ή, αλλιώς, η διαγραφή της επαναστατικής μνήμης
Θυμάμαι κάθε γιορτή για τις εθνικές επετείους στα σχολικά μου χρόνια. Έχοντας πάρει μέρος σε όλες στο γυμνάσιο και σε αρκετές στο δημοτικό δεν μπορώ παρά να μην παρατηρήσω μερικά πράγματα. Κάθε φορά για τη “γιορτή του ΟΧΙ” θα ακούγαμε από το Άξιον Εστί την πορεία προς το μέτωπο, θα διαβάζαμε κάποιο απόσπασμα για τον ηρωισμό των γυναικών της Ηπείρου και μέσα στα άσπρα μας πουκαμισάκια θα τραγουδούσαμε και κάποιο τύπου αντάρτικο (ήρωες, στα άρματα). Αυτή την καφκική επανάληψη είμαστε αναγκασμένα να την παρακολουθούμε υπ’ απειλή απουσίας μέχρι και το γυμνάσιο.
Κάθε χρόνο τα ίδια, ξανά και ξανά. Και κάθε χρόνο, μερικές μέρες μετά, με τα άσπρα μας πουκάμισα, τα μαύρα παντελόνια και παπούτσια ή τις στολές μας, ή παραδοσιακές στολές, θα πηγαίναμε στοιχισμένα να περπατήσουμε κάτω απ’ τον ήλιο κάνα τρίωρο. Άλλα σχολεία πήγαιναν χωριστά αγόρια-κορίτσια, άλλα είχαν μικτά τμήματα. Πάντα όμως τα ψηλότερα άτομα ήταν μπροστά, τα πιο όμορφα στις άκρες. Έβλεπες, λοιπόν, παρακολουθώντας τα σχολεία, μπροστά τα ψηλά και στα πρότυπα ομορφιάς νιάτα να πορεύονται περήφανα και όσο το βλέμμα πήγαινε πιο πίσω έβλεπες τα παιδιά που δεν θεωρήθηκαν αξία να πάνε μπροστά να μην δίνουν κανένα ενδιαφέρον για το αν κρατάνε βήμα, μια μικρή επανάσταση ίσως.
Τώρα που σας έδωσα, ή σας θύμισα, την εικόνα, ας κάνουμε και έναν σχολιασμό. Το αρχέτυπο της γιορτής που ανέφερα είναι πάντα το ίδιο για έναν και μόνο λόγο, για τη διαγραφή της επαναστατικής και ιστορικής μνήμης, και, για να μην είμαι άδικος, είναι επίσης προϊόν αδιαφορίας. “Tι γιορτάζουμε σήμερα; Tο όχι του Μεταξά”. Ένα ψέμα που μας εντύπωσαν στο μυαλό. Ο Μεταξάς δεν είπε ποτέ αυτή τη φράση, δεν προκύπτει ούτε από τα ημερολόγια του Γκράτσι, ούτε από τα δικά του, ο Μεταξάς είπε στα γαλλικά ότι: λοιπόν, έχουμε πόλεμο.
Δεν είναι όμως ζήτημα ακριβολογίας, είναι ζήτημα ξεπλύματος. Αν κάτι ακούγεται σαν πάπια, περπατάει σαν πάπια, τρώει σαν πάπια, πετάει σαν πάπια και κολυμπάει σαν πάπια, θα ήμασταν ανόητοι να μην πούμε ότι είναι πάπια. Αν κάποιος λοιπόν παίρνει πραξικοπηματικά την εξουσία, περιορίζει ελευθερίες, εξορίζει, φυλακίζει τους ιδεολογικούς του αντιπάλους και χαιρετάει φασιστικά, είμαστε εξίσου ανόητοι να μην τον λέμε φασίστα. Γιατί περί αυτού επρόκειτο ο Μεταξάς, δεν είναι τυχαίο ότι η Χρυσή Αυγή φώναζε ότι “τα Όχι θέλουν Μεταξά”. Όταν λοιπόν η μόνη αναφορά που υπάρχει στα σχολικά χρόνια για τον Μεταξά είναι στις γιορτές και μετά στο βιβλίο ιστορίας κατεύθυνσης της Γ’ λυκείου τα μαθητά αναμφίβολα συγκροτούν την εικόνα ενός ήρωα που αντιστάθηκε στον κατακτητή και όχι του βίαιου δικτάτορα.
Επόμενη παρατήρηση, όταν τραγουδάμε αντάρτικα τραγούδια, αλλά δεν μας λένε ποτέ τι και γιατί, τότε τα εν λόγω αφομοιώνονται στην αστική μνήμη και διαφεύγουν της ταξικής και επαναστατικής τους ιστορικότητας. Οι ίδιοι άνθρωποι έζησαν και τραγούδησαν και τον ύμνο του ΕΑΜ για το οποίο δεν υπάρχουν επίσης αναφορές για τη σύνδεσή του με το ΚΚΕ, οι αντάρτες του ΕΛΑΣ ήταν οι ήρωες αλλά δεν ξέρουμε ποιος ήταν ο ΕΛΑΣ.
Τέλος, ο ίδιος ο εορτασμός, που σηματοδοτεί την αρχή του πολέμου, γίνεται τότε για να συντελέσει στο μεγαλύτερο έγκλημα σε ό,τι αφορά την εκμάθηση της ιστορίας. Δεν μαθαίνουμε ποτέ στα σχολεία τι γίνεται την περίοδο 1940-1967. Τελειώνει με το όχι και ξαναρχίζει με τη χούντα η ιστορία μας. Δεν μπορούμε να ξέρουμε για τα Δεκεμβριανά, για τη Βάρκιζα, για τον εμφύλιο, για τις εκλογές βίας και νοθείας, για τα Ιουλιανά, για τον Μπελογιάννη. Αν γιορτάζαμε το τέλος του πολέμου θα έπρεπε να μάθουμε και το μετά, συνεπώς γιορτάζουμε την αρχή… Οι σχολικές γιορτές, λοιπόν, λειτουργούν ως μηχανισμοί αφομοίωσης και ένταξης ή διαγραφής της ταξικής ιστορίας του τόπου.
Ας πάμε και στην παρέλαση. Η υποχρεωτικότητα της στο δημοτικό και στο γυμνάσιο είναι δείγμα της επιβολής της αστικής και κρατικής ιστορικής ανάγνωσης της ιστορίας. Παρελάστε σαν στρατιώτες μπροστά από τους τοπικούς άρχοντες δοξάζοντας το κράτος δοσίλογων που έφτιαξαν οι συνεργάτες των ναζί. Ο τρόπος παράταξης που ανέφερα είναι παραδόξως μια άλλη μορφή αριανισμού. Τα ψηλά και όμορφα παιδιά μπροστά και όσα δεν ταιριάζουν πίσω, χωρίς ενδιαφέρον. Ακόμη, η μεγαλύτερη τιμή που μπορεί να πάρει ένα παιδί στο ελληνικό σχολείο είναι να κουβαλάει τη σημαία όντας καλύτερο στα μαθήματα από τα υπόλοιπα. Η αριστεία λοιπόν συνδέεται άρρηκτα με το εθνικιστικό στερέωμα. Πατρίς.
Προτού παρελάσουν οι άριστοι εννοείται πως πάνε να τους ευλογήσει ο παπάς τον σταυρό στη σημαία. Θρησκεία.
Και τέλος, αφού οι καλύτεροι και ευλογημένοι χαιρετίσουν τους επίσημους, ποζάρουν και στις φωτογραφίες των δακρυσμένων γονιών που βλέπουν το παιδί τους να πληροί το εθνικό πεπρωμένο. Οικογένεια.
Τι από τα παραπάνω τιμά τους αντάρτες και τις αγωνίστριες που πέθαναν ενάντια στο φασισμό; Η εξύμνηση του δικτάτορα που τους φυλάκισε; Η ευλογία από οντότητες που τους πολέμησαν; Η ανυπαρξία αναφοράς στην ίδια τους την ύπαρξη; Τιμή σε όσα πέθαναν στον αντιφασιστικό αγώνα.
