκάθαρα ο Υπουργός Υποδομών «Ναι, θα στήσουμε εργοτάξιο μετρό στην πλατεία Εξαρχείων. Η πολιτεία… έχει την υποχρέωση να μην αφήσει οποιαδήποτε περιοχή… στο σκοτάδι κάποιων ιδεολογικών εμμονών.»
Το ιδεολόγημα Νόμος και Τάξη καλλιεργείται εδώ και καιρό από την κυβέρνηση σε μια προσπάθεια από τη μια να μετατοπίσει το δημόσιο λόγο από τα πραγματικά προβλήματα της ακρίβειας και της εξαθλίωσης και από την άλλη να επιβάλει την πειθάρχηση και αυστηροποίηση των συνθηκών ζωής και πολιτικής έκφρασης στο σύνολό τους.
Η κλασική επωδός ότι τα Εξάρχεια είναι κέντρο ανομίας, ντυμένη με πλάνα αρχείου και κατασκευασμένες εικόνες, αποκρύπτουν αυτό που όλοι και όλες που ζουν εδώ γνωρίζουν· ότι η γειτονιά είναι κατειλημμένη 24ώρες το 24ωρο από δυνάμεις καταστολής, πάνοπλους αστυνομικούς που στοχοποιούν όποιους και όποιες έχουν αισθητική που δεν τους αρέσει, όποιους και όποιες συνεχίζουν να διεκδικούν όσα τους ανήκουν.
Και όλα αυτά φυσικά την ίδια στιγμή που ακόμα και το επίσημο αστυνομικό ρεπορτάζ αναφέρει ποινικά εγκλήματα στις λεγόμενες «αναβαθμισμένες» γειτονιές των προαστείων.
Ενοχλούν, λοιπόν, τα Εξάρχεια. Ενοχλούν γιατί ακόμα και σήμερα συγκεντρώνουν χώρους κοινωνικής αλληλεγγύης και πολιτικής έκφρασης που αντιστέκονται στα σχέδιά τους. Ενοχλούν τα Εξάρχεια γιατί αποτελούν πραγματικό ανάχωμα στη μετατροπή του κέντρου της Αθήνας σε ένα τεράστιο ξενοδοχείο.
Ο αγώνας για τη διάσωση της πλατείας Εξαρχείων είναι αγώνας για τη διάσωση της γειτονιάς. Δεν είναι ο πρώτος. Κατά καιρούς έχουν υπάρξει αντιστάσεις και νίκες απέναντι σε βίαιες και καταστροφικές αναπλάσεις. Στη δεδομένη χρονική στιγμή αυτός εκφράζεται από την αντίθεση στην κατασκευή σταθμού μετρό στην πλατεία. Και όπως φαίνεται, οι εμμονές και οι ιδεοληψίες ανήκουν στο κράτος και όχι στους κατοίκους και στα κινήματα.
Συνέντευξη Τύπου από τη συνέλευση «Όχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων» την Πέμπτη 23/6
Η ανοιχτή συνέλευση «Όχι μετρό στην πλατεία Εξαρχείων» διοργανώνει συνέντευξη τύπου την Πέμπτη, 23 Ιουνίου, στη 1μ.μ. στον θερινό κινηματογράφο «Ριβιέρα» (Βαλτετσίου 45, Εξάρχεια), με θέμα την εναντίωσή της στην επικείμενη έναρξη εργασιών κατασκευής σταθμού μετρό στην πλατεία Εξαρχείων.
Στη συνέντευξη τύπου θα συμμετέχουν και οι:
• Τάσσης Παπαϊωάννου, Ομότιμος Καθηγητής Αρχιτεκτονικής σχολής ΕΜΠ.
• Κώστας Βουρεκάς, Αρχιτέκτονας – Πολεοδόμος.
- H Χρυσούλα Παπαγεωργίου είναι κάτοικος Εξαρχείων. Συμμετέχει στην ανοιχτή συνέλευση «Όχι μετρό στην πλ. Εξαρχείων» και στην Πρωτοβουλία Κατοίκων Εξαρχείων
