Κούβα: 60 Χρόνια αποκλεισμού και αντίστασης

Μετάφραση: Δημήτρης Γκιβίσης

Πριν από 60 χρόνια, στις 3 Φεβρουαρίου 1962, με το εκτελεστικό διάταγμα 3447 που υπέγραψε ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Κένεντι, επισημοποιήθηκε ο ολοκληρωτικός οικονομικός, εμπορικός, και χρηματοοικονομικός αποκλεισμός κατά της Κούβας, που θεωρείται το μεγαλύτερο εμπορικό εμπάργκο στην σύγχρονη ιστορία. «Οι ζημιές του λαού της Κούβας εξαιτίας αυτής της πολιτικής παρενόχλησης από τις ΗΠΑ είναι ανυπολόγιστες» δήλωσε η Έλενα Φρέιρε, κουβανή μετανάστρια που ζει στο Μαϊάμι και πρόεδρος του Ιδρύματος για την Ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Κούβας και Ηνωμένων Πολιτειών (FORNORM). «Οι Κουβανοί, από την στιγμή που ξυπνούν, υφίστανται συνεχώς πολλές και σοβαρές επιπτώσεις ως αποτέλεσμα του αποκλεισμού των ΗΠΑ, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στα τρόφιμα, στα φάρμακα, ακόμη και στην αδυναμία ανάπτυξης της χώρας τους» πρόσθεσε (σημ: o εγκληματικός αποκλεισμός που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ κοστίζει στην Κούβα και στους κατοίκους της περίπου 365 εκατομμύρια ευρώ μηνιαίως).

Εμπάργκο ή αποκλεισμός;

Οι συγκρούσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Αβάνας ξεκίνησαν αμέσως μετά τον θρίαμβο της Κουβανικής Επανάστασης, τον Ιανουάριο του 1959. Η εθνικοποίηση των σημαντικότερων βιομηχανιών, η εξάλειψη των μεγάλων κτημάτων, και η εφαρμογή του νόμου για την αγροτική μεταρρύθμιση, που ήταν μερικά από τα μέτρα που υιοθέτησε η νέα κυβέρνηση του νησιού, προκάλεσαν το ύποπτο βλέμμα του Λευκού Οίκου. Σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές, αυτή η πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στην Κούβα καθορίστηκε στις 6 Απριλίου 1960, όταν ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών για τις Διαμερικανικές Υποθέσεις, Λέστερ Μάλορι, έστειλε στον Λευκό Οίκο ένα μυστικό υπόμνημα, αποχαρακτηρισμένο το 1991, στο οποίο πρότεινε την εφαρμογή περιοριστικών μέτρων για την προώθηση της αποσταθεροποίησης του κουβανικού λαού. «Οι περισσότεροι Κουβανοί υποστηρίζουν τον Κάστρο (…), δεν υπάρχει αποτελεσματική πολιτική αντιπολίτευση (…), ο μόνος δυνατός τρόπος για να χάσει η κυβέρνηση την εσωτερική υποστήριξη είναι να προκαλέσουμε απογοήτευση μέσω δυσαρέσκειας και οικονομικής δυσπραγίας (…), να χρησιμοποιηθούν αμέσως όλα τα δυνατά μέσα για να αποδυναμώσουμε την οικονομική ζωή (…), να αρνηθούμε τα κεφάλαια και τις προμήθειες της Κούβας για να μειωθούν οι ονομαστικοί και οι πραγματικοί μισθοί με στόχο να προκαλέσουμε πείνα, απόγνωση και ανατροπή της κυβέρνησης», πρότεινε, μεταξύ άλλων, ο Μάλορι το 1960. Λίγο νωρίτερα, τον Ιούνιο του 1959, η κυβέρνηση των ΗΠΑ είχε απειλήσει την Κούβα με την μείωση της ποσότητας της ζάχαρης που έπαιρνε, την απαγόρευση των ιδιωτικών επενδύσεων των ΗΠΑ, και την εξάλειψη κάθε οικονομικής βοήθειας, ενόψει της ενδεχόμενης εθνικοποίησης των ακινήτων των κατοίκων της. Τον Σεπτέμβριο του 1960, το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ συνέστησε στους αμερικανούς πολίτες να απέχουν από ταξίδια στην Κούβα, και τον Νοέμβριο του ίδιου έτους τέθηκαν σε εφαρμογή τα πρώτα περιοριστικά μέτρα στο νησί. Στις 3 Ιανουαρίου 1961, ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε μονομερώς την διακοπή των διπλωματικών και προξενικών σχέσεών του με την κυβέρνηση της Κούβας, και διέταξε τα στελέχη του αμερικανικού προξενείου και της διπλωματίας να αποχωρήσουν. Δύο μήνες αργότερα, στις 2 Μαρτίου, προειδοποίησε για την πιθανή εφαρμογή του νόμου Tradingwith the Enemy «Εμπόριο με τον Εχθρό» (σημ: αγγλικός νομικός όρος που χρησιμοποιείται σε διάφορες σχετικές έννοιες), και στις 31 του ίδιου μήνα αποφάσισε να καταργήσει την κουβανική ποσότητα ζάχαρης από την αμερικανική αγορά, που ήταν μέχρι τότε ο σημαντικότερος αγοραστής. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, το Κογκρέσο των ΗΠΑ απαγόρευσε κάθε βοήθεια προς την Αβάνα, και εξουσιοδότησε τον αμερικανό πρόεδρο να θεσπίσει και να διατηρήσει ένα πλήρες εμπάργκο σε όλες τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κούβας. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών, τα μέτρα αυτά τροποποιήθηκαν, έως ότου κωδικοποιήθηκαν οριστικά ως νόμοι, αφού το 1992 το Κογκρέσο των ΗΠΑ ενέκρινε τον νόμο Τοριτσέλι (Cuban Democracy) και το 1996 τον νόμο Χελμς–Μπάρτον (Cuban Liberty and Democratic Solidarity), οι οποίοι ενέτειναν περαιτέρω τις πολιτικές απομόνωσης κατά της Κούβας. «Η εχθρική πολιτική των ΗΠΑ προς την Κούβα ξεκίνησε πολύ πριν από αυτό που οι ΗΠΑ αποκαλούν εμπάργκο, αλλά το οποίο είναι στην πραγματικότητα ένας αποκλεισμός, ειδικά αφού οι νόμοι Τοριτσέλι και Χελμς–Μπάρτον ενέτειναν τα εξωεδαφικά στοιχεία του αποκλεισμού», τονίζει η Φρέιρε. «Εμείς, οι Κουβανοί που ζούμε στις ΗΠΑ, επηρεαζόμαστε ακόμη περισσότερο, επειδή ο αποκλεισμός μας κρατά χωρισμένους από τις οικογένειές μας στο νησί, ειδικά μετά την ακύρωση των προξενικών ζητημάτων στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αβάνα, κάτι που εμποδίζει και δυσκολεύει ακόμα και την οικογενειακή επανένωση, η οποία επιδεινώνεται και από την κατάργηση των πτήσεων από τις ΗΠΑ προς την Κούβα», πρόσθεσε η Φρέιρε. «Με λίγα λόγια, μπορεί να γραφτεί ένα βιβλίο για όλες αυτές τις σκληρότητες. Οι ΗΠΑ απλά ποτέ δεν εγκατέλειψαν την ιδέα να κυβερνήσουν την Κούβα».

Αναβάθμιση του αποκλεισμού

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ (2017 -2021), ο Λευκός Οίκος εφάρμοσε μια επιθετική ρητορική που κορυφώθηκε με την εφαρμογή 243 κυρώσεων κατά της Κούβας. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι προξενικές υπηρεσίες και η έκδοση βίζας στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αβάνα ανεστάλησαν, η Ουάσιγκτον απέλασε μια μεγάλη ομάδα αξιωματούχων από την κουβανική διπλωματική έδρα στις ΗΠΑ, τα οικογενειακά εμβάσματα σταμάτησαν, και εφαρμόστηκαν κανονισμοί για τη διαχείριση των εξαγωγών. Ο Τραμπ καθιερώθηκε επίσης μια γενική πολιτική άρνηση αδειών για την μίσθωση αεροσκαφών σε κρατικές αεροπορικές εταιρείες της Κούβας, και απαγόρευση της επανεξαγωγής στην Κούβα ξένων ειδών που περιέχουν περισσότερο από 10% αμερικανικά εξαρτήματα. Με τη σειρά τους, οι εξαγωγές αγαθών που προορίζονταν να βελτιώσουν την τηλεπικοινωνιακή υποδομή περιορίστηκαν περαιτέρω, και η πλειονότητα των πτήσεων αμερικανικών αεροπορικών εταιρειών από τις ΗΠΑ στην Κούβα ανεστάλησαν. Η κυβέρνηση Τραμπ διέταξε επίσης να συμπεριληφθεί η Κούβα σε μια έκθεση για την εμπορία ανθρώπων, στην ειδική λίστα παρακολούθησης σύμφωνα με τον Νόμο για τη Διεθνή Θρησκευτική Ελευθερία, στον κατάλογο των «ξένων αντιπάλων» που εμπλέκονται σε συμπεριφορές αντίθετες προς την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, δημιούργησε τον κατάλογο των απαγορευμένων καταλυμάτων στην Κούβα, και τέλος συμπεριέλαβε το νησί στη λίστα των κρατών που χρηματοδοτούν την τρομοκρατία. Από τον Ιανουάριο του 2021, με την άφιξη στον Λευκό Οίκο του Τζο Μπάιντεν, και με την παραβίαση της προεκλογικής του εκστρατείας που υπόσχονταν την χαλάρωση των κυρώσεων κατά της Κούβας που επέβαλε ο προκάτοχός του, οι σχέσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Αβάνας παραμένουν τεταμένες και ο ορίζοντάς τους είναι ζοφερός. Ωστόσο, δήλωσε η Έλενα Φρέιρε, «οι 13 κυβερνήσεις που έχουν περάσει από τον Λευκό Οίκο δεν κατάφεραν να επιτύχουν την επιθυμία τους να απομονώσουν την Κούβα, ή να επηρεάσουν την κυριαρχία της, που χρειάστηκε τόσο πολύ αίμα και ιδρώτας για να επιτευχθεί». «Σήμερα η Κούβα έχει σχέσεις με όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου, και απόδειξη της υποστήριξης που έχει είναι η τελευταία η ψηφοφορία του ΟΗΕ όπου 184 χώρες ψήφισαν κατά τον αποκλεισμού και υπέρ της κουβανικής διεκδίκησης», τόνισε. Η Φρέιρε, διευκρίνισε επίσης ότι ο αγώνας για τον τερματισμό του αποκλεισμού των ΗΠΑ κατά την πατρίδα της δεν είναι αποκλειστικό καθήκον των Κουβανών που ζουν στο νησί. «Εμείς, που ζούμε έξω από το νησί», είπε, «που διατηρούμε δεσμούς και αγαπάμε την πατρίδα μας και τις οικογένειές μας, διαδραματίζουμε πολύ σημαντικό ρόλο στον αγώνα κατά του αποκλεισμού, πραγματοποιώντας πολλές δράσεις, όπως τα καραβάνια με τα τροχόσπιτα που γίνονται κάθε μήνα και έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο, και τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε μια προσπάθεια να γίνει γνωστή η αλήθεια για την Κούβα, τον λαό της, και την κυβέρνησή της.