Ο εγκλεισμός είναι μια εξαιρετικά δύσκολη, ασφυκτική, τραυματική συνθήκη για τον οποιοδήποτε άνθρωπο. Αμέτρητα είναι τα κείμενα -επιστημονικά, πολιτικά, βιωματικά- που έχουν γραφτεί εδώ και δεκαετίες και που, με στοιχεία, υποστηρίζουν πως το λεγόμενο «σωφρονιστικό σύστημα» έχει αποτύχει ως προς τους σκοπούς του. Το παρόν κείμενο δεν έρχεται να προστεθεί σε αυτή τη λίστα. Οι γυναίκες κρατούμενες βιώνουν ακόμα πιο τραυματικά τον εγκλεισμό που τους έχει επιβληθεί, ακριβώς επειδή είναι γυναίκες. Και αυτό είναι ένα ακόμα γεγονός, γνωστό για δεκαετίες, αλλά σταθερά αθέατο.
Στην Ελλάδα υπάρχουν 37 φυλακές, κλειστού τύπου και αγροτικές, στις οποίες κρατούνται 10.853 κρατούμενοι, εκ των οποίων εικάζουμε ότι οι 600 είναι γυναίκες. Ο λόγος που «μαντεύουμε» είναι γιατί δεν τηρούνται στατιστικά στοιχεία με βάση και το φύλο. Γνωρίζουμε μόνο πόσες θέσεις υπάρχουν και πόσες κρατούνται στις αμιγώς γυναικείες φυλακές. Στα παραρτήματα, στη Θεσσαλονίκη και τη Νεάπολη Κρήτης, γνωρίζουμε μόνο τις θέσεις, αλλά όχι πόσες κρατούνται. Επίσης, δεν γνωρίζουμε για τι είδους αδικήματα κρατούνται οι γυναίκες και με τι ποινές, καθώς τα στοιχεία που δημοσιεύονται είναι συνολικά. Πώς θα χαραχθεί μία αντεγκληματική πολιτική για την παραβατικότητα ή την εγκληματικότητα των γυναικών, όταν δεν υπάρχει εικόνα για αυτή;
Οι διακρίσεις με βάση το φύλο, ωστόσο, δεν σταματούν στις στατιστικές. Ξεκινούν από αυτές και καταλήγουν στο τι φυλακή βγάζουν οι γυναίκες, σε σύγκριση με τους άνδρες κρατούμενους.
Πρώτον, ζουν αποκομμένες
Οι γυναίκες κρατούνται, εφόσον είναι υπόδικες, στον Κορυδαλλό. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Δικαιοσύνης, στον Κορυδαλλό βρίσκονταν, στις 15 Φεβρουαρίου, 167 γυναίκες, 5 νεαρές ενήλικες και 1 ανήλικη. Όταν καταδικαστούν, μετάγονται στον Ελαιώνα Θηβών (355 γυναίκες, 18 νεαρές ενήλικες και 3 ανήλικες) ή στα δύο παραρτήματα, στη Θεσσαλονίκη (15 θέσεις) ή στη Νεάπολη Κρήτης (3 θέσεις). Η γεωγραφική επιλογή να μην υπάρχουν παραρτήματα για γυναίκες κρατούμενες σε κάθε κατάστημα κράτησης ανά τη χώρα υποχρεώνει τις γυναίκες αυτές να κρατούνται, στην πλειονότητά τους, μακριά από τον τόπο διαμονής τους και, επομένως, να στερούνται των επισκεπτηρίων είτε από τους συγγενείς είτε από τους δικηγόρους τους. Επιπλέον, υποχρεώνονται να στερούνται και την επικοινωνία με τους συγγενείς τους ή τους δικηγόρους τους, καθώς αυτή περιορίζεται στη χρήση του τηλεφώνου, το οποίο πληρώνει η κάθε κρατούμενη, αν διαθέτει τα χρήματα και για όσες τηλεκάρτες έχει. Εφόσον δεν έχει οικονομική στήριξη απέξω από τη φυλακή, ή θα αρκεστεί στη μία κάρτα το μήνα, που θα της παρέχει ως άπορη η υπηρεσία της φυλακής ή θα χρειαστεί να «εξυπηρετήσει» συγκρατούμενές της, που θα της παρέχουν ως αντάλλαγμα τηλεκάρτες.
Δεύτερον, δεν εφαρμόζεται διαχωρισμός με βάση την ηλικία
Οι ανήλικες κρατούμενες ή οι νεαρές ενήλικες (μετέφηβες, δηλαδή) υπόκεινται σε μια ακόμα διάκριση φύλου, καθώς δεν υπάρχει παράρτημα στις φυλακές ανηλίκων και επομένως τοποθετούνται με τις κρατούμενες με τα παιδιά τους. Στην πτέρυγα αυτή, οι ανήλικες ή μετέφηβες υποχρεώνονται να συμβιώνουν με τα παιδιά έως τριών χρονών, να υπακούν τους κανόνες που ορίζουν οι «μωρομάνες», από το πρόγραμμα και το ωράριο έως τις δουλειές εντός της πτέρυγας.
Τρίτον, και οι μητέρες κρατούμενες ή οι έγκυες υπόκεινται σε διακρίσεις
Συγκεκριμένα, οι εγκυμονούσες δεν έχουν το γιατρό της επιλογής τους, δεν μπορούν να κάνουν προγραμματισμό τοκετού ούτε να έχουν τον προγεννητικό έλεγχο που εκείνες θα συζητούσαν και θα εφάρμοζαν με το γιατρό τους. Οι μητέρες κρατούμενες έχουν τα παιδιά τους μαζί, εφόσον το επιθυμούν, μέχρι τα τρία τους χρόνια. Μετά, θα πρέπει να τα παραδώσουν ή σε κάποιον συγγενή ή στο Ίδρυμα. Παρότι το σωφρονιστικό σύστημα αναγνωρίζει τη σημασία τα βρέφη και τα νήπια να είναι με τη μητέρα τους, κατόπιν δεν έχει καμία απολύτως παροχή για να ενισχύσει το δεσμό αυτό, ορίζει αυθαίρετα τα τρία χρόνια ως μη τραυματικά για να αποχωριστεί το παιδί τη μητέρα του και αντιμετωπίζει τη μητρότητα ως «προνόμιο».
Τέταρτον, στερούνται το δικαίωμα της λιγότερης έκτισης
Μέχρι το 2017, οι γυναίκες κρατούμενες υπόκειντο σε μία ακόμα διάκριση φύλου, που ήταν η απαγόρευση πρόσβασης στις αγροτικές φυλακές, που σημαίνει σύντμηση του χρόνου έκτισης της ποινής και πιο γρήγορη αποφυλάκιση. Παρότι το 2017 δημιουργήθηκε η πρώτη αγροτική φυλακή για γυναίκες με 30 θέσεις, σήμερα υπολειτουργεί –όπως και όλες οι αγροτικές φυλακές- με άγνωστο το πόσες γυναίκες βρίσκονται σήμερα εκεί. Σύμφωνα με σχετική ερώτηση στη βουλή, στις 26/5/2021, βρίσκονταν μόλις 6 γυναίκες.
Πέμπτον, στερούνται ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης
Μέχρι σήμερα, οι ασθενείς γυναίκες κρατούμενες δεν έχουν τη μεταχείριση που το σωφρονιστικό σύστημα έχει προβλέψει για τους άνδρες. Δεν υπάρχει παράρτημα στο Νοσοκομείο Κορυδαλλού ούτε στο Ψυχιατρείο Κορυδαλλού –τα ιδρύματα αυτά έχουν αναρίθμητες καταγγελίες για τις απαράδεκτες συνθήκες κράτησης και νοσηλείας- και οι περισσότερες παραμένουν στο κελί τους, χωρίς πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Μετάγονται για λίγες μέρες σε ψυχιατρεία ή νοσοκομεία της χώρας, τα οποία, επειδή δεν έχουν τη δυνατότητα για επί μακρόν νοσηλεία, τις γυρνούν στη φυλακή.
Οι κρατούμενες έχουν δύο –τουλάχιστον- δεινά να αντιμετωπίσουν. Είναι άνθρωποι που κρατούνται. Είναι γυναίκες. Οι περισσότερες είναι θύματα ενδοοικογενειακής βίας ή human trafficking. Οι περισσότερες βρέθηκαν στη φυλακή με πολλά τραύματα –κυρίως ψυχικά- και κακοποιούνται καθημερινά από το «σύστημα». Η 8η Μάρτη πρέπει να ρίξει φως και σε εκείνα τα σκοτεινά κελιά, χωρίς σερβιέτες, με αμέτρητα ψυχοφάρμακα και πολλή μοναξιά.
Ιωάννα Δρόσου, δρ. Κοινωνιολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
δρ. Κοινωνιολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
1 σχόλιο
Comments are closed.