Churchgoers attend a ceremony at the Assembly of God evangelical church in Rio de Janeiro, Brazil, on August 23, 2022. – The approach between evangelical churches and Brazilian President Jair Bolsonaro has been consolidating throughout his term in office. (Photo by CARL DE SOUZA / AFP)

Η χώρα με τους περισσότερους Καθολικούς στον κόσμο ψηφίζει εν μέσω μιας μεγάλης μεταμόρφωσης του εκλογικού της σώματος: οι Ευαγγελικοί αποτελούν πλέον το ένα τρίτο του πληθυσμού και πρωταγωνιστούν μιας σιωπηλής επανάστασης στην οποία το «κατεστημένο» δεν δίνει καμία σημασία, επειδή πολλοί από αυτούς είναι φτωχοί.

Naiara Galarraga Gortázar, ανταποκρίτρια στη Βραζιλία, Πηγή: El Pais  | (25-9-2022)

***

Από τα μέσα του 20ού αιώνα, η ξηρασία και η φτώχεια ώθησαν εκατομμύρια Βραζιλιάνους από τα βορειοανατολικά προς τις πλούσιες πόλεις του νότου. Έφταναν σε ένα εχθρικό περιβάλλον όπου βρέθηκαν εγκαταλελειμμένοι από ένα κράτος που απουσίαζε. Και άρχισαν να αγκαλιάζουν μια νέα πίστη που εξαπλωνόταν. Διεθνής Εκκλησία του Τετραγωνικού Ευαγγελίου (Iglesia Cuadrangular), Γενική Σύνοδος των Συνάξεων του Θεού (Convención General de las Asambleas de Dios), Οικουμενική Εκκλησία της Βασιλείας του Θεού (Iglesia Universal del Reino de Dios), Πεντηκοστιανή Εκκλησία Ο Θεός είναι Αγάπη (Iglesia Pentecostal Dios es Amor), Φονταμενταλιστική Πρεσβυτεριανή Εκκλησία (Iglesia Presbiteriana Fundamentalista), Εκκλησία Μπάλα από Χιόνι (Bola de Neve Church)… είναι μερικά από τα πιο γνωστά ευαγγελικά δόγματα στη Βραζιλία. Η χώρα με τους περισσότερους καθολικούς στον κόσμο υφίσταται μια βαθιά μεταμόρφωση που μπορεί να συνοψιστεί σε δύο ή τρία στοιχεία: κάθε χρόνο ανοίγουν στη χώρα 14.000 προτεσταντικές εκκλησίες, περισσότερες από μία κάθε ώρα. Εν τω μεταξύ, ο Πάπας χάνει οπαδούς με επιταχυνόμενο ρυθμό. Οι Καθολικοί αποτελούν περίπου το μισό του πληθυσμού (108 εκατομμύρια) και οι Ευαγγελικοί το ένα τρίτο (65 εκατομμύρια), αλλά εκτιμάται ότι σε μόλις μια δεκαετία, οι τελευταίοι θα είναι περισσότεροι από όσους έχουν βαπτιστεί στην Εκκλησία της Ρώμης.

Σε μια χώρα με 156 εκατομμύρια ψηφοφόρους, οι ευαγγελικοί αποτελούν μια ακμάζουσα κοινότητα πιστών και όλο και πιο περιζήτητη από τους πολιτικούς, ειδικά τώρα, παραμονές των εκλογών της 2ας Οκτωβρίου, στις οποίες θα αναμετρηθούν δύο τιτάνες: ο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, 76 ετών, και ο Ζαΐρ Μπολσονάρου, 67 ετών. Αν κανένας από τους δύο δεν λάβει πάνω από το 50% των ψήφων, θα υπάρξει δεύτερος γύρος στις 30 Οκτωβρίου.

Αν και οι Βραζιλιάνοι ευαγγελικοί, μέχρι τη δεκαετία του 1970, είχαν γυρίσει την πλάτη στην πολιτική, αργότερα την αγκάλιασαν με ενθουσιασμό. Έχουν τρομερή δύναμη στο Κογκρέσο και, με τον Μπολσονάρου, έχουν μεγαλύτερη επιρροή από ποτέ στα ανώτερα κλιμάκια της εξουσίας. Επειδή ψηφίζουν με τρόπο πολύ πιο ομοιογενή από άλλες ομάδες, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο για τη νίκη του ακροδεξιού, ενός υποψηφίου που μεγάλωσε με την καθολική πίστη και βαπτίστηκε ξανά στον Ιορδάνη από έναν ευαγγελικό πάστορα, και του οποίου η σύζυγος και τα παιδιά είναι ευαγγελικοί. Μισογύνης, αθυρόστομος και νοσταλγός της δικτατορίας, σε κάθε συγκέντρωση παρουσιάζεται ως θεοσεβούμενος και υπερασπιστής της πιο παραδοσιακής οικογένειας. Επτά στους δέκα ευαγγελικούς τον ψήφισαν το 2018 και τους καλοπιάνει. Τοποθέτησε έναν «τρομερά ευαγγελικό», σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου του Μπολσονάρου, δικαστή, στο Ανώτατο Δικαστήριο.

Οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι η υποστήριξη θα είναι τώρα πιο ισομερώς μοιρασμένη μεταξύ του Λούλα ντα Σίλβα και του Μπολσονάρου, αλλά ο Μπολσονάρου θα συγκεντρώσει και πάλι την πλειοψηφία της υποστήριξης. Στο παρελθόν, ορισμένοι [ευαγγελικοί] ηγέτες υπήρξαν σύμμαχοι προοδευτικών κυβερνήσεων.

Οι ευαγγελικοί ηγούνται μιας επανάστασης, υποστηρίζει ο Βραζιλιάνος ανθρωπολόγος Τζουλιάνο Σπερ (Juliano Spyer), συγγραφέας του βιβλίου Povo de Deus. Quem são os evangélicos e por que eles importam (Λαός του Θεού. Ποιοι είναι οι ευαγγελικοί και γιατί έχουν σημασία). Μια αλλαγή στην οποία το κατεστημένο και οι πλούσιες τάξεις –οι λευκοί– δεν δίνουν καμία σημασία, επειδή οι πρωταγωνιστές της είναι φτωχοί. Την ωθεί κυρίως μια λεγεώνα από μητέρες που ασχολούνται με τη φροντίδα των παιδιών και το νοικοκυριό, φτωχές γυναίκες, μαύρες ή μιγάδες, που ζουν στις παρυφές των πόλεων, όπου οι δημόσιες υπηρεσίες δεν υπάρχουν και η βία είναι εκτεταμένη.

Χριστιανοί του προτεσταντικού κλάδου, δεν έχουν κάποια κεντρική εξουσία και δεν λατρεύουν εικόνες. Η κινητήριος δύναμη πίσω από τη μεταμόρφωση της Βραζιλίας δεν είναι οι παραδοσιακές Εκκλησίες, όπως η Λουθηρανική ή η Πρεσβυτεριανή, αλλά οι νεότερες και πιο διαδεδομένες Πεντηκοστιανές και Νεο-Πεντηκοστιανές Εκκλησίες. Αυτές ερμηνεύουν με κυριολεκτικό τρόπο τη Βίβλο, έχουν τον Ιησού Χριστό ως κύριο πυλώνα τους και θεωρούν απαραίτητο να είναι κανείς πρόθυμος να βαπτιστεί και να κάνει προσηλυτισμό. Η μουσική και μια θέρμη που αγγίζει τα όρια της έκστασης είναι βασικά στοιχεία των πληθωρικών τελετών τους. Και οι νεοπεντηκοστιανοί προσθέτουν σε αυτά τα συστατικά την αξιοκρατία και το κυνήγι της επιτυχίας.

Η πρώτη επισήμανση που κάνει οποιοσδήποτε μελετά τους Βραζιλιάνους ευαγγελικούς προς κάποιον μη ειδικό, είναι ότι τόσο οι Εκκλησίες όσο και οι πιστοί αποτελούν μια εξαιρετικά ποικιλόμορφη κοινότητα. Πρόκειται για ένα μωσαϊκό που περιλαμβάνει στοιχεία τόσο διαφορετικά όσο η Οικουμενική Εκκλησία [της Βασιλείας του Θεού], η οποία είναι ένα πραγματικό εμπόριο –της ανήκουν τηλεοπτικά κανάλια, ραδιοφωνικοί σταθμοί, μια εφημερίδα και ένα πολιτικό κόμμα, οι Ρεπουμπλικάνοι, με 44 βουλευτές– και είναι το μεγάλο σύμβολο της Θεολογίας της Ευημερίας, ή η Eκκλησία που ανοίγει [τον χώρο που υποδέχεται τους πιστούς] σε ένα γκαράζ μόνο με τα βασικά: μια Βίβλο και λίγες πλαστικές καρέκλες. Πρόκειται για ένα σύμπαν που περιλαμβάνει καταστάσεις που αφήνουν έκπληκτο τον οποιονδήποτε: η υπόθεση της ομοσπονδιακής βουλευτού του Ρίο ντε Τζανέιρο Φλορντελίς ντε Σόουζα (Flordelis de Souza), θετής μητέρας 50 παιδιών, ηθοποιού και τραγουδίστριας γκόσπελ, η οποία κατηγορείται ότι διέταξε έναν από τους γιους της να πυροβολήσει μέχρι θανάτου τον σύζυγό της. Ή οι πάστορες που είναι αφοσιωμένοι στη διάσωση των ψυχών εγκληματιών, ώστε να μπορέσουν να εγκαταλείψουν τη συμμορία χωρίς οι πρώην συνεργάτες τους να τους τιμωρήσουν με θάνατο.

Παράλληλα με αυτές τις εντυπωσιακές πραγματικότητες, υπάρχει και η ρουτίνα: η διακριτική, γκριζομάλλα μαύρη γυναίκα με τη φούστα κάτω από τα γόνατα και χωρίς μακιγιάζ –όπως συνιστά η εκκλησία της– που βγάζει τα προς το ζην ως μανικιουρίστα σε μια πλούσια γειτονιά, ή ο οδηγός της Uber που κουβαλάει μια Βίβλο στο ντουλαπάκι του αυτοκινήτου ή κάνει πιό υποφερτά τα τεράστια μποτιλιαρίσματα ακούγοντας κηρύγματα.

Βρίσκονται σε κάθε γωνιά αυτής της τεράστιας χώρας. Ακόμα και στα πιο απομακρυσμένα μέρη της Αμαζονίας, όπως η μικρή ξύλινη εκκλησία πάνω σε πασσάλους της Σύναξης του Θεού (Asamplea de Dios) – της μεγαλύτερης βραζιλιάνικης κοινότητας με 12 εκατομμύρια μέλη– που  βρίσκεται σε ένα χωριό στο φυσικό καταφύγιο Mamirauá. Οι ντόπιοι λένε ότι ο καθολικός ιερέας περνάει μια φορά το μήνα ενώ ο ευαγγελικός πάστορας και η σύζυγός του ήρθαν για να εγκατασταθούν.

Η Καθολική Εκκλησία της Βραζιλίας προσπάθησε να πείσει το Βατικανό να επιτρέψει σε αξιοσέβαστους άνδρες στην Αμαζονία, να χειροτονούνται ιερείς στα χωριά τους ακόμη και αν είναι παντρεμένοι, σε μια προσπάθεια να μειωθεί η έλλειψη ιερέων και να περιοριστεί ο σκληρός ανταγωνισμός από τον προτεσταντισμό, ο οποίος το επιτρέπει. Στη σύνοδο του 2019 η απάντηση ήταν αρνητική.

Θεολογία της Ευημερίας

Κυριακή. Προγραμματισμένη βιβλική διδασκαλία στην Εκκλησία της Σύναξης του Θεού στην Ιπιράνγκα [ιστορική συνοικία] στο Σάο Πάολο. Οι πρωταγωνίστριες αυτής της επανάστασης που συχνά παραβλέπεται είναι γυναίκες όπως η Εντχάνε Γκάμα, 45 ετών, ή οι «αδελφές» που την ακούνε να μιλάει για το θέμα της ημέρας, πώς να διαχειρίζονται τα χρήματα με χριστιανικό τρόπο. Όρθια πίσω από ένα αναλόγιο, με σταθερή φωνή και απλή γλώσσα, η Γκάμα τις προειδοποιεί για τους πειρασμούς του καταναλωτισμού, τους κινδύνους της εξάρτησης από την πίστωση («όταν πληρώνεις με μετρητά, η αγοραστική σου δύναμη είναι πολύ μεγαλύτερη») και τους εισάγει στα μυστήρια των επιτοκίων και του πληθωρισμού («είναι υψηλός, αλλά δεν έχει εκραγεί όπως στην Αργεντινή»). Χρήσιμες πληροφορίες σε ταπεινά νοικοκυριά όπως τα δικά τους, όπου η αξιοποίηση κάθε ρεάλ [νόμισμα της χώρας] είναι επιτακτική ανάγκη για να καταφέρουν να τα βγάλει πέρα η οικογένειά τους .

Οι πιστοί χωρίζονται σε ομάδες: γυναίκες, άνδρες, νέοι και παιδιά.

Αυτές οι Εκκλησίες –πλούσιες και ταπεινές, μεγάλες και μικρές– καλύπτουν  πολλά από τα κενά που προκαλεί η αδυναμία του Κράτους. Σ’ αυτό έγκειται η γοητεία τους. Στο γραφείο του στο Σάο Πάολο, ο ανθρωπολόγος Σπερ εξηγεί: «Δεν ασχολούνται να συζητούν αν η Βίβλος στα λατινικά ή στα εβραϊκά σημαίνει το ίδιο πράγμα. Μιλούν για κλοπές, εφηβική εγκυμοσύνη, βία, ενδοοικογενειακή βία. Είναι μια θρησκευτικότητα με λαϊκό πρόσωπο, που μιλάει τη γλώσσα του λαού και αναφέρεται στα προβλήματα που τον ταλανίζουν με πολύ έντονο τρόπο». Ανεργία, βία, φτώχεια, κακοποίηση…

Ακούγοντάς τους βοηθά, για παράδειγμα, να κατανοήσουμε σε ποιο βαθμό οποιαδήποτε πρόταση για την επέκταση των δικαιωμάτων των αμβλώσεων, της κοινότητας LGTBQ ή τη νομιμοποίηση των ναρκωτικών προκαλεί τεράστια απέχθεια σε εκατομμύρια Βραζιλιάνους. Η πλειοψηφία του εκλογικού σώματος (60%) προτιμά έναν υποψήφιο που υπερασπίζεται τις οικογενειακές αξίες (παραδοσιακές, φυσικά) από το να έχει καλές οικονομικές προτάσεις, σύμφωνα με τη δημοσκόπηση της Datafolha.

Η παραίτηση δεν τους ταιριάζει. Αναζητούν θεραπεία για τα βάσανα της ψυχής και την προσωπική τους επιτυχία. H Θεολογία της Ευημερίας που κηρύσσεται από τους νεο-πεντηκοστιανούς έφτασε από τις Ηνωμένες Πολιτείες στα μέσα του 20ου αιώνα και ρίζωσε βαθιά στη Βραζιλία. Και από εκεί εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη ήπειρο, στην Αφρική και στην Ευρώπη. Πάει χέρι-χέρι με αυτό το επιχειρηματικό πνεύμα και την πεποίθηση ότι η πειθαρχία και η ατομική προσπάθεια καθιστούν δυνατή την υπέρβαση όλων των αντιξοοτήτων. Η Θεολογία της Ευημερίας, λέει ο επίσκοπος Εστέβαμ Ερνάντες (Estevam Hernandes), ιδρυτής της Εκκλησίας εν Χριστώ Αναγέννησης (Iglesia Renascer em Cristo), «είναι μια πολύ χειραγωγημένη έννοια. Δεν έχει να κάνει μόνο με (την επίτευξη ευημερίας σε) οικονομικά θέματα, αλλά με το να είσαι επιτυχημένος σε ό,τι κάνεις, είτε πρόκειται για την επαγγελματική, οικονομική, πνευματική, υπηρεσιακή ή προσωπική σου ζωή».

Σε αυτό το σύμπαν, η δεκάτη [απόδοση ενός δεκάτου του εισοδήματος] παίζει ουσιαστικό ρόλο, αν και οι πάστορες τονίζουν ότι δεν είναι υποχρεωτική και ότι δεν ελέγχονται κανενός τα εισοδήματα. Υπάρχουν Εκκλησίες στις οποίες γίνεται προσφορά μικρών χαρτονομισμάτων σε φακέλους. Άλλες κάνουν επιθετικές καμπάνιες στην τηλεόραση ή στο διαδίκτυο και προσφέρουν κάθε είδους διευκολύνσεις για δωρεές. Είναι σύνηθες να γίνονται δωρεές με πιστωτική κάρτα.

Κάθε προσηλυτισμένος Βραζιλιάνος έχει τη δική του ιστορία για το τι τον οδήγησε να «ανακαλύψει τον Χριστό» και πώς μεταμόρφωσε τη ζωή του και οι μαρτυρίες περί λύτρωσης αφθονούν. Για πολλούς, η Εκκλησία τους βοήθησε να απεξαρτηθούν από τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ. Η Ελιάνε Σαμπάιο, 44 ετών, μαθήτρια στο κυριακάτικο σχολείο της Βίβλου στην Ιπιράνγκα, ήταν αλκοολική. Λέει: «Έπινα πολύ τα Σαββατοκύριακα, τσακωνόμουν με όλους». Και υπέφερε τρομερά. Με πειθαρχία, τιτάνια προσπάθεια και πίστη, κατάφερε να ανακτήσει τον έλεγχο της ζωής της. Τώρα βοηθάει άλλους. Εδώ και ένα μήνα φιλοξενεί, μαζί με τον σύζυγό της και τα παιδιά της, τον τρίχρονο γιο μιας τοξικομανούς, την οποία προσπαθεί να βοηθήσει να βγει από το τέλμα. «Υπάρχει μια συνεχής μάχη μεταξύ της ίδιας και του εθισμού της. Προς το παρόν δεν μπορεί να αντισταθεί, αλλά πρέπει να τη βοηθήσουμε. Το λέω αυτό γιατί θα αλλάξει και θα ξεπεράσει τον εθισμό της», λέει με σιγουριά.

Το φάσμα των δραστηριοτήτων που προσφέρονται, πέρα από τις λειτουργίες των ιεροκηρύκων, είναι εξαιρετικά ποικίλο. Μεταξύ αυτών, οι πιο σημαντικές, κατά τη γνώμη του Σπερ, ιδρυτή του Ευαγγελικού Παρατηρητηρίου, είναι οι εκτός σχολείου δραστηριότητες για τα παιδιά εκείνων που φεύγουν για τη δουλειά τους τα ξημερώματα και επιστρέφουν μόνο μετά τη δύση του ηλίου. «Το σχολείο τα απασχολεί μόνο το πρωί ή το απόγευμα, γεγονός που αφήνει τα παιδιά χωρίς εποπτευόμενη δραστηριότητα για μισή ημέρα. Και αυτό αφήνει χώρο για επαφή με ναρκωτικά, πορνεία, εγκληματικές ομάδες…». Και εδώ μπαίνουν οι ευαγγελικοί με τα μαθήματα μπαλέτου και μουσικής… Αποτελούν καταφύγιο και βάλσαμο σε ένα σχεδόν πάντα εχθρικό περιβάλλον, όπου η απειλή της ανεργίας, των εμπόρων ναρκωτικών, της αστυνομίας, είναι συνεχής. Ταΐζουν πεινασμένους, θεραπεύουν εθισμούς.

Κάθε μέρα, χιλιάδες και χιλιάδες φτωχοί Βραζιλιάνοι προσηλυτίζονται επειδή βλέπουν πώς βελτιώνεται η ζωή εκείνων που το έκαναν πριν από αυτούς. Τις περισσότερες φορές, το πρώτο βήμα γίνεται από τη γυναίκα, η οποία στη συνέχεια παίρνει μαζί την οικογένειά της. Και βήμα προς βήμα, μπορεί να δημιουργηθεί ένας ενάρετος κύκλος, τον οποίο ο πάστορας Ντούγκλας Φιδάλγο (Douglas Fidalgo), 44 ετών, από τη Σύναξη του Θεού της συνοικίας Ιπιράνγκα,  συνοψίζει ως εξής: «Βοηθήθηκαν, απελευθερώθηκαν από εθισμούς, δημιούργησαν οικογένειες, σταμάτησαν να ξοδεύουν για ποτά… Και έμειναν χρήματα για να φροντίσουν καλύτερα τα παιδιά τους, να επενδύσουν στην εκπαίδευση τους». Αυτό είναι συχνά το κλειδί για μια καλύτερη δουλειά ή ακόμη και για να σπουδάσουν στο πανεπιστήμιο και να εκπληρώσουν το όνειρο πολλών οικογενειών. Τα παιδιά τους να εργάζονται σε ένα γραφείο, καθιστά [και όχι στους δρόμους].

Οι εκλογές επανέφεραν τους ευαγγελικούς στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των μέσων ενημέρωσης. Συνήθως δεν τους αρέσει ο τρόπος με τον οποίο τους περιγράφουν. Αλλά είναι οι πιο περιζήτητοι [ψηφοφόροι] , μαζί με τις γυναίκες, σε αυτή τη μονομαχία μεταξύ Μπολσονάρου και Λούλα. Ο αριστερός, που δέχεται επίθεση από τον μπολσοναρισμό με το ψέμα ότι μπορεί να κλείσει Εκκλησίες αν κερδίσει τις εκλογές, υπερασπίζεται τον εαυτό του όσο καλύτερα μπορεί. Υπενθυμίζει ότι ο ίδιος ψήφισε το νόμο για τη θρησκευτική ελευθερία, ότι είναι πιστός, επικρίνει τη χρήση της θρησκείας για προσέλκυση ψήφων και προσπαθεί να μην κάνει λάθη. Γνωρίζει ότι βρίσκεται σε ολισθηρό δρόμο. Πριν από τέσσερα χρόνια, ο υποψήφιος του κόμματός του, Φερνάντο Χαντάντ (Fernando Haddad), αποκάλεσε τον επίσκοπο Εντίρ Μασέντο (Edir Macedo), ηγέτη της Οικουμενικής Εκκλησίας της Βασιλείας του Θεού, η οποία έχει σχεδόν δύο εκατομμύρια μέλη, «φονταμενταλιστή τσαρλατάνο διψασμένο για χρήμα».

Πρόσφατα, μια διαμάχη μεταξύ πιστών μέσα σε μια εκκλησία στην Πολιτεία Γκοϊάς, στην κεντρική Βραζιλία, κατέληξε με τον τραυματισμό ενός ατόμου από πυροβολισμό. Ο καυγάς ξεκίνησε αφού ο πάστορας συνέστησε να μην ψηφίζουν αριστερούς υποψήφιους.

Ο πιο κοντινός με τον Μπολσονάρου πάστορας, ο Σίλας Μαλαφάια (Silas Malafaia), λέει ότι «είναι αδύνατον για έναν χριστιανό να είναι αριστερός». Και πολλοί προτεστάντες ηγέτες κάνουν σαφές  ποιοι είναι οι υποψήφιοι της προτίμησής τους. Αυτή είναι η περίπτωση του επισκόπου Ερνάντες της Εκκλησίας εν Χριστώ Αναγέννησης: «Υποστηρίζουμε την επανεκλογή του προέδρου Χαϊρ Μπολσονάρου. Δεν είναι όμως κάτι που επιβάλεται από την Εκκλησία, είμαστε υπέρ του να επιλέγει ο καθένας ελεύθερα», λέει απαντώντας γραπτώς σε ερωτήσεις μας. «Τον υποστηρίζουμε επειδή πιστεύουμε ότι εκπροσωπεί τις αξίες και τις επιθυμίες μας για τη Βραζιλία».

Από την άλλη πλευρά, ο πάστορας Φιδάλγο, από τη συνοικία Ιπιράνγκα, προτιμά να κρατά την πολιτική έξω από την εκκλησία όπου κηρύττει: «Εδώ δεν τους λέμε ποιον να ψηφίσουν, σε άλλες Εκκλησίες υπάρχουν πάστορες που υποστηρίζουν έναν υποψήφιο ή αποκηρύσσουν έναν άλλο. Εδώ δεν μιλάμε για πολιτική».

Για να καταδείξει την τεράστια ποικιλομορφία ακόμη και μέσα στη γιγαντιαία Σύναξη του Θεού, ο Γεδεόν Αλενκάρ (Gedeon Alencar), συγγραφέας πολλών βιβλίων για τον Πεντηκοστιανισμό της Βραζιλίας, σε τηλεφωνική μας συνομιλία, κάνει μια σαφή διάκριση. «Οι εμπορικές εκκλησίες (templos-shopping) προσφέρουν λατρευτικές υπηρεσίες κάθε μέρα, πρωί, μεσημέρι και βράδυ. Είναι χώροι όπου οι άνθρωποι μπαίνουν και βγαίνουν χωρίς να δημιουργούν δεσμούς αγάπης. Επειδή μεταδίδονται από την τηλεόραση, οι άνθρωποι πηγαίνουν πολύ καλοντυμένοι. Διαθέτουν χώρο στάθμευσης, κατάστημα, βιβλιοπωλείο, εστιατόριο. Από τις οικογενειακές εκκλησίες (templo-casa), που συνήθως βρίσκονται στις περιφέρεις, τις χωρίζει ένα χάσμα. Εκεί, οι πιστοί και ο πάστορας είναι από την ίδια γειτονιά. Αν κάποιος απουσιάζει, πηγαίνουν στο σπίτι του να ρωτήσουν. Όλοι γνωρίζουν ποιος έχει δουλειά, ποιος έχει χάσει τη δουλειά του, ποιος ερωτεύεται και ποιος χωρίζει. Είναι μια ηθική κοινότητα», καταλήγει ο διδάκτωρ Θρησκευτικών Επιστημών.

Δύο ακόμη διαφορές. Στις  πρώτες, ο πάστορας, οι μουσικοί, το σύστημα φωτισμού και ήχου είναι επαγγελματικού επιπέδου. Στις δεύτερες, είναι εθελοντές. Ακόμη και τα καθίσματα αντικατοπτρίζουν τη διαφορά: «Στις οικογενειακές εκκλησίες, ξύλινοι πάγκοι – στις εμπορικές εκκλησίες, αναπαυτικές ατομικές πολυθρόνες». Όμως, πάγκος ή πολυθρόνα, η συναίνεση είναι σχεδόν απόλυτη όταν πρόκειται για την παραδοσιακή οικογένεια, την άμβλωση, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ και τα ναρκωτικά.

 

Διαβάστε επίσης

Δίκη Πολύκαρπου Γεωργιάδη: μια κακόγουστη φάρσα της «Αντιτρομοκρατικής»

Ενάμιση χρόνο πριν, την Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2020, ο αγωνιστής Πολύκαρπος Γεωργιάδης…

Εντουάρ Λουί: «Ενάντια στον φασισμό, θα πάω να ψηφίσω έναν υποψήφιο που μισώ βαθιά»

Τον Εντουάρ Λουί, μια από τις πιο μαχητικές φωνές υπέρ της εργατικής…