Όσα συμβαίνουν αυτές τις εβδομάδες στο Αριστοτέλειο δεν έχουν μόνο κεντρικό πολιτικό ενδιαφέρον: είναι ενδεικτικό ότι η συνήθως μετριοπαθής Συσπείρωση Πανεπιστημιακών θύμισε σε παρέμβασή της το τελευταίο μάθημα του Αριστόβουλου Μάνεση στο Πανεπιστήμιο, το Γενάρη του 1968, επί χούντας, υπογραμμίζοντας ότι τα τεκταινόμενα είναι και πολιτειακά κρίσιμα. Το αιματοκύλισμα του ΑΠΘ από την αστυνομία δεν είναι «απλά» σκηνικό τρόμου/τάξης, προκειμένου να βγουν από το μυαλό και την πρόθεση ψήφου η ακρίβεια, οι λογαριασμοί, τα εξοπλιστικά, η εν κρυπτώ αποστολή τανκς στην Ουκρανία. Αυτό που παίζεται είναι ένα πρωτόγνωρο για τη μεταπολίτευση πείραμα πειθάρχησης του πανεπιστημίου, και πρωτίστως της νεολαίας – του πιο δυναμικού τμήματος της ελληνικής κοινωνίας και της σημερινής/αυριανής «βάρδιας» εργαζομένων.
Η βίαιη αυτή πειθάρχηση έχει δύο σκέλη: Αφενός, ελαχιστοποίηση της πολιτικής στο πανεπιστήμιο, αν δεν είσαι με την κυβέρνηση (εξού το αιματοκύλισμα του Γιάννη Ντουσάκη, η μόνιμη παρουσία ΜΑΤ, ΟΠΚΕ, ΟΔ.ΟΣ, ασφαλιτών και αύρας στην πανεπιστημιούπολη, η περικύκλωση και τα δακρυγόνα στο αναγνωστήριο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ, η διαφαινόμενη κατάργηση των φοιτητικών παρατάξεων). Αφετέρου, μεγιστοποίηση της χρησιμότητας του πανεπιστημίου, που απολιτικοποιείται με τη βία – της χρησιμότητάς του για την αγορά. Αριστερίστικο κλισέ; Παρουσιάζοντας το νόμο-πλαίσιο στην κυριακάτικη Καθημερινή (29.5.2022), η ίδια η θεούσα της αγοράς Κεραμέως χρησιμοποίησε τον όρο «αγορά» τέσσερις φορές:
- «Mε το σχέδιο νόμου δίνεται η δυνατότητα οργάνωσης και λειτουργίας τμημάτων […] σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας»
- «Στόχος μας είναι να προσφέρουμε στους νέους μας περισσότερες, πιο ποιοτικές επιλογές εκπαίδευσης, κατάρτισης και σταδιοδρομίας σε επαγγέλματα με ζήτηση στην αγορά εργασίας».
- «έχουμε ήδη αναστείλει ή καταργήσει πάνω από 50 πανεπιστημιακά τμήματα […] με χαμηλή απορρόφηση στην αγορά εργασίας»
- «προχωρούμε στη διαμόρφωση των τελικών μας θέσεων, ως κυβέρνησης, στη βάση των αναγκών της αγοράς».
Η μεταρρύθμιση με τα λόγια του υπουργείου
Για να χρυσώσει το χάπι, η υπουργός ξεχωρίζει από το νόμο-πλαίσιο την «πρακτική άσκηση με αμοιβή για 400.000», το «ελληνικό Erasmus», την απλοποίηση του ΔΟΑΤΑΠ. Όμως, η μεν πρακτική άσκηση θα αμείβεται «τουλάχιστον στο 80% του κατώτατου μισθού», δηλαδή κάτω από τον κατώτατο. Η δε σύνοψη του νόμου-πλαισίου «Νέοι Ορίζοντες για τα ΑΕΙ» –ενός νομοθετήματος 400 σελίδων και 345 άρθρων– από το υπουργείο Παιδείας, αναδεικνύει λιγότερο ευγενείς προθέσεις. Το ίδιο το υπουργείο ξεχωρίζει, μεταξύ άλλων, τις εξής:
- τη διασφάλιση «ελευθερίας στον καθορισμό των πηγών χρηματοδότησης και του ύψους των τελών φοίτησης». Η «ελευθερία» αυτή έχει νόημα αν η χρηματοδότηση δεν προέρχεται αποκλειστικά από το κράτος, αλλά διεκδικείται από την αγορά και τους φοιτητές-πελάτες, μέσω διδάκτρων – το ύψος των οποίων θα καθορίζεται «ελεύθερα». Ειδικά σε ό,τι αφορά τα μεταπτυχιακά με δίδακτρα, δωρεάν θα μπορούν να φοιτούν μόνο όσοι/ες πληρούν «κριτήρια αριστείας» (βαθμός πτυχίου >7,5).
- τη συμμετοχή, στα 11μελή Συμβούλια Διοίκησης των πανεπιστημίων, 5 εξωτερικών μελών, δηλαδή ατόμων «με ευρεία αναγνώριση ή συμβολή στον πολιτισμό […] τις επιστήμες, την οικονομία […]»
- τη θέσπιση θέσης εκτελεστικού διευθυντή, δηλαδή μάνατζερ, που μπορεί να προέρχεται «από χώρο εκτός ΑΕΙ»
- τη θέσπιση «βιομηχανικών διδακτορικών διατριβών στο πλαίσιο συνεργασίας Πανεπιστημίων με φορείς της βιομηχανίας»
- την ίδρυση «επαγγελματικών μεταπτυχιακών, κατόπιν συμφώνου με φορείς, στα οποία θα διδάσκουν και εμπειρογνώμονες από την αγορά εργασίας»
- τη θέσπιση προγραμμάτων σπουδών δευτερεύουσας κατεύθυνσης, στο όνομα της διεπιστημονικότητας, αλλά στη λογική της συλλογής πιστωτικών μονάδων (ECTS) από έναν αιωνίως καταρτιζόμενο φοιτητή
- την «παροχή δυνατότητας δημιουργίας ερευνητικών συστάδων [και] δικτύων επιχειρήσεων»
- τη δημιουργία Εθνικού Μητρώου Αξιολογητών, όπου θα συμμετέχουν ιδιώτες: αυτοί θα αξιολογούν και θα αποφαίνονται για το αν τα πτυχία ιδιωτικών ιδρυμάτων είναι ισότιμα με αυτά του δημόσιου πανεπιστημίου, με γνώμονα «το αναπτυξιακό πρότυπο της χώρας»
- τη «μεταβίβαση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και εμπορικής εκμετάλλευσης» της ακίνητης, κινητής και διανοητικής ιδιοκτησίας των πανεπιστημίων. Ας σημειωθεί εδώ ότι το πώς θα λειτουργούν οι βιβλιοθήκες μετά την ψήφιση του νόμου-πλαισίου αφήνεται τελείως ασαφές
- την «κάλυψη αναγκών επιμόρφωσης προσωπικού ιδιωτικών φορέων» από τα πανεπιστήμια
- την «υποστήριξη της ίδρυσης start-ups φοιτητών και αποφοίτων».
Όλα τα παραπάνω υιοθετούν άρρητα την ιδέα ότι το (εργασιακό) μέλλον της νεολαίας δεν περνάει από ριζικές αλλαγές σε μια καπιταλιστική οικονομία που πεθαίνει, αλλά από τη στοίχιση του πανεπιστημίου στην οικονομία αυτή. Κι αν αυτά είναι ήδη ισχυρά ενδεικτικά, ας σκεφτούμε και το περιβάλλον στο οποίο έρχεται ο νόμος-πλαίσιο: τη θεσμοθετημένη λαιμητόμο της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής, τη φετινή μείωση 9.000 θέσεων εισακτέων και την αύξηση των εισακτέων στα δημόσια ΙΕΚ, που διαμορφώνουν από κοινού μια σκληρότερα ταξική-κατανεμητική λειτουργία για την εκπαίδευση.
Νο Politica
Αν η «βάση» του νόμου-πλαίσιο είναι η πλήρης υπαγωγή του πανεπιστημίου στην αγορά, το «εποικοδόμημα» είναι η κατάργηση της πολιτικής στο Πανεπιστήμιο. Η Κεραμέως ισχυρίζεται ότι ο προτεινόμενος νόμος καταργεί τον υπερσυγκεντρωτισμό και τις υπερεξουσίες των πρυτάνεων, και ότι, όσον αφορά τους φοιτητές, αξιοποιεί τους ενεργούς και ικανούς, που υπάρχουν «σε όλους τους χώρους». Στην πραγματικότητα, ο νόμος-πλαίσιο καταργεί τις πρυτανικές εκλογές και, καταπώς φαίνεται, και τις φοιτητικές παρατάξεις, θεσπίζοντας συμβούλια φοιτητών που θα προκύπτουν από ενιαίο ψηφοδέλτιο – πριμοδοτώντας δηλαδή την απολίτικη περσόνα του «ανεξάρτητου» φοιτητή-παράγοντα.
Αντιδράσεις
Μαζί με το φοιτητικό κίνημα, που αποδοκίμασε τη ΔΑΠ στις εκλογές και δίνει σπουδαίες μάχες ενάντια στην πανεπιστημιακή αστυνομία, το νόμο-πλαίσιο απορρίπτει ομόφωνα και η ΠΟΣΔΕΠ, μιλώντας για «γκρίζα εποχή» στο Πανεπιστήμιο. Η Ομοσπονδία των πανεπιστημιακών χαρακτηρίζει «ιστορική πρωτοτυπία» στα τελευταία 200 χρόνια την κατάργηση των πρυτανικών εκλογών, «ενώ πριν δύο έτη [η υπουργός] είχε νομοθετήσει τον τρόπο εκλογής των Πρυτανικών Αρχών από όλους τους Πανεπιστημιακούς κάθε Ιδρύματος, λέγοντας χαρακτηριστικά από το βήμα της Βουλής ότι με τον ν. 4692/20 αποκαθίσταται η εύρυθμη λειτουργία των Πανεπιστημίων». Είναι δε χαρακτηριστικό ότι, ενώ το νομοσχέδιο κινείται στη λογική του νόμου Διαμαντοπούλου, ακόμα και υποστηρίκτριες του νόμου εκείνου, όπως η Βάσω Κιντή, θεωρούν ότι, αντί να αντιμετωπίσει προβλήματα, θα τα επιτείνει. Προς δυσάρεστη έκπληξη των κυβερνώντων, τέλος, η Ένωση Αστυνομικών Υπαλλήλων Θεσσαλονίκης ζητά «αποχώρηση των αστυνομικών δυνάμεων», που «δεν θα σημαίνει καμία παραδοχή ήττας. Αντιθέτως, θα είναι μια πράξη βαθιάς υπευθυνότητας απέναντι στην κοινωνία».
Η μάχη για το πανεπιστήμιο δεν είναι μόνο των φοιτητ(ρι)ών
Η ευθεία ρίψη βομβίδων κρότου-λάμψης και το αιματοκύλισμα νέων ανθρώπων, τα δακρυγόνα στη Βιβλιοθήκη του ΑΠΘ με 200 άτομα μέσα, το ξύλο που διώχνει φοιτητές και φοιτήτριες από το φυσικό κοινωνικό τους χώρο (πολλά μαθήματα στο ΑΠΘ μεταφέρονται πια στο zoom, με το φόβο του εγκλωβισμού στην εμπόλεμη πανεπιστημιούπολη), είναι σκηνικό πολιτειακής ανωμαλίας: ένας γύψος για να ακινητοποιηθεί το πιο ζωντανό τμήμα της κοινωνίας, ενώ το πανεπιστήμιο –κοινότητα διδασκόντων και διδασκομένων από καταβολής του– παραδίδεται στη λογική του «ευέλικτου μάνατζμεντ» και ρητά, διά στόματος Κεραμέως, στις ανάγκες της αγοράς. Τραγουδώντας το «Σφαγείο» μπροστά στα ΜΑΤ και την αύρα, οι φοιτητ(ρι)ες του ΑΠΘ ενεργοποιούν μνήμες, καλώντας στη μάχη τις γενιές των παλιότερων. Αν το «άσυλο ανήκει σε όλο το λαό», είναι επείγον να μην αφήσουμε τους φοιτητές μόνους και μόνες. Ο Ιούνιος δεν είναι μήνας διακοπών.
