Η Άμπερ κι ο Τζόνυ στη Σκωτία

Εσείς τι ομάδα είσαστε; Άμπερ Χερντ ή Τζόνυ Ντεπ; Ποιον πιστεύετε; Τη μακιγιέζ της ή τον σοφέρ του; Την ψυχολόγο ή την αστυνομικό; Θεωρείτε ότι τα κόπρανα που βρέθηκαν στη συζυγική κλίνη των δυο σταρ ήταν της Άμπερ ή μήπως, όπως υπέθεσε εκείνη στην κατάθεσή της, τα έκανε το σκυλάκι του Τζόνυ, ο Μπου, που είχε καταπιεί μαριχουάνα όταν ήταν ακόμα κουταβάκι;

Εάν, όπως κι εγώ, δεν μπορείτε ή δε θέλετε τέλος πάντων να πάρετε θέση για το ποιος είπε περισσότερα ψέματα –ή μισές αλήθειες– στην επονομαζόμενη «δίκη του αιώνα», τότε ίσως σας ενδιαφέρει μια άλλη είδηση που μας έρχεται από την όχι και τόσο μακρινή Σκωτία.

Εδώ και μερικές μέρες, λοιπόν, η Σκωτία λειτουργεί ένα πιλοτικό πρόγραμμα αποκαταστατικής δικαιοσύνης για θύματα βιασμού και ενδοοικογενειακής βίας. Σε αυτό, τα θύματα θα έχουν την επιλογή να συναντούν τους θύτες τους με τη διαμεσολάβηση εκπαιδευμένων ειδικών. Σε συνέντευξή της στο BBC η Gemma Fraser, επικεφαλής του εθνικού γραφείου κοινωνικής δικαιοσύνης Community Justice Scotland, είπε πως η διαδικασία δεν είναι κατάλληλη για όλους, ούτε υποκαθιστά τη δίκη. Συμβάλλει, όμως, στο να ενδυναμώσει το θύμα, δίνοντας του πίσω τη «φωνή» του, και τον έλεγχο που του είχε αφαιρέσει όχι μόνο η βλάβη που υπέστη αλλά και το [ποινικό] σύστημα. Όπως ανέφερε η Fraser, μια από τις γυναίκες που πέρασαν από τη διαδικασία της είπε πως άρχισε να βλέπει το θύτη της όχι ως «τέρας» αλλά ως άνθρωπο. Οι δε θύτες, ακόμα και μέσα από τη φυλακή, αναζητούν συχνά διέξοδο στη συγγνώμη, και μέσω αυτής, στην αλάφρυνση του δικού τους βάρους.

Δυστυχώς για την Άμπερ και τον Τζόνυ κάθε ελπίδα μιας παρόμοιας, αμοιβαίας επούλωσης έχει πλέον ισοπεδωθεί απ’ τον οδοστρωτήρα του παγκόσμιου διασυρμού τους. Γιατί να ταξιδέψει εξάλλου κάποιος στη Σκωτία όταν μπορεί να δίνει εντολές σε μεγαλοδικηγόρους απ’ το ιδιωτικό του νησί στις Μπαχάμες ή να υπογράφει ένα άρθρο για την κακοποίησή του στη Washington Post (όπως έκανε η Χερντ);

Ίσως όμως στην Ελλάδα χρειάζεται να αναπνεύσουμε περισσότερο αέρα Σκωτίας και λιγότερη δυσωδία Χόλυγουντ. Η νομοθεσία μας ήδη προβλέπει την «ποινική διαμεσολάβηση» για πλημμελήματα της ενδοοικογενειακής βίας (για μια κριτική, βλ. εδώ). Υποψιάζομαι όμως ότι εάν ποτέ δρομολογηθεί στη χώρα μας ένα τολμηρό πιλοτικό πρόγραμμα αποκαταστατικής δικαιοσύνης, οι αντιρρήσεις δεν θα έρθουν μόνο απ’ όσους αδειάζουν τον μισογυνικό οχετό τους στα σόσιαλ, αλλά και από έναν τρίτο παράγοντα. Δεν αναφέρομαι φυσικά σε κατοικίδια με εντερική δυσλειτουργία αλλά σε εκείνη τη μερίδα του φεμινιστικού κινήματος που, από το 2017, με την έκρηξη του χαστάγκ #metoo, επιμένει ότι η δικαίωση για τα θύματα έμφυλης βίας μπορεί να έρθει μέσω της μαζικοποιημένης μαρτυρίας του τραύματός τους και τις μεγαλύτερες ποινές για τους θύτες.

Τώρα όμως είναι 2022, η Washington Post βάζει μια ψυχρή υποσημείωση στο άρθρο της Χερντ και η ιστορική ένωση πολιτικών δικαιωμάτων ACLU, που έγραψε το άρθρο εκ μέρους της ηθοποιού, σιωπά ένοχα. Είναι σαφές ότι στα δύσκολα, οι μιντιακοί και θεσμικοί σύμμαχοι που καβάλησαν το πρώτο, ενθουσιώδες κύμα του #metoo δεν επικαλούνται πλέον κανένα χάσταγκ, αλλά προτιμούν τη συνετή μετριοπάθεια, για να αποφύγουν εκείνοι μια μήνυση για συκοφαντική δυσφήμιση. “Believe women!” φωνάζουμε εμείς. “Savvy,” σαρκάζει ο Jack Sparrow.

Εν τω μεταξύ, και ενώ μαίνονται οι ονλάιν διαξιφισμοί για τις δίκες διασήμων, το μοντέλο της αποκαταστατικής δικαιοσύνης που δοκιμάζεται ήδη από τη δεκαετία του ’70 σε χώρες της Ευρώπης (αλλά και στον Καναδά και τη Νέα Ζηλανδία, μεταξύ άλλων) δείχνει προς την κατεύθυνση ενός φιλόδοξου οράματος. Σε αυτό, ο αγώνας κατά της έμφυλης βίας δεν προτεραιοποιεί την τιμωρία. Κυρίως, δεν βλέπει τη δικαιοσύνη ως αρένα αλλά ως μια περίπλοκη και συμπεριληπτική συνθήκη, που μπορεί να μετουσιωθεί ουσιαστικά μόνο έξω και πέρα απ’ το αποκρουστικό θέαμα της δίκης. Για το πόσο αποκρουστικό εξάλλου ήταν το συγκεκριμένο θέαμα, νομίζω ότι θα συμφωνούσε ακόμα και ο Μπου.

* Σημείωση rednblack.gr: Υπάρχουν πολλές απόψεις γύρω από τα ζητήματα δικαιοσύνης στις περιπτώσεις έμφυλης βίας. Όπως και σε άλλα ζητήματα, η πολιτική μας είναι να δημοσιεύουμε ακόμα και κείμενα με τα οποία έχουμε σημαντικές διαφωνίες, μιας και δεν θεωρούμε κίνδυνο τη διαφωνία και και τον διάλογο με επιχειρήματα, αλλά πλούτο.

ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ