Πηγή: Viento Sur (9.2.2022) | Μετάφραση: Α.Λ.
Μια γρήγορη ματιά στα πρωτοσέλιδα των τελευταίων εβδομάδων θα μπορούσε να δώσει την εντύπωση ότι το 2022 δεν ξεκίνησε ιδιαίτερα καλά για την πετρελαϊκή βιομηχανία: στο Περού, ο ισπανικός όμιλος Repsol ήταν υπεύθυνος για μια σοβαρή πετρελαϊκή καταστροφή στα μέσα Ιανουαρίου αφού χιλιάδες βαρέλια αργού πετρελαίου διέρρευσαν από τις εγκαταστάσεις του. Οι εικόνες των μολυσμένων ακτών έκαναν τον γύρο του κόσμου και το Περού κήρυξε κατάσταση περιβαλλοντικής έκτακτης ανάγκης. Λίγες ημέρες αργότερα, το γειτονικό Εκουαδόρ βίωσε επίσης μια σοβαρή κρίση. Στη μέση του τροπικού δάσους του Αμαζονίου μια κατολίσθηση κατέστρεψε έναν αγωγό πετρελαίου. Περισσότερα από ένα εκατομμύριο λίτρα αργού πετρελαίου χύθηκαν στις γύρω περιοχές (περιοχές με τροπικά δάση του Αμαζονίου στα σύνορα των επαρχιών Napo και Sucumbios, με άμεσα δηλωμένο κίνδυνο μόλυνσης του ποταμού Coca).
Περίπου την ίδια στιγμή, έφτασαν πληροφορίες και από την ανατολική Ταϊλάνδη. Έπειτα από διαρροή σε υποθαλάσσιο αγωγό, σχηματίστηκε μια πετρελαιοκηλίδα που εξαπλώθηκε γρήγορα, και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να κλείσει τις «ονειρεμένες παραλίες» της περιοχής Rayong, ιδιαίτερα δημοφιλείς στους τουρίστες. Στην Αργεντινή χιλιάδες άνθρωποι βγαίνουν στους δρόμους εδώ και εβδομάδες για να διαμαρτυρηθούν για τις αποφάσεις που έλαβε η κυβέρνηση λίγο πριν από το τέλος του 2021. Αυτές θα επιτρέψουν στον αργεντίνικο όμιλο YPF, τον νορβηγικό όμιλο Equinor και τη Shell να αναζητήσουν ορυκτές πρώτες ύλες στην ανοικτή θάλασσα με τη χρήση σεισμικών μεθόδων. Οι μέθοδοι αυτές συνδέονται με τεράστιο υποβρύχιο θόρυβο και αποτελούν άμεση απειλή για τον τραυματισμό και τον αποπροσανατολισμό των θαλάσσιων ζώων.
Οι εταιρείες γιορτάζουν την επιτυχία τους στην κεφαλαιαγορά
Ωστόσο, αν κοιτάξουμε τα χρηματιστήρια, η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική: η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου βρίσκεται σε άνθηση. Υπάρχει πανηγυρική διάθεση, για παράδειγμα, στην πετρελαϊκή εταιρεία Shell, η οποία δεκατετραπλασίασε (!) τα κέρδη της το τελευταίο τρίμηνο του 2021. Η Exxon Mobil ανακοινώνει τα υψηλότερα κέρδη της εδώ και επτά χρόνια. Ακόμη και ο ισπανικός όμιλος Repsol, ο οποίος ενεπλάκη σε διάφορα σκάνδαλα, δεν αντιμετώπισε σημαντικά οικονομικά προβλήματα. Αυτό δείχνει πόσο καλά οργανωμένες είναι οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Οι κυβερνήσεις συχνά δεν έχουν πολλά να τους αντιτάξουν ιδίως στις χώρες όπου εξορύσσονται οι πρώτες ύλες. Δεδομένου ότι ο ετήσιος κύκλος εργασιών ορισμένων εταιρειών υπερβαίνει την οικονομική παραγωγή ολόκληρων χωρών, η αδυναμία αυτή δεν προκαλεί έκπληξη.
Αλλά τί σημαίνει αυτό για το κίνημα για την κλιματική αλλαγή, η αντίσταση του οποίου, μέχρι στιγμής, φαίνεται να προσκρούει στην επιρροή της ισχυρής βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου; Στις χώρες όπου γίνεται κυρίως η εξόρυξη των πόρων, οι ακτιβιστές και οι ακτιβίστριες βιώνουν τεράστια καταστολή. Οι οικολόγοι ακτιβιστές δέχονται διαρκώς απειλές κατά της ζωής τους και συχνά δολοφονούνται. Ωστόσο, σε ρατσιστικές κοινωνίες, δεν υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για το τι συμβαίνει στις χώρες του Νότου. Στις χώρες όπου εδρεύουν οι πολυεθνικές εταιρείες, το θέμα αυτό πολύ συχνά απουσιάζει από τη ρητορική του κινήματος διαμαρτυρίας. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις φτάνουν στο σημείο να θεωρούν τις βιομηχανίες ορυκτών καυσίμων ως εταίρους στον αγώνα κατά της κλιματικής κρίσης.
Μια διεθνής ημέρα δράσης
Το κίνημα για την κλιματική αλλαγή αντιμετωπίζει επομένως δύο προκλήσεις: πρώτον, τα οικολογικά εγκλήματα των εξορυκτικών εταιρειών στις χώρες του Νότου και οι τεράστιες συνέπειές τους και στις κοινωνίες του Βορρά πρέπει να βρεθούν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Δεύτερον, οι ανησυχίες των κατοίκων των περιοχών που έχουν πληγεί περισσότερο πρέπει να τεθούν στο προσκήνιο. Διότι είναι αυτοί που αντιστέκονται, εδώ και καιρό, στις νεοαποικιακές δομές εξουσίας των πολυεθνικών εταιρειών.
Μια διεθνής ημέρα δράσης κατά του εξορυκτικού καπιταλισμού, που οργανώθηκε, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, στις 4 Φεβρουαρίου, έδειξε πώς μπορεί να λειτουργήσει αυτό. Στον απόηχο των πολυάριθμων πετρελαϊκών καταστροφών των τελευταίων εβδομάδων, περισσότερες από 50 ομάδες από 19 χώρες κινητοποιήθηκαν κάτω από το σύνθημα «Παγκόσμια Εξέγερση των Ακτών» (Global Coastline Rebellion – Rebelión Costera Global). Οι διαμαρτυρίες υποστηρίχθηκαν κυρίως από ομάδες χωρών του Νότου, όπως η Αργεντινή, το Περού και η Νότια Αφρική. Μέσα από διάφορες δράσεις, κάλεσαν σε μια παγκόσμια εξέγερση των παράκτιων κοινοτήτων ενάντια στις εταιρείες που καταστρέφουν τα μέσα διαβίωσής τους και τη ζωή τους.
Ένα ζήτημα κλιματικού χρέους
Διαδηλώσεις κατά της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένης της γερμανικής εταιρείας Wintershall DEA πραγματοποιήθηκαν επίσης στο Αμβούργο και το Βερολίνο. Το ευρωπαϊκό κίνημα για το κλίμα ενώθηκε με το κίνημα από τη Λατινική Αμερική. Οι διαμαρτυρίες επικεντρώθηκαν, μεταξύ άλλων, στο αίτημα για αποζημιώσεις στις κοινότητες που υπέστησαν ζημιές και στη διαγραφή του χρέους των χωρών του Νότου. Σε αντάλλαγμα, τα ορυκτά καύσιμα θα παραμείνουν στο γη: το χρέος για το κλίμα έναντι του χρηματοοικονομικού χρέους, ή «ανταλλαγή χρέους για το κλίμα» (climate debt swap – intercambio de deuda climática), όπως το αποκάλεσε ο Αργεντινός ακτιβιστής Esteban Servat.
Ο διεθνής προσανατολισμός των διαμαρτυριών, τόσο ως προς τα αιτήματά τους όσο και ως προς την οργάνωσή τους, είναι σημαντικός. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούν να αποκαλυφθούν οι αντιφάσεις της εθνικιστικής κλιματικής πολιτικής της γερμανικής ομοσπονδιακής κυβέρνησης, η οποία μεταφέρει το κόστος, ενός υποτιθέμενου οικολογικού μετασχηματισμού του καπιταλισμού, στις χώρες του Νότου. Όμως, χωρίς τον δραστικό περιορισμό της εξουσίας των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου που εδρεύουν στον Βορρά και χωρίς τη δημοκρατική οργάνωση της παραγωγής ενέργειας, οι στόχοι για το κλίμα, τόσο στον Βορρά όσο και στον Νότο, θα είναι ανέφικτοι. Αυτό απαιτεί μαζική πίεση από τα κάτω.
Μια μέρα δράσης είναι απλά μια σταγόνα στον ωκεανό. Όμως, το εύρος της αυθόρμητης κινητοποίησης δείχνει πόσο μεγάλες είναι οι δυνατότητες για ένα κίνημα για την κλιματική αλλαγή με διεθνή προσανατολισμό. Ακόμη πιο αξιοσημείωτο από τον αριθμό των ομάδων και των χωρών που συμμετέχουν, ωστόσο, είναι η επιτυχής αναστροφή των προηγούμενων σχέσεων εξουσίας: οι ανησυχίες και οι καταστάσεις που αντιμετωπίζουν εκείνοι που επηρεάζονται άμεσα από την εξόρυξη ορυκτών καυσίμων έχουν τεθεί στο επίκεντρο των διαμαρτυριών ενός –σε μεγάλο βαθμό λευκού και ευρωκεντρικού– κινήματος για την κλιματική δικαιοσύνη. Οι άνθρωποι ενώθηκαν, πέρα από κινήματα και χώρες, σε μια δράση υπό την πρωτοβουλία του Νότου, κατά των νεοαποικιακών θεσμών όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και οι πολυεθνικές εταιρείες. Όπως σημείωσε ένας από τους διοργανωτές στο Βερολίνο: «Ίσως αυτό να είναι η αρχή ενός νέου τρόπου κινητοποίησης, όπου ο Βορράς μπορεί να ενωθεί με το Νότο στον αγώνα ενάντια στις εταιρείες που μας σκοτώνουν».
* Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό Der Freitag). Η Λουίζ Βάγκνερ (Louise Wagner) είναι κοινωνιολόγος και συμμετέχει σε διάφορες διεθνείς συμμαχίες που αγωνίζονται για περιβαλλοντική και κλιματική δικαιοσύνη. Ο Ελίας Κένιγκ (Elias König) είναι συγγραφέας του βιβλίου Κλιματική δικαιοσύνη: γιατί χρειαζόμαστε μια κοινωνικο-οικολογική επανάσταση (Klimagerechtigkeit warum wir braucht eine sozial-ökologische Revolution) (Unrast-Verlag), και συμμετέχει στη συμμαχία Shell Must Fall.
Φωτογραφία: Ολλανδές ακτιβίστριες στη Χάγη ενάντια στις εξορύξεις πετρελαίου, με αφορμή τις πρόσφατες πετρελαιοκηλίδες
