Με το κείμενο που ακολουθεί άνοιξε η συζήτηση με τίτλο «Ποια Δικαιοσύνη; Από τον Κολωνό στην Ομόνοια: πατριαρχία, έγκλημα, ατιμωρησία, καταστολή», που οργάνωσε το Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα την Τετάρτη 26 Οκτωβρίου, στο Στέκι Μεταναστών. Στην εκκδήλωση παρενέβησαν η Έλενα Όλγα Χρηστίδη, από την κοινότητα Orlando LGBT+ και ο Κωστής Παπαϊωάννου, από το Σημείο για τη μελέτη και την αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς. Η συζήτηση έγινε με αφορμή τα δύο πρόσφατα περιστατικά σεξουαλικής βίας εναντίον της 19χρονης μέσα στο ΑΤ Ομονοίας και της 12χρονης στα Σεπόλια.
Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι είτε υπάρχει έξαρση είτε υπάρχει ορατότητα – περισσότερες καταγγελίες– εγκλημάτων που συνδέονται με την πατριαρχία, όπως οι δολοφονίες και οι φριχτές κακοποιήσεις γυναικών ή βιασμοί. Η αύξηση των καταγγελιών φαίνεται ότι έχει να κάνει, ανάμεσα σε άλλα, και με την αύξηση των ομάδων που ασχολούνται με τα θέματα της έμφυλης βίας – κάτι το οποίο δημιουργεί από την άλλη και μία αντίφαση με την αύξηση της βίας: γιατί να μην έχουμε περιορισμό των φαινομένων βίας εναντίον των γυναικών, όταν όλο και περισσότερα άτομα παλεύουν για τον περιορισμό της;
Τα δύο περιστατικά, τα οποία αποτέλεσαν αφορμή για τη σημερινή συζήτηση, έχουν κι άλλα κοινά, όπως την ατιμωρησία (που τείνει να γίνει μόνιμη συνθήκη) των ισχυρών και των κρατικών οργάνων, πέρα από τη χρονική στιγμή που εμφανίζονται:
Μια 19χρονη βιάζεται από δύο αστυνομικούς της ομάδας ΔΙΑΣ μέσα στο ΑΤ Ομόνοιας. Αν και τα στοιχεία της ιατροδικαστικής έκθεσης ανατρέπουν τον ισχυρισμό τους για συναινετικό σεξ και ο Εισαγγελέας ασκεί ποινική δίωξη για ομαδικό βιασμό και παράβαση του νόμου περί προσωπικών δεδομένων, οι δύο βιαστές αστυνομικοί αφήνονται ελεύθεροι.
Μια 12χρονη βιάζεται και αποτελεί θύμα εκμετάλλευσης από οργανωμένο κύκλωμα μαστροπείας στα Σεπόλια. Ονόματα ευυπόληπτων πολιτών, φίλων του κυβερνώντος κόμματος βγαίνουν στην επιφάνεια ως δράστες, και η υπόθεση παίρνει άλλη τροπή: υπερέκθεση των προσωπικών δεδομένων του κοριτσιού και στοχοποίηση της οικογένειάς της.
Ένα από θέματα που φαίνεται να απασχολεί την κοινή γνώμη, όπως διαμορφώνεται πια και από τα ΜΚΔ, είναι το πώς στέκεται η εξουσία –είτε αυτή είναι δικαστική, είτε είναι οι διωκτικές αρχές, είτε είναι η 4η εξουσία– όταν ο θύτης (θύτες και στις δύο περιπτώσεις) τυγχάνει να είναι πρόσωπο εξουσίας, ευυπόληπτος πολίτης με δηλωμένη κομματική ταυτότητα ή γρανάζι του κατασταλτικού μηχανισμού.
Ο συνειρμός με την υπόθεση Λιγνάδη είναι αναπόφευκτος: πρόσωπο με στενές σχέσεις με τον πρωθυπουργό και την υπουργό Πολιτισμού, καταδικάστηκε για βιασμό δύο ανηλίκων και αφέθηκε ελεύθερος. Η κατάληξη της υπόθεσης αυτής φαίνεται, δυστυχώς, να αποτελεί το πρότυπο με το οποίο κινείται η διαδικασία διαλεύκανσης των υποθέσεων και απονομής διακιοσύνης. Ο μηχανισμός καταστολής μετράει ήδη μία νίκη εντυπώσεων, αλλά και ουσίας, στο πεδίο της αθώωσης επωνύμων προσώπων για πράξεις ειδεχθείς. Αλλά και εμείς ως ευρύτερος χώρος υπεράσπισης δικαιωμάτων βιώσαμε μια απίστευτη ήττα στο πλαίσιο υποστήριξης στοιχειωδών δικαιωμάτων ανηλίκων και ενηλίκων θυμάτων.
Σε μια πρώτη συζήτηση όσον αφορά το θέμα της απόδοσης δικαιοσύνης και με ποιο τρόπο διεκδικούμε και τι, οι βεβαιότητες δίνουν τη θέση τους στην αμηχανία και την αναρώτηση. Με στόχο να αποτελέσουν τα παρακάτω ερωτήματα αφορμή για συζήτηση σε βάθος και ανταλλαγή επιχειρημάτων:
Μετατόπιση ευθύνης
- Στην υπόθεση στα Σεπόλια: πόσο τυχαία είναι η μετατόπιση της εστίασης του ενδιαφέροντος των ΜΜΕ από τον κατά δήλωση βιαστή στην οικογένεια του κοριτσιού; Σίγουρα μπορούμε να αναγνωρίσουμε ευθύνες το λιγότερο παραμέλησης στο οικογενειακό περιβάλλον του κοριτσιού, αλλά γιατί για άλλη μία φορά πρέπει να αναζητήσουμε την ευθύνη ενός κοριτσιού και της οικογένειάς της με προκάλυμμα ότι δεν προστατεύτηκε αρκετά ώστε να μη συμβεί το κακό και όχι σ’αυτόν που ξεκάθαρα το έχει πράξει;
- Γιατί πρέπει να αναζητήσουμε για άλλη μια φορά την ευθύνη στο πρόσωπο ενός 19χρονου κοριτσιού, που ίσως φλέρταρε και αντάλλαξε μηνύματα με τους δύο ΔΙΑδες, και που στοχοποιείται από τα ΜΜΕ και την υπεράσπιση των κατηγορουμένων ότι δε φρόντισε να προστατεύσει την εαυτή της και όχι στους μπάτσους για τους οποίους υπάρχουν στοιχεία ότι προέβησαν σε βιασμό του κοριτσιού μέσα στο ΑΤ;
Βία και αυθαιρεσία στα ΑΤ
- Το συγκεκριμένο ΑΤ το «κοσμούν» πολλά περιστατικά βίας. Εκεί υπηρετούσαν οι αστυνομικοί που συμμετείχαν και ποτέ δεν τιμωρήθηκαν για τον βασανισμό και τη δολοφονία του Ζακ/Zackie, εκεί δολοφονήθηκε ο Ebuka, για να αναφέρουμε δύο από τα πιο ηχηρά περιστατικά[1]. Όμως πέρα από το συμβολισμό του αιτήματος για κλείσιμο του ΑΤ Ομονοίας πόσο πιστεύουμε ότι θα λύσει το πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών το κλείσιμο του συγκεκριμένου ΑΤ; Μπορεί οι συνθήκες που επικρατούν σε ένα εργασιακό περιβάλλον να ευνοούν την εκδήλωση αντικοινωνικών συμπεριφορών, όπως αυτή σε κάποια ΑΤ, αλλά δεν πιστεύουμε ότι η ιδιότητα του ειδικού φρουρού θρέφει ούτως ή άλλως συμπεριφορές βίας, απαξίωσης, βασανισμού και εξευτελισμού;
Ποια τιμωρία «διεκδικούμε»;
- Πόσο στ’αλήθεια πιστεύουμε ότι η βαναυσότερη τιμωρία θα αποτρέψει τέτοια περιστατικά, όσο ως κοινωνία συνεχίζουμε να τα ανεχόμαστε και να τα καλύπτουμε;
Και όταν η απάντηση στη βία των γυναικών για χρόνια τώρα συνεχίζει να είναι η δική τους ενδυνάμωση και όχι η αποδυνάμωση των πατριαρχικών συμπεριφορών και η απαξίωσή τους στον ευρύτερο πολιτικό χώρο, αλλά και στον μικρόκοσμο των κινημάτων;
Για ποια δικαιοσύνη μιλάμε;
- Μπορούμε ως χώρος δικαιωμάτων να ζητάμε να εφαρμοστεί ο νόμος και να επιβληθεί η ύψιστη ποινή σε κάποιον που κατηγορείται (ακόμα και) για βιασμό ενός ανήλικου παιδιού;
- Μπορούμε να ζητάμε νέες ποινές, πιο «αποτελεσματικές»;
- Μπορούμε να ζητάμε να δημοσιευτούν τα προσωπικά τους δεδομένα, ακόμη κι αν εικάζεται ότι είναι θύτες;
- Αλλά: μπορούμε ως χώρος δικαιωμάτων να ζητάμε επιεικείς ποινές όταν η παραβιαστική συμπεριφορά πλήττει ένα ανήλικο παιδί; Όταν η ατιμωρησία και η συγκάλυψη έχει γίνει νόμος;
Ποιες πρέπει να είναι συνέπειες για τον δράστη τέτοιων πράξεων, ώστε το θύμα να αισθάνεται δικαιωμένο, αλλά και το περί δικαίου αίσθημα;
Μπορούμε να συνεχίσουμε να διεκδικούμε δικαιοσύνη και υπηρεσίες, αν παράλληλα δεν διεκδικούμε αποδόμηση της πατριαρχίας;
Με στόχο την κάλυψη της ανάγκης για μια πιο βαθιά συζήτηση προκειμένου να αρθρωθεί ένας συνολικός ανταγωνιστικός πολιτικός λόγος ενάντια στον ηθικό πανικό και τον κιτρινισμό δίνουμε το λόγο στο πάνελ.
_________________
Σημειώσεις
[1] https://www.tanea.gr/2022/10/29/greece/astynomika/i-amartoli-omonoia-kai-alla-at/
https://www.efsyn.gr/ellada/astynomiko/363186_synonymo-astynomikis-bias-kai-basanistirion-omonoias
