Περβολάρηδες Θεσσαλονίκης

Οι Περβολάρηδες Θεσσαλονίκης παρεμβαίνουν στην πόλη κάνοντας Καλό. Συζητήσαμε με την Αναστασία και το Φίλιππο, μέλη του του εγχειρήματος, για το σκεπτικό και τη δράση τους.

Οι Περιβολάρηδες Θεσσαλονίκης είναι ένα εγχείρημα κοινωνικής αλληλεγγύης. Κινούμαστε σε δύο πυλώνες. Ο πρώτος είναι ότι παρέχουμε άμεση βοήθεια σε πολίτες που έχουν ανάγκη και ο δεύτερος πυλώνας βλέπει λίγο προς το μέλλον και έχει να κάνει με την κυκλική και αλληλέγγυα οικονομία και την ενδυνάμωση των πολιτών μέσα από κοινές δράσεις και μέσα από την ένταξη σε μια κοινότητα ανθρώπων.

Οι δραστηριότητες της ομάδας περιστρέφονται γύρω από τον κύκλο της τροφής, από την καλλιέργεια, τη συγκομιδή, την ανάκτηση τροφής, την αξιοποίηση της ανακτημένης τροφής σε μεταποίηση, (πχ σάλτσες, μαρμελάδες, τουρσιά, πίτες κτλ.), σε μαγείρεμα και παροχή ζεστών γευμάτων σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Συγχρόνως, έχουμε το καλλιεργητικό κομμάτι, όπου καλλιεργούμε με την αντίληψη της περμακουλτούρας, που είναι μια αντίληψη ζωής, κι έχουμε και μελισσοκομία μέσα στο ίδιο χωράφι που καλλιεργούμε.

Καλλιεργώντας με την αντίληψη της περμακουλτούρας

Το χωράφι των Περβολάρηδων ανήκει σε ένα μέλος της ομάδας και βρίσκεται στη Λητή, λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη. Το συγκεκριμένο χωράφι το καλλιεργούμε από το Φλεβάρη (2022), και είμαστε σε μια διαδικασία που, επειδή αυτό το χωράφι ήταν παρατημένο επί 30 χρόνια, ήταν ζούγκλα, δεν μπορούσες να μπεις καν μέσα από τις βατσινιές, και με τις εργασίες μας, το τσάπισμα κτλ., καταφέραμε και ανοίξαμε ένα μέρος και κάναμε την πρώτη μας καλλιέργεια το καλοκαίρι, με τα γνωστά κηπευτικά, ντομάτες, μελιτζάνες, πιπεριές.

Συνεχίζουμε να καθαρίζουμε τα αγριόχορτα, γιατί η περμακουλτούρα έχει κάποια χαρακτηριστικά. Όσον αφορά το καλλιεργητικό κομμάτι, πέρα από το ότι δεν πέφτει χημικό, το αναμενόμενο δηλαδή, χρησιμοποιούμε τις εισροές του ίδιου του χώρου. Δηλαδή τα ίδια τα αγριόχορτα, τις βατσινιές, τα γαϊδουράγκαθα, ό,τι χόρτο υπάρχει και θέλουμε να το κόψουμε, θα το κάνουμε κομπόστ, ώστε να δημιουργήσουμε δικό μας υλικό πάνω στο οποίο θα φυτέψουμε. Στο κομπόστ καταλήγουν και οι εισροές από τα σάπια φρούτα και λαχανικά που δεν είναι βρώσιμα. Παίρνουμε χαρτόνια -από τα σκουπίδια, κυριολεκτικά- τα οποία τα απλώνουμε στο έδαφος ώστε να μη βγουν αγριόχορτα, είναι μια τεχνική αυτή, τρυπάμε το χαρτόνι και φυτεύουμε εκεί πάνω, γιατί αλλιώς θα βγουν ζιζάνια, που βρίσκονται εκεί δεκαετίες πριν από μας. Η λογική είναι να κοιτάμε τη γη και να την παρατηρούμε. Δηλαδή, η γη η ίδια θα αποφασίσει τι θέλει να φυτευτεί εκεί, τι θέλει να καρπίσει. Εμείς δεν μπορούμε και δεν θέλουμε να διαταράξουμε αυτό τον κύκλο. Πηγαίνουμε με την παρατήρηση και το πείραμα, προχωράμε σεζόν τη σεζόν, και θα παράξουμε αυτά που θα μπορέσουμε να παράξουμε.

Η καλλιέργεια τη γης είναι ένα πράγμα, η καλλιέργεια των ανθρώπινων σχέσεων είναι ένα άλλο πράγμα, αλλά αυτά πάνε μαζί, τα δένουμε μαζί στο καλλιεργητικό εγχείρημα, γι’ αυτό και η περμακουλτούρα έχει πολύ έντονο το στοιχείο της καλλιέργειας των ανθρώπινων σχέσεων, δηλαδή πώς οι άνθρωποι έρχονται μαζί, συνεργάζονται, συνεταιρίζονται, μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο, κουβαλάει καθένας τις δεξιότητές του. Πειραματιζόμαστε μεταξύ μας και μαζί και με άλλες ομάδες, γιατί ο χώρος είναι ανοιχτός, προσκαλούμε ομάδες και δημιουργούμε νέες συνέργειες.

Εφαρμόζουμε διάφορα μοντέλα καλλιεργητικά, διάφορα πρότζεκτ μικρά μέσα στο μεγάλο πρότζεκτ, όπως τα υπερυψωμένα παρτέρια.

Στο υπερυψωμένο παρτέρι, για παράδειγμα, μπορείς να φυτέψεις αν ρίξεις αγριόχορτα, χαρτόνια, τα σάπια, αυτά κομποστοποιηθούν και μέσα σε μια καλλιεργητική σεζόν, σε έξι μήνες, θα μπορέσεις να φυτέψεις ακόμη κι αν έχεις ένα μολυσμένο χώμα από κάτω. Δηλαδή έχει λάδια αυτοκινήτου κάτω, έχεις μολυσμένο έδαφος και λες, εγώ θέλω να φυτέψω για να φάω. Πώς θα το κάνω αυτό; Θα φτιάξω ένα υπερυψωμένο παρτέρι, raisedbed στα αγγλικά, και θα φυτέψω εκεί πάνω. Εμείς αυτό το δουλεύουμε σαν πρότζεκτ.

Στο μολυσμένο χώμα ή την άμμο, βλέπε έρημος, βλέπε κάπου κοντά στη θάλασσα που έχει άμμο και δεν μπορείς να φυτέψεις, δημιουργείς ένα υπερυψωμένο παρτέρι, δε χρειάζεται καν να βάλεις χώμα επάνω, θα βάλεις το κομπόστ που έχει χωνευτεί τουλάχιστον ένα εξάμηνο, γι αυτό το έχουμε ξεκινήσει τουλάχιστον έξι μήνες πριν κι εκεί πάνω θα μπορείς να φυτέψεις. Κι αυτό είναι ένα πάρα πολύ καλό παράδειγμα διατροφικής κυριαρχίας, food sovereignty, γιατί μπορείς να φυτέψεις οπουδήποτε. Κι επειδή τα υλικά είναι δικά σου, τα αγριόχορτα που έχεις εκεί δίπλα, δε χρειάζεται να αγοράσεις κάτι, ακόμη κι εμείς στο χωράφι που το εφαρμόζουμε, έχουμε κάτι παλέτες σάπιες, πήραμε τα ξύλα και δημιουργήσαμε ένα πλαίσιο κι εκεί μέσα ρίχνουμε τα αγριόχορτα και τα σάπια. Και θα φυτέψουμε εκεί πάνω. Αυτό, λοιπόν, από μόνο του κινητοποιεί έναν κόσμο σε μια διαφορετική αντίληψη του χώρου και της χρήσης του χώρου. Ας μην κοιτάμε εδώ που η πόλη έχει τα χάλια της και δεν υπάρχουν ούτε ελεύθεροι χώροι, αλλά ακόμη και στο αδιέξοδο του δρόμου σου πχ, μπορείς να κάνεις ένα τέτοιο πράγμα και να δημιουργήσεις μια κοινότητα.

Εμείς, γύρω από αυτό, γύρω από τα πέντε τετραγωνικά γης θέλουμε να δημιουργήσουμε κοινότητα. Αυτός είναι ο στόχος της ομάδας, η κοινότητα και η ενδυνάμωση. Και μέσα από εκεί μπαίνει και η πολιτικοποίηση με όρους, όχι αυτούς που έχουμε συνηθίσει στην Αριστερά, όχι με τον τρόπο που έχουμε μάθει να εκφραζόμαστε.

Και υπάρχει και το άλλο, το hugelkultur, που είναι μια βελτιωμένη έκδοση αυτού που σκάβεις ένα λάκκο, βάζεις μέσα ένα ξύλο μεγάλο, έναν κορμό και από πάνω πιο μικρά ξύλα και αυτό όλο το κάνεις ένα τύμβο και φυτεύεις εκεί πάνω και καθώς διασπάται, σαπίζει το ξύλο, δίνει τα θρεπτικά συστατικά προς τα πάνω και επίσης νεροκρατάει. Άρα άμα έχεις μια άνυδρη περιοχή, μπορείς με πολύ λιγότερο νερό να φυτέψεις και να παράξεις.

Αυτές οι τεχνικές, όπως και τα χαρτόνια, υπάρχουν δεκαετίες στο εξωτερικό, δεν είναι ότι εμείς ανακαλύψαμε τον τροχό. Απλά εδώ μας έφαγε η χημεία.

Μπαλκονική κηπουρική

Για την κομποστοποίηση στο μπαλκόνι δημιουργείς στρώματα, ανάλογα τι δυνατότητες έχεις. Γιατί το κομπόστ έχει κατασταλάγματα, τα οποία κάτι πρέπει να τα κάνεις, αλλιώς θα μυρίζει. Έχω μια μεγάλη ζαρντινιέρα που μάζεψα από τα σκουπίδια, την έχω γεμίσει με χώμα παρατημένο και από πάνω έβαλα δύο μεγάλες γλάστρες, πάλι από τα σκουπίδια, και εκεί μέσα ρίχνω τα βιολογικά απορρίμματα και ρίχνω και λίγο χώμα και τα κατασταλάγματα πηγαίνουν στη μεγάλη ζαρντινιέρα, άρα δεν καταλήγουν στο δάπεδο. Οπότε, δημιουργείται το κομπόστ μετά από κάποιους μήνες, το ανακατεύω λίγο, το τροφοδοτώ με νερό, γιατί το νερό είναι πολύ σημαντικό στην κομποστοποίηση, αναπτύσσονται και σκουλήκια, και το κομπόστ είναι έτοιμο πλέον για χρήση.

Τα σταλάγματα δεν χρειάζεται να τα διαχειριστείς, να τα μαζέψεις, γιατί η κάτω μεγάλη γλάστρα τα απορροφά όλα. Βέβαια, το καλοκαίρι πχ, που έχεις πεπόνι και καρπούζι που έχουν μεγάλο όγκο, θα πρέπει να βρεις άλλο τρόπο. Αλλά ακόμη και αυτά, εάν ξεραθούν λίγο και χάσουν τα υγρά τους, χάνουν και τον όγκο, οπότε μπορείς πλέον να τα ρίξεις μέσα στο κομπόστ.

Αυτά τα είχαμε ονομάσει μπαλκονική κηπουρική και θέλαμε να τα κάνουμε ένα πρότζεκτ επίδειξης. Με την έννοια ότι μπορείς να είσαι αυτάρκης, σε ένα βαθμό, και στο σπίτι σου, αρκεί να ξέρεις πώς μπορείς να διαχειριστείς τα απόβλητά σου και να δημιουργείς από το τίποτε ζωή και τροφή. Eίναι μια καλή πρακτική για τα απορρίμματα. Γιατί υπάρχει και όλη αυτή η φιλολογία με την κυκλική οικονομία, που προφανώς μετά το εκμεταλλεύεται και το ίδιο το κράτος.

Το σκουπίδι έχεις κέρδος, είτε πας να το κάψεις είτε να το κάνεις οτιδήποτε. Από παντού μπορείς να βγάλεις άμα θέλεις.

Ο κύκλος της τροφής

Πηγαίνοντας στο άλλο θέμα του κύκλου της τροφής, την ανάκτηση, εμείς ανακτούμε φρούτα, λαχανικά, που παίρνουμε από το SocialPlate της Λαχαναγοράς και απευθείας από τους εμπόρους τους Λαχαναγοράς.

Ανακτούμε και χτυπημένες συσκευασίες και κοντόληκτα, ψωμιά, αρτοσκευάσματα κτλ. Αυτά μπορείς να τα πάρεις από σούπερ μάρκετ, πχ με το BioS coop έχουμε μια συνεργασία και παίρνουμε πράγματα, αρτοσκευάσματα, ψωμιά, κουλούρια, παίρνουμε από φούρνους και τα πηγαίνουμε στο χώρο μας στην Τούμπα. Εκεί ένα κομμάτι ετοιμάζεται και μαγειρεύεται για να γίνει φαγητό, ανάλογα με τι υλικά είναι διαθέσιμα, είτε από αγορές είτε από ανάκτηση, δηλαδή μπορεί πχ να έχουμε φασόλια κοντόληκτα, οπότε θα ετοιμάσουμε φασόλια αυτή την εβδομάδα, την άλλη βδομάδα θα φτιάξουμε ρύζι κοκ.

Εκ των πραγμάτων, εμείς δεν μπορούμε και δεν επιτρέπεται να δώσουμε τρόφιμα που είναι αμφίβολης ποιότητας, αλλά ένας έμπορος ή ένα σούπερ μάρκετ μπορεί να μας διαθέσει πχ ένα ρύζι που λήγει σε ένα μήνα. Οπότε φροντίζουμε να είμαστε κοντά στην ημερομηνία λήξης. Ας πούμε, μας ήρθαν περίπου 300 κιλά αλεύρι με κοντινή ημερομηνία λήξης. Οπότε αυτά μοιράστηκαν σε οικογένειες που στηρίζουμε και κάναμε κι εμείς κάποιες παρασκευές, αρτοσκευάσματα και γλυκίσματα για φεστιβάλ που έτρεχαν εκείνες τις μέρες. Το Σεπτέμβριο ήμασταν και στο Greenwave και σε μια ημερίδα που διοργάνωσε η ΙΑΣΙΣ κ.α. Εκεί είχαμε μαρμελάδες και άλλα γλυκά που ήταν όλα από ανακτημένα υλικά.

Στη διαδικασία του μαγειρέματος, της διαλογής, της καλαθοποίησης, της επεξεργασίας προσπαθούμε να εμπλέξουμε τους ανθρώπους που βοηθάμε. Φροντίζουμε να μη χρησιμοποιούμε τη λέξη ωφελούμενος, για συμβολικούς λόγους. Αρκετοί από τους ανθρώπους που βοηθάμε είναι πράγματι μέλη της ομάδας. Κάποιοι βοηθάνε κάθε βδομάδα πιο σταθερά, άλλοι λιγότερο.

Πέρα από το ότι βοηθάμε αρκετό κόσμο με φαγητό που δεν είχε να το βρει από αλλού, και δε μιλάμε μόνο για άστεγους ή για ανθρώπους που βρίσκονται σε επισφάλεια στέγης, δίνουμε και σε ανθρώπους που έχουν στέγη αλλά δεν μπορούν να μαγειρέψουν για διάφορους λόγους, π.χ. δεν έχουν ρεύμα, έχουν ψυχολογικά θέματα, δεν ξέρουν να μαγειρεύουν, για διάφορους λόγους. Οι άνθρωποι αυτοί έρχονται σε μας από παραπομπές, μέσω γνωστών δηλαδή, δεν θα κοιτάξουμε να πάρουμε εκκαθαριστικό εφορίας, αν πεις δηλαδή ότι έχω έναν άνθρωπο σε ανάγκη, θα του δώσουμε. Και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν σταματήσει να παίρνουν μαγειρεμένο φαγητό και τους δίνουμε συσκευασίες ή φρούτα και λαχανικά. Που σημαίνει ότι έχουν ξεκινήσει να μαγειρεύουν μόνοι τους.

Δίνουμε περίπου πενήντα μερίδες φαγητό το Σάββατο στους αστέγους, στο κέντρο. Ξεκινάμε το πρωί 11.00 πμ, από την διπλανή μεριά της Παναγίας της Δέξιας (στην Καμάρα), όπου μας περιμένουν οι άνθρωποι και μετά η ομάδα προχωράει στην Τσιμισκή και την Εγνατία και δίνουμε σε ανθρώπους που λίγο πολύ τους ξέρουμε.

Συνολικά, μοιράζουμε πάνω από 150 μερίδες την εβδομάδα. Σίγουρα μπορείς να πεις ότι είναι 30 σπίτια, που παίρνουν πάνω από μία μερίδα, συν τους αστέγους ή τους επισφαλώς στεγασμένους.

Τα μεγέθη δεν είναι μεγάλα γιατί εμείς δε στοχεύουμε να δώσουμε φαγητό μαγειρεμένο. Αυτό είναι ένα κομμάτι της βεντάλιας, γιατί είναι ο κύκλος της τροφής. Και επίσης, όσο αυξάνεις το tonnage αυξάνονται εκθετικά τα έξοδα και ο απαιτούμενος χρόνος εμπλοκής των μελών της ομάδας. Δηλαδή, αμάξια έχουμε δικά μας, δεν έχουμε του Σωματείου, αν και είμαστε σωματείο σε θεσμικό επίπεδο. Επίσης, αν ξεφύγουμε από αυτά τα νούμερα, χρειάζεσαι ανθρώπους που να εργάζονται για να βγει όλο αυτό, δε γίνεται αλλιώς.

Το όραμα και οι συνέργειες

Συνεργαζόμαστε με άλλες ομάδες που τους δίνουμε τρόφιμα, πχ τον Άλλο Άνθρωπο, που του δίνουμε τρόφιμα για τα μαγειρέματα που ετοιμάζει τις Κυριακές, έχουμε μια άλλη ομάδα, την Αρωγή, συμμετέχουμε σε φεστιβάλ κυκλικής οικονομίας για να προωθήσουμε μια άλλη αντίληψη ζωής. Τα όνειρά μας πάνε πολύ παραπέρα, δηλαδή δεν είναι μόνο να δώσουμε φαγητό και τελεία. Είναι να βοηθήσουμε στον κοινωνικό μετασχηματισμό. Αυτό που αρχίζει να περιγράφεται τα τελευταία χρόνια παγκόσμια ως συστημική αλλαγή. Στο πλαίσιο αυτό κάνουμε τα εξής:

Εδώ και κάποια χρόνια έχουμε επαφή με ομάδες του εξωτερικού, κυρίως της Γερμανίας αλλά όχι μόνο, άνθρωποι δικοί μας βγαίνουν με Erasmus ή με άλλα προγράμματα και ανταλλάσσουν καλές πρακτικές με άλλες ομάδες
Έχουμε το μάτι μας στραμμένο σε ένα πράγμα πολύ καινούριο για την Ελλάδα, αλλά όχι τόσο άγνωστο στο εξωτερικό, που λέγεται συνεταιριστική κατοικία, παλιό για την Ευρώπη όπου υπάρχει εδώ και 20-30 χρόνια, οπότε θέλουμε να μεταλαμπαδέψουμε την αντίληψη της κοινότητας, του να ζεις και να αποφασίζεις μαζί με άλλον άνθρωπο και να είστε συνυπεύθυνοι γι’ αυτό που αποφασίζετε. Αυτή είναι η δομή της κοινωνίας που θέλουμε να στήσουμε και να προωθήσουμε
Συνεργαζόμαστε με δημόσια σχολεία πάνω στο κομμάτι της κυκλικής οικονομίας, του zero waste, του να έχουν τα παιδιά να δουν πράγματα σε μας και να κάνουμε μαζί πράγματα

Έχουμε συνέργειες με άτομα με αναπηρία, με παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, τα οποία απασχολούνται στις δράσεις μας, στο χωράφι, στις μαρμελάδες κτλ
Κι έχουμε ξεκινήσει εδώ και κάποιο καιρό σεμινάρια-εργαστήρια, πάνω στην κοινωνική δικαιοσύνη, τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπου εντάσσονται θέματα της καθημερινότητας, δηλαδή τι κάνεις από το πρωί μέχρι το βράδυ που θα είσαι στο δρόμο, χρησιμοποιείς το λεωφορείο, πας στη δουλειά, πας στη σχολή, βλέπεις τους φίλους, τι χρήστης ή χρήστρια είσαι αυτών των υπηρεσιών και τι πρέπει να αλλάξει. Και μέσα από αυτό ξεκινάει μια κουβέντα που είναι βαθιά πολιτική γιατί δεν αντικατοπτρίζεις μόνο το σφάλμα, αλλά πρέπει να προτείνεις και κάτι για να γίνεται σωστά. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν πριν το καλοκαίρι, όταν τα μέλη μας που πήγαιναν στους αστέγους το Σάββατο, παρατήρησαν ότι οι άστεγοι δεν έχουν νερό, γιατί οι δημόσιες κρήνες δεν λειτουργούν εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αυτό κατέληξε σε δύο εκδοχές. Η μία είναι να τους αγοράσουμε ανακυκλώσιμα μπουκάλια, αλλά πού θα τα γεμίζουν. Το δεύτερο είναι να τους αγοράζουμε πλαστικά μπουκάλια, το οποίο απορρίφθηκε και για λόγους περιβαλλοντικούς και για λόγους οικονομικούς. Δεν είναι βιώσιμο αυτό. Και καταλήξαμε ότι θα πρέπει να αποκτήσει φωνή η ομάδα για αυτά που συμβαίνουν γύρω, να απευθυνθούμε σε άλλες ομάδες και να πιέσουμε για αυτό το ζήτημα. Να πούμε ότι εδώ, οι άνθρωποι που είναι στο δρόμο, όχι μόνο οι άστεγοι, αλλά κι εμείς που κυκλοφορούμε στην πόλη δεν έχουμε μια βρύση για να γεμίσουμε το μπουκάλι μας. Άρα είτε θα υποχρεωθούμε να αγοράσουμε πλαστικό ή δεν θα πιούμε.

Αυτό κατέληξε σε ένα κείμενο που υπογράψαμε 14 ομάδες, ένα ψήφισμα προς το δημοτικό συμβούλιο Θεσσαλονίκης, το οποίο κατέληξε στο τέλος Αυγούστου να πάμε στο δημοτικό συμβούλιο να μιλήσουμε γι αυτό. Ήταν η Πόλη Ανάποδα, το Πάρκο Τσέπης στη Σβώλου, το Σωματείο εργαζομένων στην ΕΥΑΘ και κάποιες άλλες ομάδες. Εκεί, ήταν πολύ αναμενόμενη η αντίδραση των υπεύθυνων, ξεκίνησαν να λένε ότι είχαν επιχειρήσει να ανοίξουν τις βρύσες αλλά οι ίδιοι οι πολίτες ζητούσαν να κλείσουν γιατί έμπαιναν οι «λαθρομετανάστες», οι γύφτοι αν και δεν τους κατονόμαζαν ανοιχτά, και πάνε με τα χαλιά τους, πλένονται οι ίδιοι, πίνουν οι ίδιοι κτλ.

Η ιστορία

Ξεκινήσαμε πριν 9 χρόνια. Εκείνη την εποχή γινόταν μεγάλη κουβέντα για την αναπαραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, τα μνημόνια και πόσο σκλαβώνουν τη χώρα και την οικονομία, οπότε λέγαμε ότι πρέπει να μάθουμε εμείς και ο κόσμος την αυτάρκεια. Γιατί, καμιά χώρα δεν μπορεί να διεκδικήσει κάτι καλύτερο, αν δεν έχει τις δικές της πηγές. Είτε είναι ενέργεια και νερά και λιμάνια είτε τροφή. Και ήταν η εποχή που ξεπουλούσαν συνεχώς, τότε είχαν ξεκινήσει, αποβιομηχάνιση, αποαγροτοποίηση και όλα αυτά. Και ξεκινήσαμε εκείνη την εποχή με την αλληλέγγυα συγκομιδή ελιάς. Πηγαίναμε δηλαδή σε ελαιόδεντρα που μας παραχωρούσαν συμπολίτες, μαζεύαμε τις ελιές και εργαζόμενοι και άνεργοι μαζί, ανάλογα με το πόσες ώρες είχαμε εργαστεί, μοιράζαμε το προϊόν του κόπου μας. Μετά ξεκίνησε η καλλιέργεια γης, έξω από τη Θεσσαλονίκη, στη Ραιδεστό, και σιγά σιγά μπήκε το κομμάτι της ανάκτησης και του μαγειρέματος, της διανομής και φτάσαμε εδώ που είμαστε σήμερα.