Πηγή: jacobinlat.com (6.10.22) | Μετάφραση Α.Λ.
Στο Ιράν ζούμε μια κοινωνική επανάσταση. Όμως, ο χαρακτηρισμός του κινήματος και της επανάστασης αυτής ως φεμινιστικής, προκαλεί φόβο στις καρδιές και τραύλισμα στη γλώσσα. Παρά τους φόβους και τις αμφιβολίες, ένα πράγμα είναι προφανές: πρόκειται για την εξέγερση των γυναικών σε όλο το Ιράν.
Οι διαμαρτυρίες που εξαπλώθηκαν γρήγορα σε ολόκληρη τη χώρα μετά τη δολοφονία της Μαχσά Αμινί, αποτελούν ένα δείγμα των αγώνων των γυναικών κατά της υποχρεωτικής χιτζάμπ τα τελευταία χρόνια, και ακολουθούν την πορεία των Κοριτσιών της οδού Εγκελάμπ (1), καθώς και άλλων παρόμοιων μορφών πολιτικής ανυπακοής, όπως ήταν οι πανεθνικές εξεγέρσεις του 2017 και του 2019. Ενώ οι πολλαπλές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές κρίσεις έχουν επιταχύνει αυτό το κίνημα, η εξέγερση συνδέεται στενά με τη φωνή των γυναικών.
Ποιος μπορεί να αγνοήσει το θυελλώδες κύμα διαμαρτυριών που ξεσήκωσε ο θάνατος της Μαχσά (χωρίς να ξεχνάμε τον θάνατο της Χαντίς Νατζαφί) (2) και να αντισταθεί στην παρόρμηση να ψιθυρίσει το βασικό σύνθημα αυτού του κινήματος: «Γυναίκα! Ζωή! Ελευθερία!»; Το σύνθημα αυτό δημιουργήθηκε αρχικά από Κούρδισσες φεμινίστριες στην Τουρκία το 1987. Αργότερα, οι Μητέρες του Σαββάτου, οι οποίες συγκεντρώνονται κάθε Σάββατο στην Κωνσταντινούπολη για να διαμαρτυρηθούν για την αναγκαστική εξαφάνιση των αγαπημένων τους προσώπων, φώναξαν το ίδιο σύνθημα, το οποίο ακούγεται πλέον όχι μόνο στους δρόμους του Ιράν, αλλά σε όλο τον κόσμο.
Ο θάνατος της Μαχσά δεν ήταν ένας συνηθισμένος θάνατος αλλά μια κρατική δολοφονία, κάτι που δεν παρουσιάζεται στα μέσα ενημέρωσης, ωστόσο συμβαίνει καθημερινά στο Ιράν. Ο θάνατός της ήταν ο θάνατος όλων μας. Όταν νεαρές και μεσήλικες γυναίκες συγκεντρώθηκαν μπροστά από το νοσοκομείο όπου πέθανε, φώναξαν: «Η Μαχσά θα μπορούσε να είναι η κόρη μου, θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε από εμάς» και «Είμαστε όλες Μαχσά!». Η Μαχσά δεν είναι απλώς μια γυναίκα: είναι το σύμβολο της αντίστασης στην καταπίεση της Ισλαμικής Δημοκρατίας, το σύμβολο όλων των καταπιεσμένων: φοιτητριών, εργαζομένων, εκπαιδευτικών, περιθωριοποιημένων φτωχών, εθνικών μειονοτήτων κ.ο.κ. Κάθε μία από αυτές τις ομάδες υποτάσσεται βίαια από το καθεστώς της Ισλαμικής Δημοκρατίας και γι’ αυτό δεν πρόκειται απλώς για έναν αγώνα ενάντια στην υποχρεωτική χιτζάμπ, αλλά για έναν αγώνα ενάντια σε όλες τις καταπιέσεις που βιώνουν καθημερινά οι Ιρανές γυναίκες στο σπίτι, στη δουλειά, στα σχολεία, στους δρόμους, στους προσωπικούς και ιδιωτικούς μας χώρους. Το πολιτικό Ισλάμ βρίσκεται παντού.
Το Πολιτικό Ισλάμ εμφανίστηκε στο Ιράν μετά την ήττα της λαϊκής επανάστασης του 1979 ως ένα αστικό και αντιδραστικό πολιτικό κίνημα το οποίο, αναμφίβολα, ξεπέρασε από καιρό τα σύνορα του Ιράν και εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο –ιδίως στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική– ως δεξιός ελιγμός για την καθυπόταξη των εξαθλιωμένων εργατικών τάξεων και των μαχόμενων μειονοτικών λαών (κυρίως των Κούρδων) και την ανατροπή των αντικαπιταλιστικών αριστερών κινημάτων σε όλη την περιοχή.
Η κοσμοθεωρία στην οποία στηρίζονται τα ισλαμιστικά καθεστώτα είναι μια ακόμη εκδήλωση της πολιτισμικής ηγεμονίας του ετεροπατριαρχικού καπιταλισμού, η οποία εξαπλώνεται αδιάκοπα καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα σε διάφορες χώρες της Μέσης Ανατολής, συμπεριλαμβανομένου του Αφγανιστάν, κατά των γυναικείων οργανώσεων οι οποίες αγωνίζονταν εναντίον της πατριαρχίας από τις αρχές του αιώνα πριν να ισοπεδωθούν και σφαγιαστούν από τους Ταλιμπάν.
Καπιταλισμός και πατριαρχία
Είναι σημαντικό να ιστορικοποιήσουμε γιατί ο καπιταλισμός, και ιδιαίτερα η πατριαρχία, τείνει να κανονικοποιεί αυτό που είναι και αυτό που δεν μπορεί να γίνει. Εξ ου και η τάση να λησμονούνται συνεχώς οι γυναικείες πορείες της 8ης Μαρτίου 1979 που διαμαρτύρονταν κατά των μισογυνικών μέτρων του καθεστώτος, όπως συμβαίνει και με τις διαμαρτυρίες των γυναικών των περσικών, κουρδικών, αφγανικών, αραβικών, τουρκικών, αμαζίγας (3) και πολλών άλλων κοινωνιών της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, που αγωνίζονται αδιάκοπα για τη χειραφέτηση, ενάντια στην κανονικοποίηση του τι σημαίνει να είσαι «γυναίκα», ιδιαίτερα «γυναίκα από μουσουλμανική χώρα». Είναι σαν να αναφερόμαστε στις Γαλλίδες, τις Βάσκες, τις Καταλανές ή τις Αγγλίδες ως «γυναίκες από χριστιανικές χώρες» ή απευθείας ως «χριστιανές».
Το Πολιτικό Ισλάμ είναι ένα καθεστώς και μια ιδεολογία που περιλαμβάνει διάφορα δεξιά κινήματα που αντιτίθενται στα ανθρώπινα δικαιώματα και αρνούνται στις γυναίκες την ιδιότητά τους ως άτομα. Γι’ αυτό είναι σημαντικό ο ευρωπαϊκός, σοσιαλιστικός, αντιρατσιστικός, αποαποικιακός και μετα-αποικιακός φεμινισμός να κατανοήσει την ιδιαιτερότητα αυτού του πλαισίου για να μην αναπαράγει ουσιοκρατίες οποιουδήποτε είδους: το σπέρμα της ριζοσπαστικής φεμινιστικής πρακτικής, θα έπρεπε να είναι η αρχή ότι «δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι».
Για εμάς δεν υπάρχει «η γυναίκα», όπως δεν υπάρχει «ο μαύρος» ή «η γυναίκα μουσουλμάνα». Πιστεύοντας κάτι τέτοιο θα ήταν φετιχισμός. Υπάρχουν γυναίκες, στον πληθυντικό αριθμό, όχι ως βιολογικό δεδομένο αλλά ως τάξη, όπως δεν υπάρχουν ούτε μαύρες ούτε μουσουλμάνες γυναίκες ως βιολογικό δεδομένο αλλά ως τάξη ή κοινωνική ομάδα. Και στο βαθμό που οι γυναίκες και οι άνδρες δεν γεννιούνται, αλλά δημιουργούνται, δημιουργούνται μέσα στα υλικά συστήματα πατριαρχικής, καπιταλιστικής και αποικιακής κυριαρχίας. Το να μην το λαμβάνουμε αυτό υπόψη μας σημαίνει τη βιολογικοποίησή μας για να κανονικοποιηθούμε στη συνέχεια ώστε να συνεχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τους εαυτούς μας αιώνια και επί της ουσίας μουσουλμάνες, μουσουλμάνες γυναίκες που είναι ικανοποιημένες να ζουν σε χώρες όπου το Κράτος είναι ισλαμικό επειδή –υποτίθεται– αντιπροσωπεύει τις θρησκευτικές μας ιδέες (ενώ υπάρχει τεράστια ποικιλία πεποιθήσεων).
Ο αγώνας ενάντια στη φετιχοποίηση της θρησκείας, του πολιτισμού και κάθε κοινωνικού φαινομένου ή ταυτοτικού χαρακτηριστικού που θολώνει, αορατοποιεί και κανονικοποιεί τις πολιτικές δομές της βίας κατά των γυναικών σε κάθε χώρα, αποτελεί ηθικοπολιτικό καθήκον. Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτή την ευθύνη, αν αυτοπροσδιοριζόμαστε ως σοσιαλίστριες φεμινίστριες. Οι πολιτικές ταυτότητες ανήκουν πάντοτε σε πολιτικές δομές – αυτό που λείπει, δεν είναι πολυπολιτισμικές ταυτοτικές πολιτικές, αλλά νέες πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές, οι οποίες να επινοούνται, να οργανώνονται και να οικοδομούνται από όλες.
Για να σκεφτείς, να μιλήσεις και να αγωνιστείς για τη χειραφέτηση και την ελευθερία, δεν είναι απαραίτητο να έχεις μια συγκεκριμένη ταυτότητα, αλλά μια κατασταλαγμένη γνώση. Εξ ου και η επιμονή μας, το παγκόσμιο φεμινιστικό κίνημα να δώσει περισσότερη προσοχή στις Κούρδισσες που αγωνίζονται για την ελευθερία του λαού τους, να διαβάσει και να ακούσει Περσίδες, Αφγανές, Τουρκάλες, Αμαζίγας, Αιγύπτιες και Τυνήσιες γυναίκες –και δεν είμαστε λίγες– για να κατανοήσει και να κάνει ορατό τον παγκόσμιο χαρακτήρα του κινήματος του Πολιτικού Ισλάμ και τους τρόπους του να δημιουργεί ηγεμονία σε διάφορους τομείς των κοινωνιών σε όλο τον κόσμο μέσω του χρήματος, των όπλων και της πίστης, όπως κάνουν και τα υπόλοιπα ιμπεριαλιστικά καθεστώτα.
Η ριζοσπαστική μας φεμινιστική πρακτική συνδέεται με τον αντικαπιταλιστικό αγώνα και τη μαρξιστική ανάλυση που διαρκώς επιμένει να επισημαίνει ότι το Πολιτικό Ισλάμ είναι ένα μέσον των ελίτ και των δεξιών τομέων αυτών των περιοχών για να κυβερνούν και να ελέγχουν, το οποίο αναπτύχθηκε έντονα μετά τον Ψυχρό Πόλεμο για να ενσωματωθεί στις δομές του παγκόσμιου καπιταλισμού.
Στον τάφο της Μαχσά στο Σακέζ, οι γυναίκες που πενθούσαν έβγαλαν τη χιτζάμπ τους και ανέμιζαν τις μαντίλες τους στον ουρανό, σαν οι μαντίλες να είχαν βρει την πραγματική τους λειτουργία ως μέρος του κουρδικού χορού, για να πάψουν να αποτελούν μια αλυσίδα γύρω απο το σώμα που αποικίζει ολόκληρη την ταυτότητα και την προσωπικότητά τους. Αυτό το εξαιρετικό μήνυμα έφτασε σε όλο το Ιράν, με άνδρες και γυναίκες να διαδηλώνουν στους δρόμους με τις γροθιές υψωμένες και τα μαλλιά να ανεμίζουν ελεύθερα: «δεν θα ζήσουμε κάτω από καταπίεση». Τα πανεπιστήμια και τα σχολεία που εδώ και καιρό σιωπούσαν, είναι τώρα γεμάτα από γυναίκες που έχουν βγάλει τη χιτζάμπ και καλούν σε απεργία στα τμήματά τους. Στις πιό μικρές και φτωχές πόλεις του Ιράν οι άνθρωποι φωνάζουν επίσης, αλλά για πρώτη φορά λένε «αδελφή» αντί για «αδελφέ».
Μαχσά είμαστε όλες
Μεταξύ των ανθρώπων υπάρχει τόση ελπίδα όσο και φόβος. Αλλά η εξέγερση είναι εκπληκτική, εκφράζει την ενότητα και την εθνική αλληλεγγύη μεταξύ Κούρδων, Τούρκων, Φαρσί, Γκιλάκς, Λορς, Μπαλούτσις… Οι άνθρωποι έστειλαν ένα μήνυμα ο ένας στον άλλο: «Μην φοβάστε! Μη φοβάσαι! Είμαστε όλες μαζί». Η απάντηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας ήταν να μετατρέψει αυτές τις εκπληκτικές διαδηλώσεις σε εμπόλεμες ζώνες. Πολλοί άνθρωποι δολοφονήθηκαν και συνελήφθησαν, συμπεριλαμβανομένων φεμινιστριών ακτιβιστριών, δημοσιογράφων και φοιτητριών. Επιπλέον, από τις πρώτες ημέρες της εξέγερσης, η Ισλαμική Δημοκρατία περιόρισε την πρόσβαση στο διαδίκτυο, καθιστώντας δύσκολη τη λήψη ειδήσεων από το Ιράν.
Όλοι γνωρίζουμε ότι το μπλοκάρισμα των επικοινωνιών και των μέσων ενημέρωσης είναι μια αγαπημένη τακτική των καπιταλιστικών δημοκρατιών, είτε είναι ευαγγελικές, είτε αγγλικανικές, είτε καθολικές. Η τακτική αυτή δεν είναι μονοπώλιο των ισλαμικών δημοκρατιών και ο νεκροφιλελεύθερος πόλεμος στην Ουκρανία το αποδεικνύει. Έτσι, είναι πιθανό να μην γνωρίζετε ότι στο Κουρδιστάν πολλές πόλεις βρίσκονται σε γενική απεργία ή ότι οι δυνάμεις του καθεστώτος δημιούργησαν ένα λουτρό αίματος στο Ζαχεντάν (νοτιοανατολικό Ιράν) σκοτώνοντας δεκάδες Μπαλούτσις που διαδήλωναν στους δρόμους, ενώ το Ισλαμικό Σώμα Φρουρών της Επανάστασης βομβαρδίζει το ιρακινό Κουρδιστάν.
Ενώ σε πολλές χώρες πραγματοποιούνται διαδηλώσεις υποστήριξης και αλληλεγγύης στην εξέγερση του Ιράν, φιλοφασιστικά, νεομισογυνικά και ακροδεξιά κινήματα εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο, με μοναρχικούς να φωνάζουν «Άντρας, Πατρίδα, Ευημερία» ενάντια στο κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» του Ιράν, στην ίδια γραμμή που το κίνημα #BlackLivesMatter δέχεται αντεπίθεση από το #AllLivesMatter ή το κίνημα και ο αγώνας των φεμινιστριών από το #NotAllMen.
Εν τω μεταξύ, οι αμβλώσεις και οι γάμοι ομοφυλοφίλων απαγορεύονται ξανά, οι επιθέσεις κατά των τρανς ατόμων πολλαπλασιάζονται στο διαδίκτυο και οι δρόμοι γεμίζουν με λευκούς ρατσιστές που ξυλοκοπούν τους φτωχότερους. Είναι μέρος του αντιδραστικού κύματος που οι πατριαρχικές κοινωνίες της λευκής υπεροχής τείνουν να ενισχύουν όταν η φτώχεια, οι στερήσεις και ο αποκλεισμός γίνονται καθημερινά φαινόμενα. Με έναν όχι εντελώς μεταφορικό τρόπο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτά τα κινήματα και τα πολιτικά κόμματα προσπαθούν να αποκαταστήσουν την κυριαρχία ενός εθνικισμού με επίκεντρο την ανδρική κυριαρχία τύπου Παχλαβί σε όλο τον κόσμο. Αν η Ισλαμική Δημοκρατία ανάγκαζε τις γυναίκες να φορούν χιτζάμπ, το καθεστώς Παχλαβί τις ανάγκαζε να βγάλουν τη χιτζάμπ προκειμένου να δείξουν ένα σύγχρονο και αποδεκτό πρόσωπο στις δυτικές χώρες. Είναι σαφές ότι και οι δύο αντιλαμβάνονται τις γυναίκες ως σεξουαλικά αντικείμενα χωρίς δικαίωμα επιλογής και χωρίς δικαίωμα ελέγχου του σώματός τους.
Το Ιράν βρίσκεται σε ένα σημείο χωρίς επιστροφή. Η οργή του λαού ξεπερνά τη βασισμένη στον καταναγκασμό δύναμη του καθεστώτος. Και αν λάβουμε υπόψη το θάρρος της νέας γενιάς, που είναι εντελώς αποκομμένη από την ισλαμική ιδεολογία, μπορούμε να περιμένουμε ότι η Ισλαμική Δημοκρατία δεν θα επιβιώσει για πολύ.
Η Μαχσά Αμινί δεν είναι μόνο ένα άτομο: το όνομά της έχει συνυφανθεί με τα ονόματα όλων των άλλων γυναικών που έχουν συλληφθεί, βασανιστεί και δολοφονηθεί από την Ισλαμική Δημοκρατία. Όπως είναι γραμμένο στον τάφο της, το όνομά της θα μείνει αθάνατο. Είναι το σύμβολό μας. Το όνομά της είναι το δικό μας σύνθημα για να γκρεμίσουμε τα θεμέλια των ετεροπατριαρχικών και καπιταλιστικών καθεστώτων σε όλο τον κόσμο.
Σημειώσεις
1.- Οι διαμαρτυρίες των Κοριτσιών της οδού Εγκελάμπ (Enghelab σημαίνει Επανάσταση) ήταν μια σειρά διαμαρτυριών κατά της υποχρεωτικής χιτζάμπ στο Ιράν, μέρος του ευρύτερου Ιρανικού Δημοκρατικού Κινήματος. Έμπνευση για τις διαμαρτυρίες αποτέλεσε η Βίδα Μοβαχέντ, μια Ιρανή γυναίκα γνωστή ως το κορίτσι της οδού Εγκελάμπ , η οποία στις 27 Δεκεμβρίου 2017, κατά τη διάρκεια των ιρανικών διαδηλώσεων 2017-2018, ανέβηκε στη βάση ενός αγάλματος στην οδό Εγκελάμπ στην Τεχεράνη, έδεσε τη χιτζάμπ της, μια λευκή μαντίλα, σε ένα ραβδί και το ανέμιζε ως σημαία. Συνελήφθη και αφέθηκε προσωρινά ελεύθερη με εγγύηση ένα μήνα αργότερα. Ορισμένοι ερμήνευσαν την ενέργεια της Μοχαβέντ ως βασισμένη στο κάλεσμα της Μασίχ Αλινετζάντ για τις Λευκές Τετάρτες, ένα κίνημα διαμαρτυρίας που ξεκίνησε η παρουσιάστρια της περσικής τηλεόρασης VOA στις αρχές του 2017. Άλλες γυναίκες αναπαρήγαγαν αργότερα τη διαμαρτυρία της Μοχαβέντ δημοσιεύοντας φωτογραφίες των ενεργειών τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι γυναίκες αυτές περιγράφονται ως Κορίτσια της οδού Εγκελάμπ ή Κορίτσια του δρόμου της Επανάστασης ενώ αρκετές από αυτές ισχυρίζονται ότι οι ενέργειές τους δεν αποτελούν ανταπόκριση στο κάλεσμα της Μασίχ Αλινετζάντ.
2.- Hadis Najafi: 20χρονη Ιρανή που δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων για τον θάνατο της Μαχσά Αμινί όταν οι δυνάμεις ασφαλείας άνοιξαν πυρ με αληθινά πυρά αδιακρίτως εναντίον του πλήθους. Η δολοφονία της προκάλεσε τεράστια οργή και πυροδότησε περαιτέρω τις κινητοποιήσεις.
3- Αμαζίγας ή Βέρβεροι: εθνοτικές ομάδες που κατάγονται από τη Βόρεια Αφρική και ονομάζονται Tamazgha. Συχνά προτιμάται η ονομασία Αμαζίγας καθώς η ονομασία Βέρβεροι προέρχεται από την αραβική προσαρμογή της ελληνικής λέξης βάρβαρος.
Κατοικούν από την ατλαντική ακτή της Δυτικής Αφρικής, στο Μαρόκο, έως την ακτή της Μεσογείου, στην όαση Σίβα της Αιγύπτου, ως το δυτικό και ανατολικό άκρο, αντίστοιχα, και από την ακτή της Μεσογείου, στα βόρεια, έως το Σαχέλ, ως βόρειο και νότιο άκρο.
Οι πιο γνωστές φυλές είναι οι Rifians (περιοχή Rif) στο Μαρόκο και οι Kabylie (περιοχή Kabylia) στην Αλγερία.
Διοργανώτριες του IV Διεθνούς Συνεδρίου MarxFem
