Συνέντευξη της Thelma Cabrera και του Jordán Rodas στην Amy Goodman, 20/03/2023, Πηγή: democracynow.org
«Αποτελούμε απειλή για το “σύμφωνο των διεφθαρμένων” επειδή προτείνουμε ένα σχέδιο για τη χώρα, μια διαδικασία λαϊκής και πολυεθνικής συντακτικής συνέλευσης».
Οι προεδρικές εκλογές θα διεξαχθούν φέτος στη Γουατεμάλα με φόντο τη σφοδρή καταστολή εναντίον δημοσιογράφων, ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιθαγενών υπερασπιστών του περιβάλλοντος. Την Πέμπτη 2 Μαρτίου, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γουατεμάλας επικύρωσε την απόφαση του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου να ακυρώσει την υποψηφιότητα της ιθαγενούς υπερασπίστριας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Θέλμα Καμπρέρα, από το αριστερό πολιτικό κόμμα Κίνημα για την Απελευθέρωση των Λαών (Movimiento para la Liberación de los Pueblos – MLP) (1).
Η Καμπρέρα και ο συνυποψήφιός της, ο πρώην Συνήγορος του Λαού Τζοντάν Ρόντας, συναντήθηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες με τη Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Comisión Interamericana de Derechos Humanos – CIDH) για να συζητήσουν την απαγόρευση της υποψηφιότητάς τους. Στο πλαίσιο αυτό, μίλησαν στην Amy Goodman σε τηλεοπτική εκπομπή του Democracy Now! για τις εκλογές, το πρόγραμμά τους και τον τρόπο με τον οποίο οι πολιτικές ελίτ έχουν εδραιώσει την εξουσία τους στη χώρα. «Η Γουατεμάλα είναι ένα διεφθαρμένο κράτος που βρίσκεται στα χέρια εγκληματιών. Αυτό γίνεται φανερό τώρα με την παραβίαση του δικαιώματός μας να συμμετέχουμε στις προεδρικές εκλογές», λέει η Καμπρέρα.
Amy Goodman: Σήμερα θα μιλήσουμε για τις φετινές προεδρικές εκλογές στη Γουατεμάλα, οι οποίες έρχονται σε μια περίοδο αυξημένης καταστολής κατά δημοσιογράφων, ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιθαγενών υπερασπιστών του περιβάλλοντος.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γουατεμάλας στις 2 Μαρτίου αποφάνθηκε κατά της υποψήφιας προέδρου Θέλμα Καμπρέρα και του συνυποψηφίου της, του εξόριστου πρώην Συνηγόρου του Λαού Τζορντάν Ρόντας, επικυρώνοντας την απόφαση που πήρε τον Φεβρουάριο το Ανώτατο Εκλογικού Δικαστήριο να εμποδίσει τις υποψηφιότητές τους.
Η Καμπρέρα και ο Ρόντας είναι μέλη του αριστερού πολιτικού κόμματος Κίνημα για την Απελευθέρωση των Λαών, το οποίο προέκυψε από την ιθαγενική οργάνωση Επιτροπή Αγροτικής Ανάπτυξης (Comité de Desarrollo Campesino – Codeca). Χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους σε όλη τη Γουατεμάλα για να απαιτήσουν να επιτραπεί στους Καμπρέρα και Ρόντας να συμμετέχουν στις εκλογές του Ιουνίου 2023.
Η Καμπρέρα είναι ακτιβίστρια για την υπεράσπιση του περιβάλλοντος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τον λαό Μάγια Μαμ (Maya Mam), η οποία είχε ήδη θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος το 2019 και έλαβε πρωτοφανή υποστήριξη. Ο Ρόντας διετέλεσε Συνήγορος του Λαού από το 2017 έως το 2022, οπότε και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Γουατεμάλα λόγω κινδύνων που διέτρεχε εξ αιτίας του έργου του κατά της διαφθοράς.
Ενώ η Καμπρέρα και ο Ρόντας έχουν αποκλειστεί από τη συμμετοχή στις φετινές εκλογές, το Συνταγματικό Δικαστήριο επικύρωσε την υποψηφιότητα της συντηρητικής Ζούρι Ρίος (Zury Ríos) (2), κόρης του θανόντος πρώην στρατιωτικού δικτάτορα Εφραίν Ρίος Μοντ (3), ο οποίος ήρθε στην εξουσία μετά από πραξικόπημα το 1982 και είχε την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο Μοντ καταδικάστηκε για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας το 2013.
Η Ζούρι Ρίος αποκλείστηκε από το να είναι υποψήφια το 2019, επειδή το Σύνταγμα απαγόρευε σε άτομα που εμπλέκονται σε πραξικοπήματα ή στους συγγενείς τους, να θέτουν υποψηφιότητα για τις θέσεις του προέδρου και αντιπροέδρου.
Η Καμπρέρα και ο Ρόντας προσέφυγαν για την υπόθεσή τους στη Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στην Ουάσινγκτον, τον περασμένο μήνα. Ταξίδεψαν επίσης στη Νέα Υόρκη, όπου το Democracy Now! έχει την ευκαιρία να μιλήσει μαζί τους. Ξεκινάμε ρωτώντας την Θέλμα Καμπρέρα για την αντίδρασή της στην απόρριψη της προεδρικής υποψηφιότητάς της.
Θέλμα Καμπρέρα: Η αντίδραση των λαών της χώρας μας έρχεται να επιβεβαιώσει αυτό που πάντα λέγαμε, ότι στη Γουατεμάλα δεν έχουμε κράτος, υπάρχει ένα διεφθαρμένο κράτος, ένα κράτος που ελέγχεται από εγκληματίες και αυτό αποδεικνύεται τώρα από το γεγονός ότι μας αρνήθηκαν το δικαίωμα να συμμετέχουμε στις εκλογές. Με άλλα λόγια, το πρόβλημα δεν είναι η Θέλμα Καμπρέρα ή ο Τζορντάν Ρόντας, το πρόβλημα είναι ο λαός διότι [εκτός από τις υποψηφιότητες] υπάρχει επίσης μια πρόταση, ένα εθνικό σχέδιο για διαρθρωτικές αλλαγές στη Γουατεμάλα.
Amy Goodman: Η υποψηφιότητά σας το 2019 ήταν πολύ σημαντική. Πήρατε το 10% των ψήφων στον πρώτο γύρο, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο ιθαγενή υποψήφιο στην ιστορία της Γουατεμάλας. Νομίζω ότι πριν από εσάς, η Ριγομπέρτα Μεντσού (4) πήρε 3%. Τελικά στον δεύτερο γύρο εκλέχθηκε πρόεδρος ο Αλεχάντρο Τζιαματέι ο οποίος στον πρώτο γύρο είχε πάρει 14%. Τι αντιπροσωπεύετε εσείς για το «σύμφωνο των διεφθαρμένων», τι είναι αυτό το σύμφωνο που μπλοκάρει την υποψηφιότητά σας;
Θέλμα Καμπρέρα: Μέσω της εκλογικής νοθείας που συνέβη [το 2019] υποτίθεται ότι ήμασταν στην τέταρτη θέση, αλλά για εμάς τους λαούς είναι ξεκάθαρο ότι ήμασταν σε καλύτερη αν όχι στην πρώτη ή τη δεύτερη θέση, όμως λόγω της νοθείας, μας έσπρωξαν εκεί. Για εμάς τους λαούς αυτό σημαίνει ότι αποτελούμε απειλή για το «σύμφωνο των διεφθαρμένων» διότι αυτό που προτείνουμε είναι ένα σχέδιο για τη χώρα μας, μια διαδικασία λαϊκής και πολυεθνικής συντακτικής συνέλευσης. Αυτό είναι που φοβούνται. Δεν είναι η Θέλμα αλλά οι άνθρωποι που οργανώθηκαν και συζήτησαν τις προτάσεις για διαρθρωτικές αλλαγές μπροστά σ΄όλα αυτά που ζούμε, τις δολοφονίες, τις φυλακίσεις και τη λεηλασία του πλούτου της χώρας μας. Το ζήτημα λοιπόν που βάζουμε μέσω αυτής της πρότασης, της διαδικασίας της συντακτικής συνέλευσης, αυτό είναι που τους φοβίζει, το γεγονός ότι οι λαοί μπορούμε να αυτοκυβερνηθούμε.
Θέλω να προσθέσω κάτι που αποδεικνύει ότι, απαγορεύοντάς μας το δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής, είναι μια τιμωρία που μας επιβάλλουν ως λαό, διότι οι διώξεις δεν ξεκίνησαν τώρα, απλώς συνεχίζονται. Από το 2018 μέχρι σήμερα έχουμε 26 δολοφονίες υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δηλαδή όσων από εμάς υπερασπιζόμαστε τα εδάφη μας και τη Μητέρα Γη. Έτσι, ο καλύτερη τιμωρία είναι να μην συμμετέχουμε. Όμως αυτό που εμείς επιδιώκουμε δεν είναι υποψηφιότητες, προωθούμε ένα εθνικό σχέδιο για τη χώρα, οι εκλογές τελειώνουν, ο αγώνας μας όμως συνεχίζεται και γι’ αυτό κάνουμε τα βήματα που έχουμε κάνει μέχρι τώρα.
Amy Goodman: Τζορντάν Ρόντας, ποια είναι η άποψή σας γι αυτή την απόφαση να απορριφθεί η υποψηφιότητά σας ως αντιπρόεδρος και της Θέλμα Καμπρέρα ως πρόεδρος στις φετινές εκλογές;
Τζορντάν Ρόντας: Λοιπόν, πιστεύω ότι προκαλέσαμε πανικό στο «σύμφωνο των διεφθαρμένων». Το «σύμφωνο των διεφθαρμένων» είναι μια συμμαχία μεταξύ του πολιτικού και του οικονομικού τομέα, οι οποίοι έχουν λεηλατήσει τη χώρα τις τελευταίες δεκαετίες, ίσως και αιώνες. Και είναι προς το συμφέρον τους να διατηρήσουν το status quo, την κατάσταση ως έχει, με τρία δομικά προβλήματα: την ανισότητα, τις διακρίσεις και τον ρατσισμό, και τη διαφθορά. Έτσι, η δύναμη που έχει το Κίνημα για την Απελευθέρωση των Λαών με την ηγεσία της Θέλμα Καμπρέρα, μαζί με ότι μπορεί να συνεισφέρει ο Τζορντάν Ρόντας από την εμπειρία του ως Συνήγορος του Λαού και το γεγονός ότι φιλοδοξούσα να διευθύνω, ως πρύτανης (5), το μοναδικό δημόσιο πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο του Σαν Κάρλος, τους κάνει να πανικοβάλλονται γιατί ξέρουμε ότι είμαστε η μόνη πραγματική επιλογή για αλλαγή. Όλοι οι υπόλοιποι είναι για να συνεχίσουν την ίδια κατάσταση, το μόνο που αλλάζει είναι το πρόσωπο μιας μαριονέτας, μπορεί να είναι γυναίκα, μπορεί να είναι άντρας, αλλά όχι σαν εμάς που ξέρουμε ποια είναι τα πραγματικά προβλήματα που ο λαός χρειάζεται να λύσουμε.
Amy Goodman: Τι έχετε να πείτε σε εκείνους που λένε ότι τα δικαιολογητικά σας είναι ανεπαρκή; Μπορείτε να συνεχίσετε να ασκείτε έφεση σε αυτή την απόφαση;
Τζορντάν Ρόντας: Λοιπόν, είναι εντελώς αναξιόπιστοι διότι δεν υπάρχει κανένας βάσιμος νομικά λόγος για να μην μας επιτρέψουν να συμμετέχουμε ως διμελές σχήμα. Η Θέλμα κι εγώ πληρούμε τις προϋποθέσεις για να είμαστε πρόεδρος και αντιπρόεδρος. Δεν έχω κώλυμα, δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο για να μην είμαι αντιπρόεδρος σύμφωνα με το Σύνταγμα και έχω έγκυρο finiquito από το Γενικό Λογιστήριο. Το finiquito είναι κάτι σαν φερεγγυότητα, δηλαδή ότι δεν έχω καμία λογιστική εκκρεμότητα κατά την περίοδο που ήμουν Συνήγορος του Λαού. Ο διάδοχός μου, μετά που ανέλαβε στις 28 Δεκεμβρίου, κατέθεσε καταγγελία για την οποία δεν λάβει καμία ενημέρωση μέχρι σήμερα. Και πρέπει να επικρατήσει η αρχή της αθωότητας, διότι δεν έχει πει ούτε τι, ούτε πώς και πότε διέπραξα ένα υποτιθέμενο έγκλημα, κάτι που αποτελεί πρόσχημα, όπως σωστά είπε η Θέλμα, για να εμποδιστεί η συμμετοχή της πρότασης του κινήματος και του λαού.
Amy Goodman: Γιατί πήγατε στην εξορία; Όπως και εσείς, πολλοί ακτιβιστές, δικαστές και δικηγόροι έχουν εγκαταλείψει τη Γουατεμάλα. Γιατί φύγατε;
Τζορντάν Ρόντας: Πολλοί από εμάς που παίξαμε ρόλο στον αγώνα κατά της ατιμωρησίας και της διαφθοράς αναγκαστήκαμε να φύγουμε. Κατά τη διάρκεια της θητείας μου [έκαναν 18 μηνύσεις εναντίον μου και οκτώ φορές προσπάθησαν να με απομακρύνουν από τη θέση μου αλλά τίποτα από αυτά δεν πέτυχε]. Ως Συνήγορος του Λαού, την εβδομάδα μετά την ανάληψη των καθηκόντων μου τον Αύγουστο του 2017, ο πρώην πρόεδρος Τζίμι Μοράλες κήρυξε ανεπιθύμητο τον Ιβάν Βελάσκες, τότε επίτροπο της Διεθνούς Επιτροπής κατά της Ατιμωρησίας στη Γουατεμάλα (International Commission against Impunity in Guatemala – CICIG) (6) και τώρα υπουργό Άμυνας της κυβέρνησης Πέτρο στην Κολομβία, και διέταξε την απέλασή του. Κατέθεσα λοιπόν ένσταση η οποία σταμάτησε αυτή την αυθαίρετη απόφαση του προέδρου. Στη συνέχεια, επιδίωξε να λήξει νωρίτερα ο χρόνος αυτής της επιτροπής, καθώς άγγιζε ευαίσθητες χορδές λόγω της έρευνας η οποία έφτανε σε υψηλόβαθμους οικονομικούς και πολιτικούς αξιωματούχους του κράτους της Γουατεμάλας. Η επιτροπή αποτέλεσε εμπόδιο στη συνέχιση της ατιμωρησίας και για το έργο τους αυτό αναγκάστηκαν να φύγουν ανώτεροι δικαστικοί, εισαγγελείς, δικαστές και λειτουργοί της δικαιοσύνης, και τώρα αντιμετωπίζουμε όχι αλώς μια οπισθοδρόμηση αλλά την εκδίκηση εναντίον εκείνων που άγγιξαν τα συμφέροντα των ισχυρών.
Amy Goodman: Ο Ιβάν Βελάσκες είναι τώρα υπουργός Άμυνας της Κολομβίας. Έφυγε από τη Γουατεμάλα επειδή φοβόταν για τη ζωή του, παρόλο που είναι Κολομβιανός.
Τζορντάν Ρόντας: Ναι, και το μεγάλο παράδοξο είναι ότι θέλουν να τον καταγγείλουν, θέλουν να διωχθεί στη Γουατεμάλα. Το Ίδρυμα κατά της Τρομοκρατίας (Fundación Contra el Terrorismo), το οποίο είναι ο νομικός επιχειρησιακός βραχίονας εναντίον όσων από εμάς επιθυμούμε μια διαφορετική Γουατεμάλα, τον διώκει νομικά.
Amy Goodman: Θέλμα Καμπρέρα, η κύρια υποψήφια για την προεδρία αυτή τη στιγμή είναι η Ζούρι Ρίος, κόρη του πρώην προέδρου Ρίος Μοντ, ενός στρατηγού που κρίθηκε ένοχος για γενοκτονία κατά του λαού των Μάγια, του δικού σας λαού, για όσα συνέβησαν στα υψίπεδα της βορειοδυτικής Γουατεμάλας. Εκείνη επιμένει ότι δεν υπήρξε καμία γενοκτονία. Μπορείτε να μιλήσετε γι’ αυτό το κομμάτι της ιστορίας της χώρας σας;
Θέλμα Καμπρέρα: Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει επίσης τη στάση ενός αποτυχημένου κράτους και δείχνει ότι το Ανώτατο Εκλογικό Δικαστήριο είναι διεφθαρμένο, ελέγχεται από εγκληματίες, διότι αυτό το γεγονός με την κόρη ενός γενοκτόνου λέει πολλά στον κόσμο. Κι εδώ αποδεικνύεται ότι το ίδιο το σύστημα, μέσω των νόμων του, παραβιάζει τα δικαιώματα που έχουμε ως λαός. Εδώ είναι που εκδηλώνονται οι διακρίσεις και ο ρατσισμός σε βάρος μας. Εδώ είναι που ο λαός μαθαίνει ότι η δύναμη των ισχυρών βρίσκεται στους θεσμούς του κράτους. Δεν είναι ζήτημα συμπάθειας, είναι η δύναμη των ισχυρών που είναι δομημένη μέσα στο κράτος, που λειτουργεί στις δομές των θεσμών. Εμείς λοιπόν, ως λαός, λέμε στους αδελφούς και τις αδελφές μας ότι αυτό είναι καρπός ενός αποτυχημένου και διεφθαρμένου κράτους και ότι αυτοί είναι οι ίδιοι που παραβιάζουν και βάζουν τέλος στην ελάχιστη δημοκρατία που υπάρχει στη Γουατεμάλα. Αυτοί που αποκλείουν τους λαούς είναι οι ίδιοι που βάζουν τέλος στη δημοκρατία στη Γουατεμάλα. Είναι φανερό λοιπόν ποιά είναι η στάση του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου όσον αφορά μια θεσμική εγγραφή – εμείς συμμορφωνόμαστε με τις προδιαγραφές του συστήματος, αλλά αυτό μας αποκλείει. Γίνεται λοιπόν φανερό σε ποιανού τα χέρια είναι η εξουσία, ποιούς εξυπηρετεί, εξυπηρετεί τα ίδια αφεντικά.
Amy Goodman: Μπορείτε να μιλήσετε για τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών εκείνη την εποχή, την υποστήριξη προς τον στρατιωτικό δικτάτορα, τον στρατηγό Ρίος Μοντ, και τον θάνατο περίπου 200.000 κατοίκων της Γουατεμάλας και τις συνέπειες που έχει μέχρι σήμερα, δεκαετίες αργότερα; Θα ήθελα να θέσω αυτή την ερώτηση και στους δύο, ξεκινώντας από τη Θέλμα.
Θέλμα Καμπρέρα: Λοιπόν, σε αυτή την περίπτωση, για παράδειγμα, υπάρχουν ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνται επίσης στη Γουατεμάλα, όπως η I Squared όσον αφορά τη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας, αυτός ο τομέας αφέθηκε στα χέρια μιας αμερικανικής εταιρείας. Αυτό οδήγησε, κοινότητες που απαιτούσαν την εθνικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας, να υποστούν σαμποτάζ και καταστολή από την κυβέρνηση της Γουατεμάλας σε συνεργασία με τις πολυεθνικές εταιρείες.
Τζορντάν Ρόντας: Νομίζω ότι είναι σημαντικό να έχουμε ιστορική μνήμη, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει διαδραματίσει πολύ άσχημο ρόλο κατά καιρούς. Για παράδειγμα, ήταν αυτή που ενθάρρυνε την αντεπανάσταση, το 1954, η οποία έβαλε τέλος σε μια δεκαετία δημοκρατικής άνοιξης. Στη συνέχεια, εκπαίδευσε στρατιωτικούς που διέπραξαν γενοκτονίες και άφησαν «καμένη γη» στη Γουατεμάλα και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής. Στις μέρες μας, υπήρξαν κάποιες διαφοροποιήσεις, ήταν σημαντικές όσον αφορά την υποστήριξη της Διεθνούς Επιτροπής κατά της Ατιμωρησίας στη Γουατεμάλα. Στη συνέχεια, η κυβέρνηση της Γουατεμάλας ήταν πολύ επιδέξια, προσπάθησε να καλοπιάσει τον Τραμπ, ήταν από τις λίγες κυβερνήσεις που άλλαξε την έδρα της πρεσβείας στο Ισραήλ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ και υπέγραψε μια συμφωνία τρίτης χώρας, η οποία δεν είναι ασφαλής ούτε για εμάς, για το μεταναστευτικό ζήτημα. Νομίζω ότι οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών έδωσαν πολύ πολιτικό οξυγόνο στις κυβερνήσεις της Γουατεμάλας. Σήμερα, καταλαβαίνουν επιτέλους ότι η διαφθορά προκαλεί τη μετανάστευση. Έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν κάποιες κυρώσεις με τον νόμο Magnitsky (7) και τη λίστα Engel (8), αλλά νομίζω ότι θα πρέπει να προχωρήσουν πιο γρήγορα στην επιβολή κυρώσεων σε διεφθαρμένους παράγοντες που συνδέονται με την κεντρική κυβέρνηση και την οικονομική εξουσία, διότι διαφορετικά θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα, διότι η διαφθορά προκαλεί επίσης μετανάστευση.
Amy Goodman: Θέλμα Καμπρέρα, μιλήστε μας για την προεδρική σας πλατφόρμα, τι προτείνετε για τη Γουατεμάλα;
Θέλμα Καμπρέρα: Τα αιτήματά μας προέρχονται από το λαό. Δεν είναι προσωπικά. Είναι ένας συλλογικός αγώνας που σχεδιάζεται και οργανώνεται στις περιοχές μας για να αντιμετωπίσουμε τη λεηλασία του πλούτου μας ή το εκλογικό πραξικόπημα. Το αποτέλεσμα είναι να υποφέρουμε από τους εκτοπισμούς των ιθαγενικών κοινοτήτων από εκεί όπου ιστορικά βρίσκονται οι κοινότητες, όπου υπάρχουν κοινότητες, δεν έχουμε καν ένα μέρος για να ζήσουμε. Επίσης οι μονοκαλλιέργειες επεκτείνονται και μας δίνουν τη χαριστική βολή, αναπτύσσονται ασθένειες εξ αιτίας αυτών των μονοκαλλιεργειών. Έτσι λοιπόν, στο κυβερνητικό σχέδιο που προτείνουμε, το οποίο είναι η προτεινόμενη διαδικασία της συντακτικής συνέλευσης, αυτό που στην πραγματικότητα λέμε, είναι ότι πρέπει να αγωνιστούμε για τα δικαιώματά μας ως άνθρωποι και να σεβαστούμε τα δικαιώματα της Μητέρας Γης, δηλαδή ζωή σε ισορροπία με τη Μητέρα Γη και τη φύση. Με άλλα λόγια, αυτό που προτείνουμε είναι η οικοδόμηση ενός πολυεθνικού κράτους όπου οι λαοί θα είναι πραγματικά παρόντες, οι αντιπρόσωποί μας, και δεν θα μας χρησιμοποιούν απλώς ως πολιτικό λάβαρο. Μιλάμε για την εκπροσώπηση των λαών, την αυτοκυβέρνηση, τη συγγραφή ενός πολιτικού Συντάγματος φτιαγμένου από τους λαούς και όλα αυτά σημαίνουν την υπεράσπιση της ζωής. Βαδίζουμε προς το ευ ζην.
Επίσης, θα ήθελα να προσθέσω ότι, μπροστά σε αυτή την κατάσταση καταλήστευσης του πλούτου μας, η μετανάστευση αυξάνεται και λόγω της μετανάστευσης αυξάνεται η διάλυση του οικογενειακού ιστού. Αυτή η κατάσταση έχει επίσης σοβαρές συνέπειες για την υγεία μας. Υπάρχει μεγάλος υποσιτισμός παρόλο που η Γουατεμάλα είναι ένα έδαφος, μια χώρα γεμάτη πλούτο, αλλά αυτός ο πλούτος είναι κακώς κατανεμημένος, βρίσκεται σε λίγα χέρια και γι’ αυτό εμείς, οι λαοί, είμαστε αυτοί που υποφέρουμε τις συνέπειες όλων αυτών. Όλα αυτά ήταν αιτίες για να προτείνουμε ένα σχέδιο για τη χώρα, τη λεγόμενη «διαδικασία της συντακτικής συνέλευσης», όπου περιγράφονται όλες οι ανάγκες που έχουμε ως χώρα.
Όταν μιλάμε, όταν δηλώνουμε υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τότε μας στιγματίζουν ως τρομοκράτες, εγκληματίες, κλέφτες. Έπρεπε λοιπόν εμείς να παρουσιάσουμε αυτό το σχέδιο για τη χώρα, για να πούμε ότι δεν είμαστε κακοποιοί, δεν είμαστε εγκληματίες, αγαπάμε τη ζωή. Ξέρουμε πώς να κάνουμε προτάσεις αλλά μας φοβούνται, έτσι οδηγηθήκαμε στη δημιουργία ενός πολιτικού φορέα για να μπορέσουμε να μπούμε στην εκλογική αρένα, αλλά και πάλι έρχεται το ίδιο το σύστημα και μας απαγορεύει αυτά τα δικαιώματα.
Amy Goodman: Τι θα συμβεί λοιπόν όταν επιστρέψετε στη Γουατεμάλα; Έχουν αποφασίσει ότι δεν μπορείτε να είστε υποψήφια πρόεδρος. Το αποδέχεστε αυτό;
Θέλμα Καμπρέρα: Λοιπόν, αυτό που συμβαίνει είναι ότι κάθε μέρα γινόμαστε πιο δυνατοί. Θα μας κλείσουν τις πόρτες σ΄ αυτές τις εκλογές αλλά ο στόχος μας δεν είναι μόνο οι εκλογές, ο αγώνας μας γίνεται όλο και πιο δυνατός. Δείχνουμε ότι εξαντλούμε τις νομικές διαδικασίες. Είμαστε λαοί που αγαπάμε την ειρήνη και σεβόμαστε τους νόμους, όπως και τις διαδικασίες συμμετοχής. Και παρά το γεγονός ότι μας στερούν τα δικαιώματά μας, γινόμαστε κάθε μέρα πιο δυνατοί, γιατί ο στόχος μας δεν είναι μόνο η εκλογική στιγμή, προχωράμε παραπέρα προτείνοντας ένα σχέδιο για τη χώρα, για διαρθρωτικές αλλαγές, ενάντια στη διαφθορά, γιατί η διαφθορά υπάρχει επειδή υπάρχουν διαρθρωτικά προβλήματα, είναι αντίκτυπος των διαρθρωτικών προβλημάτων. Και σχετικά με αυτό, λέμε «εντάξει, έχουμε εντοπίσει την ασθένεια, αλλά έχουμε και το φάρμακο, που είναι η πρότασή μας». Ενισχύουμε επίσης την πρότασή μας, αποδεικνύοντας ότι κι εμείς ξέρουμε και πώς να καταγγέλλουμε σε εθνικό επίπεδο και πώς να καταγγέλλουμε σε διεθνές επίπεδο, εξαντλώντας τις διαδικασίες που είναι ο δρόμος που τώρα ακολουθούμε.
Αν δεν υπάρξει ανταπόκριση, αυτό δεν θα μας εμποδίζει να συνεχίσουμε να οργανωνόμαστε, να δυναμώνουμε και να αποδεικνύουμε στον λαό που περιμένει μια απάντηση από εμάς ότι δεν είναι στο χέρι μας, εμείς κάνουμε ότι μας αναλογεί. Για όλα τα υπόλοιπα, με τον αποκλεισμό των λαών από την εκλογική αυτή αναμέτρηση, το κράτος της Γουατεμάλας δεν κάνει τίποτα διαφορετικό από το να αποδεικνύει ότι πολιτική του είναι οι φυλετικές διακρίσεις εις βάρος των ιθαγενών πληθυσμών. Διότι αυτό δεν στρέφεται εναντίον της Θέλμα ως άτομο αλλά εναντίον των λαών. Επιτρέπει αυτή τη στάση κατά παράβαση των διεθνών συμβάσεων για τα δικαιώματα των γυναικών.
Amy Goodman: Μιλήστε μας για τη δική σας ιστορία, πού γεννηθήκατε και πώς ασχοληθήκατε με την πολιτική;
Θέλμα Καμπρέρα: Λοιπόν, γεννήθηκα σε μια κοινότητα. Είμαι ένα άτομο που έχει υποφέρει, στην προκειμένη περίπτωση δεν μπορώ να πω «φτωχό», επειδή στη Γουατεμάλα μας εξαθλίωσαν αφαιρώντας μας όλα τα δικαιώματά μας, με αποτέλεσμα να μην έχουμε ευκαιρίες στην εκπαίδευση και σε μια αξιοπρεπή ζωή. Είμαι εργάτρια στις φάρμες καφέ, παραγωγός επίσης. Πριν, υπήρχε γη όπου μπορούσαμε τουλάχιστον να πληρώνουμε ενοίκιο για να καλλιεργούμε και να παράγουμε αλλά τώρα δεν υπάρχει πια λόγω της επέκτασης των μονοκαλλιεργειών. Κι έτσι μέσα από την εξαθλίωση οδηγήθηκα στην αντίδραση ότι είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζω τα δικαιώματά μου, επειδή αυτό το ρατσιστικό, πατριαρχικό και σοβινιστικό κράτος έβαλε στο κεφάλι των γιαγιάδων μας ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να πηγαίνουν σχολείο και ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι νοικοκυρές στην κουζίνα. Όμως, χάρη στην οργάνωση και τον αγώνα των ανθρώπων στις ίδιες τους τις περιοχές, είχα την ευκαιρία να πάω σχολείο για έξι χρόνια και αυτό είναι που χρησιμοποιεί το ίδιο το σύστημα για να μου το τρίψει στη μούρη, για να πει πόσα πτυχία έχω. Δεν εξαρτώμαι από τίτλους και ευχαριστώ τον Θεό που δεν έχω τίτλους γιατί ίσως δεν θα είχα συνείδηση. Όμως επικροτώ αυτούς που έχουν τίτλους σπουδών και είναι συνειδητοποιημένοι στον αγώνα, από αυτούς έμαθα κι εγώ πώς να φτάσω εκεί που βρίσκομαι.
Έτσι, παρά το γεγονός ότι ήμουν νοικοκυρά, εργαζόμενη στις φυτείες, έχοντας βαρεθεί όλες τις συνθήκες εργασίας στα αγροκτήματα και το γεγονός ότι εμείς οι γυναίκες δεν εμφανιζόμαστε στους καταλόγους των εργοδοτών παρά μόνο ως βοηθοί του συζύγου, συνειδητοποίησα ότι είναι σημαντικό να υπερασπίζομαι τα δικαιώματά μας και να μάθω τα δικαιώματά μας, και εντάχθηκα στην οργάνωση Codeca από τότε που ιδρύθηκε, το 1992. Ήταν δύσκολο να φύγω από το σπίτι και να βγω σε ένα δημόσιο χώρο γιατί πόσες γυναίκες έχουν χάσει τη ζωή τους γι΄αυτόν τον λόγο; Γιατί το ίδιο το αποτυχημένο κράτος εφαρμόζει ένα σύστημα τρομοκρατίας ώστε οι γυναίκες να μην οργανωνόμαστε – θάνατοι γυναικών με την αιτιολογία ότι βία είναι να συμμετέχεις σε οτιδήποτε. Όμως δεν είναι έτσι, κάνουν πράξεις τρομοκρατίας για να φιμώσουν τις γυναίκες, υπήρξαν γυναίκες του κινήματος που δολοφονήθηκαν, όπως η Dominga Ramos το 2020, δολοφονήθηκε στο ίδιο της το σπίτι. Αυτό γίνεται για να σπείρουν τον τρόμο. Αυτά όλα λοιπόν, ως Θέλμα Καμπρέρα, δεν έπρεπε να με φιμώσουν. Αυτό με έκανε να βρεθώ στον χώρο των κοινωνικών κινημάτων και γι’ αυτό όταν μου ζητήθηκε και μου ανατέθηκε να αναλάβω αυτή την ευθύνη –δεν ήταν η Θέλμα Καμπρέρα που ζήτησε να είναι υποψήφια πρόεδρος, είναι ο λαός μου που μου ζήτησε να αναλάβω αυτές τις ευθύνες– έπρεπε να το σκεφτώ, και ναι, έχω πλήρη συνείδηση ότι εκπροσωπώ τον λαό. Δεν σημαίνει τίποτα αν δεν επιτρέψουν στην Θέλμα Καμπρέρα να συμμετέχει στις εκλογές, δεν στρέφονται εναντίον της Θέλμα Καμπρέρα, το ζήτημα είναι ότι στρέφονται εναντίον των λαών αλλά ο αγώνας γίνεται κάθε μέρα πιο δυνατός.
Amy Goodman: Με ποιο τρόπο σας ενέπνευσε η μητέρα σας;
Θέλμα Καμπρέρα: Η μητέρα μου είναι εργάτρια γης. Είναι νοικοκυρά. Είναι μια γυναίκα που δεν πήγε καθόλου σχολείο αλλά με έμαθε να έχω ευγένεια και να εργάζομαι σκληρά και πολύ συνειδητά επίσης να νιώθω τα προβλήματα των συνανθρώπων μου και πώς να αγωνίζομαι για το συλλογικό, γιατί δεν πρέπει να αγωνίζεσαι για το προσωπικό, πρέπει να αγωνίζεσαι για το συλλογικό.
Amy Goodman: Τζορντάν Ρόντας, ήσασταν και οι δύο στην Ουάσιγκτον, συναντηθήκατε με τη Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τι πιστεύετε ότι μπορεί να κάνει η Επιτροπή για τη Γουατεμάλα;
Τζορντάν Ρόντας: Λοιπόν, είναι σημαντικό, όπως είπε η Θέλμα, να εξαντλήσουμε όλες τις διαδικασίες. Στη Γουατεμάλα έχουμε κάνει προσφυγές στο Ανώτατο Δικαστήριο, το Συνταγματικό Δικαστήριο. Όμως προσφύγαμε στη Διαμερικανική Επιτροπή ώστε, χρησιμοποιώντας το άρθρο 41 της Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, να ζητήσουν από το κράτος πληροφορίες σχετικά με τη νομική βάση, η οποία δεν υφίσταται, για να μας εμποδίσουν να ασκήσουμε το πολιτικό μας δικαίωμα το οποίο προβλέπεται στο άρθρο 23 του Συμφώνου του Σαν Χοσέ (9). Εμποδίζουν μια ιθαγενή γυναίκα και έναν μιγά κάτοικο αστικού κέντρου να συμμετέχουν. Έχουμε λοιπόν περισσότερες ελπίδες στο Διαμερικανικό σύστημα παρά στο εθνικό σύστημα Δικαιοσύνης, παρόλο που πρέπει να τις εξαντλήσουμε, διότι το εθνικό σύστημα Δικαιοσύνης έχει δείξει σαφή σημάδια ότι είναι ελεγχόμενο. Έχουν την ευκαιρία να ξεπλύνουν τα πρόσωπά τους και να μας αφήσουν να συμμετέχουμε, κάτι που δεν θα αποτελούσε χάρη, αλλά μια απόλυτα σύμφωνη με τον νόμο λύση.
Amy Goodman: Τι γίνεται με το ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών, τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνουν;
Τζορντάν Ρόντας: Οι ΗΠΑ έχουν αρκετή πολιτική δύναμη, γνωρίζουν καλά ποια είναι τα προβλήματα, ποιοι είναι οι πρωταγωνιστές. Υπάρχουν υψηλόβαθμοι δικαστές και αξιωματούχοι του κράτους της Γουατεμάλας που εμπλέκονται στη διαφθορά και είναι αντιδημοκρατικοί. Είναι ο κύριος εμπορικός μας εταίρος, εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες παράγεται πλούτος. Στη Γουατεμάλα, το 20% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος οφείλεται στη σκληρή δουλειά των Γουατεμαλτέκων που βρίσκονται εδώ, στις ΗΠΑ, και αυτές ξέρουν πραγματικά, αν το αποφασίσουν, πώς να επηρεάσουν την κατάσταση. Αυτό που συνέβη στην Ονδούρα –όταν επικύρωσαν την εκλογική νοθεία και την επανεκλογή του Χουάν Ορλάντο Ερνάντες, τον οποίο στη συνέχεια χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να τον διώξουν, ωστόσο ο λαός πλήρωσε το λογαριασμό και αυτό που ακολούθησε ήταν η μετανάστευση, τα καραβάνια των Ονδουριανών– θα μπορούσε να συμβεί και στη Γουατεμάλα, αν δεν συνειδητοποιήσουν, αν δεν βγάλουν τις παρωπίδες τους και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι βουλευτές δεν ενεργήσουν για να επηρεάσουν αυτό που συμβαίνει στη Γουατεμάλα, γιατί είναι σοβαρό.
Amy Goodman: Πιστεύετε ότι το ζήτημα της μετανάστευσης των Γουατεμαλτέκων που καταφεύγουν στις Ηνωμένες Πολιτείες συνδέεται με την ισχύ του «συμφώνου των διεφθαρμένων», της εταιρικής ελίτ που κυβερνά τη Γουατεμάλα;
Τζορντάν Ρόντας: Χωρίς αμφιβολία, η διαφθορά είναι μια από τις κύριες πηγές της μετανάστευσης, όπως και η ανισότητα. Όπως είπε η Θέλμα, πρόκειται για μια χώρα με μεγάλο πλούτο αλλά πολύ άσχημα κατανεμημένο, πολύ συγκεντρωμένο σε λίγα χέρια. Και αυτοί οι δύο παράγοντες αναγκάζουν τους ανθρώπους να αναζητούν αλλού την επιβίωσή τους. Σε κανέναν δεν αρέσει να εγκαταλείπει τις κοινότητές του, τις οικογένειές του, αλλά έρχονται εδώ για να επιβιώσουν επειδή πεθαίνουν από την πείνα, δεν υπάρχει δουλειά, δεν υπάρχει εκπαίδευση, δεν υπάρχει ποιοτική υγειονομική περίθαλψη στη Γουατεμάλα.
Amy Goodman: Θέλμα Καμπρέρα, εξακολουθείτε να θεωρείτε τον εαυτό σας υποψήφιο πρόεδρο για τις εκλογές στη Γουατεμάλα;
Θέλμα Καμπρέρα: Θεωρώ τον εαυτό μου υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της Μητέρας Γης, γιατί το να μπαίνεις στο καλούπι του συστήματος όταν το επιτρέπει είναι μια χαρά, ενώ όταν δεν το επιτρέπει, δεν είναι. Δεν πρόκειται να αγχωθώ για να γίνω πρόεδρος γιατί ξέρω ότι υπάρχει ένα δομικό πρόβλημα που δεν το επιτρέπει, όλα θα έχουν τη στιγμή τους, όταν ο λαός θα είναι πολύ πιο συνειδητοποιημένος και οργανωμένος για να μην επιτρέπει να τον χρησιμοποιούν. Αυτή η στιγμή θα έρχεται κάθε τέσσερα χρόνια. Εγώ λοιπόν θεωρώ τον εαυτό μου υπερασπιστή των δικαιωμάτων του λαού, γιατί αυτός είναι ο χώρος μου, εκεί είναι που διαμορφώθηκα. Δεν διαμορφώθηκα για να εκλιπαρώ ένα κόκαλο αλλά για να υπερασπιστώ τα συλλογικά μας δικαιώματα.
Amy Goodman: Σας ευχαριστώ και τους δύο πάρα πολύ. Μιλήαμε με την Θέλμα Καμπρέρα και τον Τζορντάν Ρόντας, υποψηφίους για την προεδρία και την αντιπροεδρία της Γουατεμάλας, οι οποίοι παρεμποδίζονται να συμμετέχουν στις φετινές εκλογές.
Σημειώσεις
- Movimiento para la Liberación de los Pueblos – MLP: αριστερό κόμμα που αποτελείται από κοινωνικά κινήματα και ιθαγενείς αγρότες από τις κοινότητες και αυτόχθονες λαούς της Γουατεμάλας. Προωθεί την αλλαγή του κράτους της Γουατεμάλας μέσω μιας διαδικασίας Πολυεθνικής και Λαϊκής Συντακτικής Συνέλευσης για τη δημιουργία ενός πολυεθνικού κράτους βασισμένου στους διαφορετικούς λαούς που κατοικούν στη χώρα και υποστηρίζουν ότι δεν εκπροσωπούνται στο σημερινό κρατικό μοντέλο. Η εγγραφή του στο Ανώτατο Εκλογοδικείο έγινε το 2018. Έχει πάνω από 24.000 μέλη. Η διαδικασία συγκρότησής του ξεκίνησε μέσα από την Codeca (Επιτροπή Αγροτικής Ανάπτυξης) όταν οι κοινότητες και οι λαοί που την απαρτίζουν μαζί με άλλα κοινωνικά κινήματα άρχισαν να προωθούν, από το 2012, τη λεγόμενη «Πολυεθνική και Λαϊκή Διαδικασία Συντακτικής Συνέλευσης».
- Zury Ríos: Η υποψηφιότητά της για τις προεδρικές εκλογές του 2019 απορρίφθηκε λόγω της απαγόρευσης, η οποία έκτοτε καταργήθηκε, να θέτουν υποψηφιότητα για την προεδρία πρώην δικτάτορες και οι στενοί συγγενείς τους. Διεκδικεί εκ νέου την προεδρία το 2023, ως ένα από τα φαβορί των εκλογών. Η Ρίος διεκδικεί την πολιτική κληρονομιά του πατέρα της, «ο πατέρας μου είναι η έμπνευσή μου» δηλώνει.
Είναι δημοφιλής στο συντηρητικό ευαγγελικό εκλογικό σώμα και έχει την υποστήριξη του στρατού και των μεγάλων επιχειρήσεων. Υπόσχεται μια ιδιαίτερα επιθετική πολιτική ασφάλειας κατά των συμμοριών και των κοινωνικών οργανώσεων που εμπλέκονται σε συγκρούσεις με τους γαιοκτήμονες. Υποστηρίζει επίσης την εφαρμογή πολιτικών που προωθούν οι συντηρητικοί ευαγγελιστές σε θέματα όπως οι αμβλώσεις κ.λπ.
Υπερασπίστηκε τη διάλυση της Διεθνούς Επιτροπής κατά της Ατιμωρησίας στη Γουατεμάλα (CICIG), η οποία ερευνούσε τη διαφθορά στην πολιτική τάξη. - José Efraín Ríos Montt (1926 – 2018): πολιτικός, δικτάτορας και στρατιωτικός, αρχηγός του κράτους της Γουατεμάλας από το 1982 έως το 1983, θέση στην οποία έφτασε με πραξικόπημα. Θεωρείται ένας από τους σκληρότερους εκπροσώπους των στρατιωτικών κυβερνήσεων της Κεντρικής Αμερικής.
Στις 10 Μαΐου 2013 καταδικάστηκε σε 80 χρόνια κάθειρξη για γενοκτονία και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας αλλά η ποινή αυτή ακυρώθηκε στις 20 Μαΐου 2013 από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γουατεμάλας επειδή ο δικαστής Jazmín Barrios, πρόεδρος του Πρώτου Δικαστηρίου Υψηλού Κινδύνου Α, δεν συμμορφώθηκε με τις αποφάσεις που εξέδωσε το δικαστήριο, όντας ανώτερη νομική αρχή. Η δίκη που ξεκίνησε να διεξάγεται εκ νέου αλλά δεν ολοκληρώθηκε λόγω του θανάτου του. - Ριγομπέρτα Μεντσού (1959): ιθαγενής από τον λαό Maya Quiche, ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα, φεμινίστρια και κάτοχος του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης (1992).
Έχει αφιερώσει τη ζωή της στον αγώνα για τη δημοσιοποίηση των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των ιθαγενών της Γουατεμάλας κατά τη διάρκεια και μετά τον εμφύλιο πόλεμο της Γουατεμάλας (1960-1996), καθώς και στην προώθηση των δικαιωμάτων των ιθαγενών διεθνώς.
Κατέβηκε υποψήφια για την προεδρία της Γουατεμάλας το 2007 και το 2011, έχοντας ιδρύσει το πρώτο πολιτικό κόμμα ιθαγενών της χώρας, το Winaq. - Ο Τζορντάν Ρόντας ήταν υποψήφιος πρύτανης στις εκλογές του Μαίου 2022, ενώ οι δημόσιες συμφωνίες με άλλους υποψηφίους είχαν κάνει φανερό ότι θα κέρδιζε την πρυτανεία του μοναδικού δημόσιου Πανεπιστημίου Σαν Κάρλος. Ωστόσο, την ημέρα των εκλογών, επέτρεψαν την είσοδο για να ψηφίσουν μόνο σε όσους ήξεραν ότι θα ψηφίσουν την υποψηφιότητα του κυβερνώντος κόμματος. Ήταν κάτι τόσο χοντροκομμένο, με ανθρώπους οπλισμένους μέσα στο πανεπιστήμιο, που οι φοιτητές αντέδρασαν αμέσως και βρίσκονται σε φοιτητική απεργία, έχουν καταλάβει διάφορες σχολές και δεν υπάρχει καμία δραστηριότητα στις αίθουσες διδασκαλίας μετά την εκλογική αυτή απάτη.
- Διεθνής Επιτροπή κατά της Ατιμωρησίας στη Γουατεμάλα (CICIG): συγκροτήθηκε τον Δεκεμβρίου 2006 και διαλύθηκε τον Σεπτεμβρίου 2019. Δημιουργήθηκε μετά από συμφωνία που υπεγράφη μεταξύ των Ηνωμένων Εθνών και της κυβέρνησης της Γουατεμάλας, με την ευνοϊκή συμβουλευτική γνωμοδότηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου τον Μάιο του 2007, ενώ στη συνέχεια εγκρίθηκε από το Κογκρέσο τον Αυγούστου 2007.
Συστάθηκε ως ανεξάρτητος οργανισμός διεθνούς χαρακτήρα, σκοπός του οποίου ήταν να υποστηρίξει την Εισαγγελία και άλλους κρατικούς θεσμούς, τόσο στη διερεύνηση εγκλημάτων που διαπράττονται από παράνομους μηχανισμούς όσο και γενικότερα σε δράσεις που αποσκοπούν στην εξάρθρωση και τη δίωξη των μηχανισμών αυτών, καθώς και την ενίσχυση των θεσμών της δικαιοσύνης, ώστε να μπορούν να συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τις παράνομες αυτές ομάδες στο μέλλον. Τον Ιανουάριο του 2019, η συμφωνία καταγγέλθηκε μονομερώς από τον πρόεδρο Τζίμι Μοράλες, ο οποίος επικαλέστηκε κατάχρηση εξουσίας από την CICIG. Ο ΟΗΕ απέρριψε και καταδίκασε την ενέργεια αυτή ενώ το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας καταψήφισε την απόφαση τουΜοράλες. Η απόφαση αυτή, η οποία υποστηρίχθηκε από την επιχειρηματική ελίτ της χώρας, προκάλεσε θεσμική κρίση, λόγω της σύγκρουσης μεταξύ της κυβέρνησης και του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Ο Μοράλες βρίσκεται υπό έρευνα για παρατυπίες στην προεκλογική του εκστρατεία. - Ley Magnitsky: ο νόμος αυτός επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να επιβάλλουν οικονομικές και μεταναστευτικές κυρώσεις σε ξένους κυβερνητικούς αξιωματούχους και άλλα άτομα που είναι ύποπτοι για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή διαφθορά μεγάλης κλίμακας. Μερικές από τις πράξεις διαφθοράς που υπόκεινται σε κυρώσεις του Νόμου Μαγκνίτσκι είναι η κατάχρηση κρατικών περιουσιακών στοιχείων, πράξεις διαφθοράς που σχετίζονται με κρατικές συμβάσεις ή την εξόρυξη φυσικών πόρων, δωροδοκία, διευκόλυνση της μεταφοράς των εσόδων από διαφθορά, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ανάθεση δημόσιων συμβάσεων χωρίς διαγωνισμό κ.λπ.
- Lista Engel: το έγγραφο είναι ένας κατάλογος «ατόμων που εν γνώσει τους έχουν εμπλακεί σε πράξεις που απειλούν τις δημοκρατικές διαδικασίες ή τους θεσμούς, που έχουν εμπλακεί σε πράξεις διαφθοράς ή έχουν παρεμποδίσει έρευνες για πράξεις διαφθοράς στη Γουατεμάλα, την Ονδούρα και το Ελ Σαλβαδόρ».
- Η Αμερικανική Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (αποκαλούμενη επίσης Σύμφωνο του Σαν Χοσέ της Κόστα Ρίκα) υπεγράφη, μετά τη Διαμερικανική Ειδική Διάσκεψη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, τον Νοέμβριο 1969 στην πόλη Σαν Χοσέ της Κόστα Ρίκα και τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλιο 1978. Είναι η σημαντικότερη συνθήκη του Διαμερικανικού συστήματος για την χωρίς διακρίσεις εφαρμογή, προώθηση, προστασία και εγγύηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θεσπίζονται σε αυτήν.
Προβλέπει επίσης την υποχρέωση των συμβαλλόμενων κρατών να αναπτύσσουν προοδευτικά τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα που περιέχονται στον Χάρτη του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών.
Η σύµβαση θεσπίζει επίσης, ως µέσο προστασίας των δικαιωµάτων και ελευθεριών, δύο όργανα για την εκδίκαση ζητηµάτων που σχετίζονται µε τη συµµόρφωση µε τη σύµβαση: τη ∆ιαµερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων και το ∆ιαµερικανικό ∆ικαστήριο Ανθρωπίνων ∆ικαιωµάτων.
