Ο αυταρχικός νεοφιλελευθερισμός στην πράξη
Έχει αναρτηθεί προς δημόσια διαβούλευση μέχρι την Tρίτη (29/3/2022) το νομοσχέδιο «Δουλειές ξανά» του Υπουργείου Εργασίας για την αναδιοργάνωση του (πρώην) ΟΑΕΔ. Από την μετονομασία του ΟΑΕΔ σε Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης και τις αλλαγές στη διοίκηση που ευνοούν τον απόλυτο κυβερνητικό έλεγχο, μέχρι τις διατάξεις για το πώς θα μοιραστούν τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης και η περιουσία του (πρώην) ΟΑΕΔ, το νομοσχέδιο αυτό δεν προδίδει ούτε μια στιγμή τη βαθιά πίστη που δείχνουν στον αυταρχικό νεοφιλελευθερισμό οι εμπνευστές του. Αν έπρεπε ωστόσο να επιλέξουμε ένα σημείο-τομή που αυταρχικός νεοφιλελευθερισμός βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη, αυτό είναι η δημιουργία ενός μηχανισμού διαγραφής από το μητρώο ανέργων όσων δεν μπορούν να ανταποκριθούν άμεσα στις επιταγές της αγοράς. Φαίνεται ότι το πρόβλημα δεν είναι ότι δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας μετά από δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης και δύο πανδημίας, αλλά ότι οι άνεργοι δεν θέλουν να πάνε να δουλέψουν και δεν αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους.
Οι «πλούσιοι άνεργοι»
Πολύ πριν την δημοσίευση του νομοσχεδίου ξεκίνησαν τα άρθρα για το «σκάνδαλο» εγγεγραμμένων ανέργων στα βόρεια προάστια με εισοδήματα άνω των 200.000€, επιχείρημα που επανέλαβε και ο υπουργός στις δημόσιες τοποθετήσεις του. Το νομοσχέδιο εισάγει για πρώτη φορά εισοδηματικά κριτήρια για την παραμονή περισσότερο από έναν χρόνο στο μητρώο ανέργων. Ωστόσο, σε αντίθεση με αυτά που αφήνουν να εννοηθούν τα δημοσιεύματα, τα ετήσια εισοδηματικά όρια που εισάγονται είναι 20.000€, ίδια με αυτά που τηρούνται για το επίδομα θέρμανσης. Να σημειωθεί ότι αυτά τα όρια δεν αφορούν το ατομικό, αλλά το οικογενειακό εισόδημα. Επιπλέον, το νομοσχέδιο δεν στοχεύει απλά στον περιορισμό των «προνομίων» του δελτίου ανεργίας για αυτούς που έχουν εισόδημα πάνω από κάποιο όριο: τους διαγράφει τελείως από τα μητρώα του (πρώην) ΟΑΕΔ.
Με δεδομένο ότι το πρότυπο του «άνδρα κουβαλητή» συνεχίζει να είναι ισχυρό στην Ελλάδα, το μέτρο αυτό θα διαγράψει από τα μητρώα του ΟΑΕΔ κυρίως γυναίκες μακροχρόνια άνεργες. Σύμφωνα με την Eurostat, πάνω από το ένα τέταρτο του πληθυσμού στην Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού. Οι «πλούσιοι άνεργοι» δυστυχώς δεν είναι το κύριο πρόβλημα του (πρώην) ΟΑΕΔ.
Οι «τεμπέληδες άνεργοι»
Το νομοσχέδιο προβλέπει τη διαγραφή για δύο χρόνια από το μητρώο όσων αρνούνται περισσότερες από τρεις φορές θέση εργασίας και για έξι μήνες όσων δεν μπόρεσαν να ολοκληρώσουν επιτυχώς κάποια κατάρτιση. Η «ποινή» που θα εφαρμόζονται για όσους δεν συμμορφώνονται με τις εντολές του ΟΑΕΔ είναι δυσανάλογα μεγάλη και φαίνεται να εξυπηρετεί μόνο την μείωση των εγγεγραμμένων στο μητρώο του (πρώην) ΟΑΕΔ. Φαίνεται επίσης ότι στοχεύει να διαγράψει αυτούς και αυτές που στην πραγματικότητα χρειάζονται την μεγαλύτερη στήριξη μέσα από κοινωνικές πολιτικές.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του ΟΑΕΔ για τον Φεβρουάριο 2022, στο σύνολο των εγγεγραμμένων, το 63,74% είναι γυναίκες. Η Ελλάδα σημειώνει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά γυναικείας ανεργίας, γεγονός άμεσα συνδεδεμένο με τον άνισο καταμερισμό της οικιακής εργασίας, της φροντίδας των παιδιών και των ηλικιωμένων μελών της οικογένειας. Η άρνηση θέσεων εργασίας για αυτές τις γυναίκες συνδέεται με την αδυναμία τους να βρουν εναλλακτικούς τρόπους φροντίδας παιδιών ή/και ηλικιωμένων σε ένα κράτος απών από τον τομέα της φροντίδας. Με το μέτρο αυτό επιχειρείται η ακόμη μεγαλύτερη αορατοποίηση των γυναικών.
Περίπου το ένα τέταρτο των εγγεγραμμένων στον ΟΑΕΔ είναι άνω των 55 έτων (ΟΑΕΔ, Φεβ. 2022). Είναι ηλικίες όπου παρουσιάζονται συχνά προβλήματα υγείας που εμποδίζουν τον άνεργο στην εύρεση εργασίας ειδικά για όσους εκτελούσαν χειρωνακτικές εργασίες (καθαρίστριες, εργάτες, οικοδόμοι κλπ.). Γνωρίζουμε ότι στην Ελλάδα υπάρχει μια συστηματική υποεκτίμηση του αριθμού των ανθρώπων με αναπηρία κυρίως λόγω του κοινωνικού στίγματος και των γραφειοκρατικών διαδικασιών που απαιτούνται για να δηλωθεί. Ο ίδιος ο (πρώην) ΟΑΕΔ, μείωσε πρόσφατα τα γραφεία Ειδικών Κοινωνικών Ομάδων (ανάπηροι, αποφυλακισμένοι, διεμφυλικά άτομα κλ.) σε μόλις δύο σε όλη την Ελλάδα! Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι όχι μόνο το νέο νομοσχέδιο δεν στηρίζει όσους αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας ή αναπηρία, αλλά αντίθετα τιμωρεί αυτά τα άτομα διαγράφοντάς τα από τα μητρώα των αναζητούντων εργασία.
Οι «καταχραστές» άνεργοι
Το κύριο επιχείρημα του κ. Χατζηδάκη ήταν ότι πρέπει να αντιμετωπιστούν τα φαινόμενα κατάχρησης των προνομίων που προσφέρει ο (πρωην) ΟΑΕΔ. Βέβαια για να γίνεις καταχραστής πρέπει να βρεις και κάτι να καταχραστείς. Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες με τις μικρότερες παροχές ανέργων στην ΕΕ. Στο σύνολο το εγγεγραμμένων 1.101.441 άτομα, ο αριθμός των επιδοτούμενων ανέρχεται σε 212.961 άτομα, από τα οποία οι 120.309 (ποσοστό 56,49%) είναι κοινοί και λοιπές κατηγορίες επιδοτουμένων και οι 92.652 (ποσοστό 43,51%) είναι εποχικοί τουριστικών επαγγελμάτων. Όλα τα επιδόματα του (πρώην) ΟΑΕΔ είναι ανταποδοτικά δηλαδή δίνονται με τον όρο ο άνεργος να έχει ήδη προσφέρει χρήματα μέσα από τις κρατήσεις του υπερ ΟΑΕΔ όσο εργαζόταν. Επιπλέον όλα τα επιδόματα/βοηθήματα έχουν ήδη πολύ αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια (οικογενειακό εισόδημα 10.000€).
Ωστόσο, η περιγραφή των ανέργων από το πρώτο ήδη άρθρου ως εν δυνάμει καταχραστές επιτρέπει την αλλαγή της πολιτικής ατζέντας: δεν ασχολούμαστε με τα πενιχρά επιδόματα και το γεγονός ότι ακόμη και αυτά δεν τα λαμβάνουν όλοι οι δυνητικά δικαιούχοι. Δεν ασχολούμαστε με τις υποχρεώσεις του (πρώην) ΟΑΕΔ απέναντι στους άνεργους, παρά μόνο με ένα πολύ γενικό και ασαφή τρόπο. Αντίθετα, δημιουργείται το πλαίσιο στο οποίο ο μηχανισμός διαγραφής δελτίων ανεργίας θα γίνει δεκτός και ανεκτός.
Αν στοχεύει σε κάτι αυτό το νομοσχέδιο, είναι να διαλύσει κάθε υποψία ότι μπορεί η παραμονή στα μητρώα του (πρώην) ΟΑΕΔ να συνδεθεί με οποιοδήποτε κοινωνικό δικαίωμα. Ο νεοφιλελεύθερος αυταρχισμός θεμελιώνεται στην ιδέα της ατομικής ευθύνης και του ηθικού πανικού: στην ιδέα ότι φταίνε πάντα οι από κάτω. Δυστυχώς, όμως, η πραγματικότητα της ανεργίας, της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού δεν θα αλλάξει με τη μείωση των ανέργων από τα μητρώα του (πρώην) ΟΑΕΔ.
