Μικρά σχόλια για δύο ταινίες του φετινού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης

Βελούδινη βασίλισσα (The velvet queen)

Σενάριο-σκηνοθεσία: Μαρί Αμιγκέ (Marie Amiguet), Βινσέν Μουνιέ (Vincent Munier)

Ο συγγραφέας και φυσιοδίφης Σιλβάν Τεσόν ακολουθεί το διακεκριμένο φωτογράφο άγριας φύσης, Βινσέν Μουνιέ, σε μία δύσκολη ανάβαση στα οροπέδια του Θιβέτ, προκειμένου να εντοπίσουν και να καταγράψουν με το φακό τους τη λεοπάρδαλη των Ιμαλαϊων, ένα πανέμορφο αιλουροειδές, ακριβοθώρητο και απειλούμενο.

Οι δυο τους χαράζουν και βαδίζουν με κόπο τη διαδρομή, για να φτάσουν σε μια κορυφή ύψους 5.300 μέτρων, όπου ο Μουνιέ είχε παλιότερα απαθανατίσει, κατά τύχη, τη βελούδινη λεοπάρδαλη. Οι δυσκολίες της πεζοπορίας, της αναγκαστικής ακινησίας σε αυτοσχέδιες και φυσικές κρυψώνες παρακολούθησης, της χιονόπτωσης, της βροχής, της πιθανής επιθετικότητας των άγριων ζώων, δεν τους πτοούν. Ο στόχος είναι θαυμάσιος και, για τον Μουνιέ, τρόπος ζωής.

Υπό τους ήχους πρωτότυπης μουσικής των Νικ Κέιβ και Warren Ellis, η αφήγηση και οι στοχασμοί του Τεσόν περιβάλλονται από την εξαιρετική φωτογραφία, με πλάνα της στέπας, των κοιλάδων, των βουνοκορφών και των χιονισμένων πλαγιών, των ειδών άγριας πανίδας -βουβάλια, μπαράλ, λαγόχοιροι, λαγοί, γύπες, αετοί, μικροπούλια, κουκουβάγιες, αλεπούδες, αντιλόπες- σε στιγμές που μόνο ο φακός του απτόητου φωτογράφου άγριας φύσης μπορεί να αποδώσει.

Στην ερημιά και τη γαλήνη του απόκοσμου τοπίου, με μόνη συντροφιά τον εαυτό, ένα πιστό σύντροφο και τις σκέψεις, ανάμεσα στα κλικ της μηχανής, ο άνθρωπος (μπορεί να) αναμετριέται με το εγώ, τις επιθυμίες και τις αντοχές, την ανθρώπινη φύση και την παρεκτροπή της από τη φυσική λειτουργία.

Είναι μία ταινία ύμνος στη φύση και την ομορφιά των θιβετιανών Ιαμαλαϊων, αλλά και την αξία της επιμονής και της υπομονής και του σκληρού αγώνα, προκειμένου να πετύχεις το στόχο, εν προκειμένω την απαθανάτιση του θαυμάσιου πλάσματος, της θιβετιανής λεοπάρδαλης, με το γκριζόλευκο γυαλιστερό τρίχωμα.

Είναι μια ταινία αναστοχασμού, καθώς ο αφηγητής Τεσόν, θέτει διαρκώς ερωτήματα για την αξία της ζωής μας στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις και τους εξοντωτικούς ρυθμούς τους, την απομάκρυνση του ανθρώπου από το φυσικό του περιβάλλον, και διαπιστώνει ότι μόνο ο άνθρωπος δε συνομιλεί πλέον με τα πλάσματα του πλανήτη, μόνο αυτός «απώλεσε-θυσίασε την ελευθερία, την αυτονομία, τη σχέση του με τα άλλα πλάσματα».

***

Ρομπέν των τραπεζών (Robin bank)

Σενάριο-σκηνοθεσία: Άννα Τζιράλτ Γκρις (Anna Giralt Gris)

Η Άννα Τζιράλτ Γκρέις κάνει μία ταινία με σαφές αντικαπιταλιστικό μήνυμα, με αφορμή και κέντρο την υπόθεση του Καταλανού, μη βίαιου ακτιβιστή του αντιπαγκοσμιοποιητικού κινήματος, Ερίκ Ντουράν. Εκείνο που την προκαλεί είναι η αμφιλεγόμενη προσωπικότητά του, η ριψοκίνδυνη επιλογή του να αντιπαρατεθεί προσωπικά με το σύστημα, αλλά και το κίνημα αλληλεγγύης που εκδηλώθηκε υπέρ του, στην Ισπανία.

Η ταινία ξεκινά με την προσωπική καταγγελία της δημιουργού για «το βάρβαρο καπιταλισμό που έρχεται: αβεβαιότητα, περικοπές, ανελευθερία, απολυταρχισμός, καταστροφή της ζωής, η δικτατορία του χρήματος», αναφέρει στην εισαγωγική της αφήγηση. Στη συνέχεια, με μια αδιατάραχτη εναλλαγή αφήγησης, κινηματογραφικών ντοκουμέντων από διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία, δημοσιογραφικής έρευνας, συνεντεύξεων, animation, η Άννα Τζιράλτ Γκρις αποπειράται –και πετυχαίνει– να μεταφέρει στην οθόνη, τη διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης του Ερίκ Ντουράν, την περιγραφή της δράσης του, τη σκιαγράφηση της προσωπικότητάς του.

Παρακολουθεί την πορεία του Ερίκ Ντουράν από τις διαδηλώσεις και συγκρούσεις στη Νίκαια, την Πράγα, τη Γένοβα, στις αρχές του 2000, και περιγράφει πώς καταλήγει στη μεγάλη του απόφαση: να αποσπάσει σχεδόν 500.000 ευρώ από 39 τράπεζες της Ισπανίας, εκμεταλλευόμενος ακριβώς την αλαζονεία της εξουσίας του κεφαλαίου, που, εκείνη την εποχή, «μοίραζε» χρήμα αδιακρίτως, με τη μορφή δανείων και πιστωτικών καρτών, αποσκοπώντας στην ανάκτησή του στο πολλαπλάσιο, μέσα από τόκους και κρυφούς όρους. Τα ποσά που απoσπά ο Ντουράν, τα διαθέτει, όπως αναφέρει, για κοινωνικούς σκοπούς σε δράσεις αλληλεγγύης, τις οποίες αρνείται να ονοματίσει, για την ώρα.

Ο Ερίκ συλλαμβάνεται, μετά από δική του ανάληψη ευθύνης, με τη δημοσιοποίηση της δράσης του στην εφημερίδα δρόμου Crisi, που χρηματοδοτείται από την απαλλοτρίωση. Ο Ερίκ καταδικάζεται, από τα διοικητικά δικαστήρια, σε οικονομικό πρόστιμο. Το ποινικό δικαστήριο αποφασίζει την προφυλάκισή του, αλλά, λίγους μήνες μετά, τον αποφυλακίζει, μετά την καταβολή χρηματικής εγγύησης. Έκτοτε, ο Ντουράν διαφεύγει και κρύβεται. Σκοπός της δράσης του, όπως μαθαίνουμε μέσα από την ταινία, είναι περισσότερο να εκθέσει το σύστημα –και δη το ληστρικό τραπεζικό σύστημα– και λιγότερο να διαθέσει τα ποσά σε κινηματικούς σκοπούς.

Η Άννα Τζιράλτ Γκρις δεν συντάσσεται με την επιλογή του Ερίκ Ντουράν. Είναι η διαδρομή του που της κεντρίζει το ενδιαφέρον: τι είναι αυτό που οδήγησε στη ριζοσπαστικοποίηση του Ερίκ, είναι η δράση του παράνομη, είναι θεμιτή, είναι Δον Κιχώτης ή Ρομπέν των Δασών; Συγχρόνως, θέτει προβληματισμούς για θέματα που απασχολούν πολλές και πολλούς από εμάς: ποια είναι τα όρια του παράνομου και του θεμιτού για το ίδιο το σύστημα; Μπορεί η ατομική δράση να δώσει απάντηση στην πάλη ενάντια στον καπιταλισμό; Μπορούν παρόμοιες δράσεις να έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα; Μπορεί να συγκριθεί η αποτελεσματικότητα της ατομικής έναντι της συλλογικής αντικαπιταλιστικής δράσης; Η συζήτηση που ανοίγει μπορεί να είναι μεγάλη, και με τη δική της τελική παρατήρηση, «τελικά είναι σημαντικό να υπάρχουν άνθρωποι σαν τον Ερίκ, που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι είναι εφικτό να αλλάξουμε τον κόσμο».