Σε μια συζήτηση με τον Joaquín Berriel Suárez για την Brecha, η Ρόσα Αμορίμ (Rosa Amorim) μίλησε μεταξύ άλλων για την πρωτοφανή συμμετοχή του MST στις εκλογές, την πρόκληση που θέτει η ακροδεξιά και τον ρόλο του πολιτισμού στην βραζιλιάνικη πολιτική σκηνή.

Πηγή: Brecha (3.2.2023) | Μετάφραση: Α.Λ.

Γυναίκα, μαύρη και μέλος του κινήματος LGTBQ, σε ηλικία μόλις 25 ετών, η Ρόσα Αμορίμ ανέλαβε καθήκοντα αυτή την εβδομάδα ως πολιτειακή βουλευτής του Περναμπούκο [Πολιτεία στη βορειοανατολική περιοχή της χώρας]. Μεγάλωσε στις γραμμές του Κινήματος Ακτημόνων Εργατών Γης (MST) και ανήκει στην πρώτη γενιά που γεννήθηκε στους αγροτικούς οικισμούς της οργάνωσης. Μεγαλωμένη στον οικισμό Normandía στο Καρουάρου, δυτικά της Ρεσίφε, πρωτεύουσας της Πολιτεία Περναμπούκο, τα τελευταία χρόνια υπήρξε ηγέτης του κοινωνικού κινήματος Levante Popular da Juventude και υπεύθυνη Πολιτισμού της Εθνικής Ένωσης Φοιτητών.

Τι σημαίνει να γεννιέσαι και να μεγαλώνεις σ΄ έναν οικισμό του MST;

Μου αρέσει να λέω ότι «έμαθα γράμματα» μέσα από τους αγώνες του MST. Από τα πιο σημαντικά πράγματα για τη διαμόρφωσή μου ως αγωνίστρια γυναίκα ήταν το ενδιαφέρον που είχε πάντα το κίνημα για τη διαπαιδαγώσηση των νέων γενεών για τους αγώνες. Αυτό δεν σε κάνει αυτόματα κοινωνικό αγωνιστή αλλά σίγουρα σε κάνει να αισθάνεσαι τεράστια υπερηφάνεια για τον πατέρα και τη μητέρα σου, σε κάνει να καταλαβαίνεις τη σημασία που έχει να ζεις σε ένα συλλογικό χώρο. Ένα χώρο που είναι ο καρπός προηγούμενων αγώνων, καρπός γης που κατακτήθηκε με αγώνες. Είτε πρόκειται για καταυλισμό είτε για οικισμό –αυτό εξαρτάται από το πόσο έχει προχωρήσει η διαδικασία κατοχύρωσης της γης στην κοινότητα– είναι πάντα ένας χώρος μετασχηματισμού που επιδιώκει να οικοδομηθεί με κοινωνική δικαιοσύνη και που συνδέεται στενά με το ζήτημα του εκδημοκρατισμού της πρόσβασης στη γη στη Βραζιλία μας.

Στην περίπτωσή μου, είμαι κόρη αγωνιστών του MST. Μεγάλωσα στα παιδικά cirandas, χώροι που δημιουργούνται για να βρίσκουν φροντίδα τα μικρά παιδιά ενώ οι γονείς εργάζονται ή συνεχίζουν τους αγώνες τους. Εκεί είναι που οι semterrinhas, όπως λέμε στα πορτογαλικά τα παιδάκια του MST, μαθαίνουν να τραγουδούν τη μουσική του κινήματος, να «συλλαβίζουν τις ελευθερίες», όπως λέει ένα από τα τραγούδια μας. Το MST διαθέτει μια ολόκληρη πολιτιστική παραγωγή σχεδιασμένη για παιδιά: βιβλία, εφημερίδες, μουσικές. Νιώθω ότι η παιδική μου ηλικία επηρεάστηκε πλήρως από αυτή την πολιτιστική κολεκτιβοποίηση μαζί με άλλα semterrinhas.

Ποιες είναι οι προκλήσεις του να είσαι η πρώτη ακτήμονας γυναίκα που κερδίζει μια έδρα στο πολιτειακό κοινοβούλιο;

Σήμερα, το MST είναι το μεγαλύτερο κοινωνικό κίνημα στον αγώνα για την αγροτική μεταρρύθμιση όχι μόνο στη Βραζιλία αλλά στη Λατινική Αμερική ενώ υπάρχουν, επίσης, εκφράσεις του κινήματος σε διάφορα μέρη του κόσμου. Το 2023 γιορτάζουμε 39 χρόνια ύπαρξης και διαρκώς προσπαθούμε να αναπτύσσουμε τις μεθόδους του αγώνα μας. Για πρώτη φορά στην ιστορία του κινήματος, αποφασίσαμε να συμμετέχουμε στις εθνικές εκλογές και το κάναμε σε όλη τη χώρα, με συνολικά 15 υποψηφιότητες, άλλες για βουλευτές των Πολιτειών και άλλες για ομοσπονδιακούς βουλευτές. Το αποτέλεσμα είναι μια μεγάλη νίκη, όχι μόνο από εκλογική άποψη. Πρόκειται για μια σημαντική πολιτική νίκη. Κερδίσαμε επτά βουλευτές σε εθνικό επίπεδο: τρεις ομοσπονδιακούς και τέσσερις πολιτειακούς βουλευτές, οι οποίοι βρίσκονται τώρα στο Εθνικό Κογκρέσο και στα πολιτειακά νομοθετικά σώματα.

Αυτό αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για εμάς. Αντιλαμβανόμαστε τους νόμους ως τη θεσμοθέτηση των κοινωνικών αγώνων και είναι σημαντικό, το τμήμα της κοινωνίας που είναι οργανωμένο σε κοινωνικά και λαϊκά κινήματα, να καταλαμβάνει τους χώρους λήψης αποφάσεων. Για μένα προσωπικά είναι μια τεράστια πρόκληση διότι, εδώ στο Περναμπούκο, ποντάρουμε στην ανανέωση όσον αφορά το ιστορικό υποκείμενο που καταλαμβάνει αυτούς τους χώρους. Μια νεαρή, μαύρη, LGTBQ γυναίκα ήταν μια πολύ  ασυνήθιστη φιγούρα σ΄ αυτούς τους χώρους. Θα έλεγα, λοιπόν, ότι πρόκειται για μια διπλή πρόκληση διότι, εκτός από την εκπροσώπηση ενός κοινωνικού κινήματος, είναι αναγκαίο να αποκτήσουν επιτέλους εκπροσώπηση και τα τμήματα εκείνα της κοινωνίας που δεν εκπροσωπούνται στις δομές εξουσίας του κράτους.

Οι δικές μας προτάσεις συνδέονται σαφώς με το αγροτικό κίνημα και τους ιστορικούς του αγώνες αλλά τώρα έχουμε, επίσης, πολύ ισχυρή εκπροσώπηση στις αστικές περιοχές. Έτσι, η πρόκληση, ακόμη περισσότερο τώρα με τη νίκη του προέδρου μας Λούλα, είναι να ενώσουμε τον αγροτικό και τον αστικό πληθυσμό σε ένα εθνικό σχέδιο.

Δεδομένης της δυσμενούς κατάστασης που άφησαν αυτές οι εκλογές όσον αφορά την κυβερνησιμότητα, ποιες είναι οι προσδοκίες σχετικά με το έργο σας στη Νομοθετική Συνέλευση του Περναμπούκο; Πώς συνδυάζονται τα παραδοσιακά αιτήματα του MST, όπως η αγροτική μεταρρύθμιση, με το έργο στη Βουλή;

Η στιγμή που διανύουμε είναι ιδιαίτερα άτυπη. Ακόμη και αν κερδίσαμε την προεδρία της Δημοκρατίας με μια προοδευτική κυβέρνηση, με ευρεία βάση και διαφορετικά μέτωπα, έχουμε ένα πολύ πολωμένο σκηνικό. Ήταν μια εξαιρετικά πιεσμένη εκλογή. Η ακροδεξιά, ο μπολσοναριανισμός, τα νεοφασιστικά ρεύματα, καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος της κοινωνίας μας και αυτό εκφράζεται κυρίως στη νομοθετική εξουσία. Το ίδιο σενάριο επαναλαμβάνεται και εδώ στην Πολιτεία Περναμπούκο. Η Δεξιά και η ακροδεξιά καταλαμβάνουν σήμερα περισσότερους χώρους από πριν και αυτό σαφώς θέτει μεγάλα εμπόδια για εμάς όταν πρόκειται να προωθήσουμε προοδευτικές προτάσεις.

Σε κάθε περίπτωση, το κεντρικό σημείο του προγράμματός μας είναι σαφές: η καταπολέμηση της πείνας. Το MST είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός βιολογικών τροφίμων στην ήπειρο και κρατάει το λάβαρο της πλήρους εξάλειψης της πείνας, στην οποία η χώρα μας έχει επιστρέψει με ιδιαίτερη ένταση: πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού ζει σε επισιτιστική ανασφάλεια. Ως εκ τούτου, πρέπει να δράσουμε από τους πολιτειακούς κυβερνητικούς χώρους για να επιτύχουμε πολιτικές έκτακτης ανάγκης που, σε συνδυασμό με τις εθνικές πολιτικές, να εξασφαλίζουν την πλήρη εξάλειψη της πείνας στην Πολιτεία Περναμπούκο. Αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς τη διανομή τροφίμων που εξασφαλίζει αποτελεσματικά την ύπαρξη τροφής στο τραπέζι των εργαζομένων. Όμως αυτό δεν είναι αρκετό: χωρίς τη δημιουργία απασχόλησης και εισοδήματος που να αυξάνει την αγοραστική δύναμη των ανθρώπων σε πραγματικούς όρους, δεν υπάρχει πραγματική διαδικασία εξάλειψης της πείνας και της φτώχειας. Αυτά είναι τα λάβαρα που θα σηκώσουμε τόσο στο κοινοβούλιο όσο και στους χώρους του κοινωνικού αγώνα. Πιστεύουμε ότι αυτές οι δράσεις πρέπει να συνδυαστούν, το ένα πόδι στον αγώνα και το άλλο στο κοινοβούλιο.

Δεδομένων των πρόσφατων γεγονότων στη Μπραζίλια, των κατασκηνώσεων υπέρ του Μπολσονάρου μπροστά στους στρατώνες, συμπεριλαμβανομένης της επίθεσης στο Κέντρο Εκπαίδευσης Paulo Freire στον οικισμό Normandía του MST (1), ποιες στρατηγικές πρέπει να υιοθετηθούν για την υπεράσπιση της δημοκρατίας και των κοινοτήτων;

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά αυτών των νεοφασιστικών, αυτοαποκαλούμενων «πατριωτικών» ομάδων είναι ότι, κάποια στιγμή, καταλήγουν να δείχνουν την αντιδημοκρατική τους πλευρά. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας, ο μπολσοναρισμός υποστήριζε την αλλαγή βασικών δημοκρατικών εκλογικών διαδικασιών υπερασπίζοντας, για παράδειγμα, την ψηφοφορία σε τυπωμένα ψηφοδέλτια [αντί της αυτόματης ηλεκτρονικής ψηφοφορίας], σε συνδυασμό με την άρνηση των αποτελεσμάτων της κάλπης. Σ΄ αυτό προστέθηκε και η αναταραχή που προκάλεσε ο σκληρός πυρήνας του μπολσοναρισμού, που υποκινούσε την πραγματοποίηση μιας πιο αποτελεσματικής επίθεσης κατά της δημοκρατίας μας.

Στις 8 Ιανουαρίου γίναμε μάρτυρες αυτής της ακραίας επίθεσης κατά των τριών κλάδων της βραζιλιάνικης δημοκρατίας. Σε ποια θέση μας βάζει αυτό; Πρώτον, στην ανάγκη να καταβληθεί προσπάθεια από ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, κυρίως του θεσμικού τομέα, τόσο στο επίπεδο της δικαστικής και της νομοθετικής όσο και της εκτελεστικής εξουσίας, για την ενίσχυση της δημόσιας ασφάλειας – μια προσπάθεια που να αποκαθιστά την αξιοπιστία μας και να εγγυάται την κυβερνησιμότητα. Αλλά αυτό θα συμβεί μόνο μέσω της οργάνωσης και της διεύρυνσης του λαϊκού στρατοπέδου.

Όντας συνδεδεμένη με τον καλλιτεχνικό κόσμο και με πανεπιστημιακές θεατρικές σπουδές, ποιος θεωρείς ότι είναι ο ρόλος του πολιτισμού στην πολιτική ζωή της Βραζιλίας;

Ο πολιτισμός είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγουμε τη δική μας ζωή, την ίδια μας την ύπαρξη. Η λέξη πολιτισμός (cultura) έχει τις ρίζες της στην καλλιέργεια της γης (cultivar=καλλιεργώ). Ο τρόπος που ντυνόμαστε, ο τρόπος οργάνωσης της κοινωνικής ζωής μας, το φαγητό που τρώμε, οι τρόποι που εκφραζόμαστε, όλα αυτά είναι πολιτισμός. Μου αρέσει πολύ που το MST υποστηρίζει τη σημασία της διεξαγωγής μιας πολιτιστικής επανάστασης. Επειδή, όλο και περισσότερο, ο πολιτισμός που συνδέεται κυρίως με τις διάφορες καλλιτεχνικές εκφράσεις, έχει μια τεράστια δύναμη: αγγίζει την καρδιά κάθε ευαισθησίας. Αυτό του προσδίδει μια τεράστια δύναμη στον διάλογο και την αντιπαράθεση ιδεών.

Αυτή τη στιγμή, για παράδειγμα, με την περίπλοκη κατάσταση που βιώνει η Βραζιλία, οι καλλιτέχνες έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην καταγγελία της πολιτικής στιγμής που ζούσαμε. Αυτό δεν συνέβη μόνο κατά την περίοδο διακυβέρνησης του Μπολσονάρου αλλά και σε άλλες περιόδους της ιστορίας της χώρας, όπως κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του 1964, όταν περάσαμε μια ολόκληρη διαδικασία λογοκρισίας, αναγκαστικής εξορίας και απειλών θανάτου κατά των καλλιτεχνών μας. Όταν καταστρέφουν τον πολιτισμό, η χώρα χάνει τις πηγές αντίστασης, δεν αντιστέκεται, η κυβέρνηση δεν αντιστέκεται, και η χώρα καταλήγει να αυτοκαταστρέφεται. Ως εκ τούτου, η τέχνη, ο πολιτισμός, με τη δύναμή του να επικοινωνεί, να εκφράζει, να καταγγέλλει και, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, να αντιστέκεται, πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας εξόδου από αυτή τη δύσκολη πολιτική στιγμή που διανύουμε.

______________

Σημείωση

Στις 12 Νοεμβρίου 2022, εν μέσω της προεκλογικής εκστρατείας, το Κέντρο Εκπαίδευσης Paulo Freire του οικισμού Normandía του MST, στην Πολιτεία Περναμπούκο, δέχτηκε επίθεση από μπολσονταριστές ενώ εκεί κοντά γινόταν μια λαϊκή γιορτή. Οι δράστες ζωγράφισαν σβάστικες δίπλα στη λέξη mito (σε αναφορά στον Μπολσονάρου) και προσπάθησαν να βάλουν φωτιά στον οικισμό.

Διαβάστε επίσης

Δίκη Πολύκαρπου Γεωργιάδη: μια κακόγουστη φάρσα της «Αντιτρομοκρατικής»

Ενάμιση χρόνο πριν, την Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2020, ο αγωνιστής Πολύκαρπος Γεωργιάδης…

Εντουάρ Λουί: «Ενάντια στον φασισμό, θα πάω να ψηφίσω έναν υποψήφιο που μισώ βαθιά»

Τον Εντουάρ Λουί, μια από τις πιο μαχητικές φωνές υπέρ της εργατικής…