Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: «Αποχαιρετισμός» και «Ηλεκτρική ποίηση»

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ – Η μνήμη του τόπου

«Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές, υπάρχει μια δίψα, υπάρχει μι’ αγάπη, υπάρχει μια έκσταση»

Το ντοκιμαντέρ του Σταύρου Ψυλλάκη «Αποχαιρετισμός: η μνήμη του τόπου» μας αφηγείται δια στόματος του πρωταγωνιστή, Γιάννη Λιονάκη, τη συγκλονιστική ζωή του στα χρόνια που ήταν επικηρυγμένος και παράνομος μετά την ήττα του εμφυλίου που στην Κρήτη τελείωσε το 1948. Ο ίδιος οργανωμένος από το 1938 στην ΟΚΝΑ (ομοσπονδία κομμουνιστικών νεολαιών) πολεμάει όλα αυτά τα χρόνια ενάντια στους κατακτητές. Μετά έρχεται ο εμφύλιος…Οι ηττημένοι αντάρτες δεν μπορούν να φύγουν από την Κρήτη. Ο Γιάννης Λιονάκης κατάφερε να διαφύγει στην Ιταλία το 1962. Μέχρι τότε ζούσε μαζί με μια πολύ μικρή ομάδα επικηρυγμένων  ανδρών και γυναικών,  στις θαλασσινές σπηλιές κοντά στη Γεωργιούπολη Χανίων. Όλα αυτά τα χρόνια, όπως ο ίδιος αφηγείται, δραστηριοποιούνταν πολιτικά  και στρατιωτικά με βάση τις σπηλιές. Είχαν οργανώσει τη ζωή τους εκεί, εκεί ήταν το σπίτι τους, τα όπλα τους, είχαν πολύγραφο, έγραφαν προκηρύξεις και δελτία. Τους έψαχνε ο στρατός και η χωροφυλακή, δεν τους βρήκαν ποτέ.  Στην ερώτηση που έβρισκε όλο αυτό το κουράγιο, η απάντηση ήταν ότι το έβρισκε μέσα του, επειδή είχε πάρε απόφαση πως σε καμιά περίπτωση, ότι και να γίνει δεν θα παραδοθεί. Αυτό το ήξεραν και οι εχθροί του που είχαν μεν βομβαρδίσει με αέρια αυτές τις σπηλιές αλλά δεν πλησίαζαν, φοβόντουσαν πως το τομάρι του θα το πούλαγε ακριβά, όπως λέει ο ίδιος.  Ο σκηνοθέτης ακολουθεί με την κάμερα τον 89 χρονο Γιάννη Λιονάκη στη συγκλονιστική του αφήγηση και στην ξενάγηση που τους έκανε μέσα σ αυτές τις θαλασσινές σπηλιές που έζησε τότε, ξαναβρίσκοντας εκεί μέσα μνήμες αλλά και πράγματά του αφημένα εκεί στο ίδιο σημείο. Κάποια στιγμή καθώς μπαίνουν στις σπηλιές τούς μιλάει για τον Ένγκελς (!), μιλάει όμως και για τα ψάρια, για τα πουλιά, για τα φουριάρικα κι όλα τα πλάσματα που αντάμωσαν στη ζωή τους στις σπηλιές.

Οι εικόνες που μας δείχνει το ντοκιμαντέρ είναι άγριες και ωραίες, φορτισμένες και τρυφερές. Μας πώς επιζήσατε τελικά, τον ρωτάει ο σκηνοθέτης; Μια ερώτηση που όπως είπε ο ίδιος του την έκαναν πολλές φορές. Επέζησα λέει, από το πείσμα που είχα, και χάρη στην αλληλεγγύη των Κρητικών, που θεωρούν πάντα το διωκόμενο ιερό πρόσωπο, άσχετα αν έχει δίκιο ή άδικο.

Οι χωριανοί του, λοιπόν, φρόντισαν όλα αυτά τα χρόνια να επιζήσουν όλοι αυτοί οι παράνομοι και εξηγεί ο ίδιος το πώς σ’ αυτό το ωραίο ντοκιμαντέρ που σε κρατάει από την αρχή ως το τέλος εντυπωσιασμένο ως θεατή, χωρίς να μπορείς να αποφύγεις μέσα σου την ερώτηση: μα τι ήταν αυτοί οι άνθρωποι; Όπως διαβάζουμε κάποια στιγμή μέσα στην ταινία «…χιλιάδες αγωνιστές σε όλο τον κόσμο είχαν δώσει ότι είχαν για ένα σκοπό που, όπως πίστευαν, όπως έλεγαν, ήταν μεγαλύτερος από τους ίδιους, μα που τελικά αποδείχτηκε πως το μεγαλείο του ήταν αυτοί οι ίδιοι» (Chris Marker)

Πάτι Σμιθ – Ηλεκτρική ποίηση

Το ωριαίο ντοκιμαντέρ των Αν Κατάια και Σόφι Πέιραρντ για την Πάτι Σμιθ είναι χωρίς αμφιβολία πολύ ηλεκτρικό και πολύ ροκ εν ρολ. Ξεκινάει με την εικοσάχρονη Πάτι που βρίσκεται ουρανοκατέβατη στη Νέα Υόρκη και ξετυλίγει το κουβάρι της ζωής αυτής της συγκλονιστικής καλλιτέχνιδας μέσα από υλικό και εικόνες αρχείου, αλλά και μέσα από την αφήγηση της ίδιας της Πάτι Σμίθ. Της Πάτι, που μεσουράνησε σε καιρούς ταραγμένους και έφτιαξε τη ζωή της όπως ακριβώς η ίδια ήθελε, που χρησιμοποίησε τη μουσική ως πολιτικό όπλο, που αντιπροσώπευσε στην καριέρα της την πεμπτουσία της αντισυμβατικής και ενίοτε απροσάρμοστης καλλιτέχνιδας, πέρα από κάθε νόρμα, ακροβατώντας περίτεχνα ανάμεσα στην ποίηση και στη μουσική, στους έρωτες, στα φύλα.

Η ίδια που πίστευε για χρόνια, όταν ήταν μικρή, πως είναι εξωγήινη, εξελίχθηκε σε μια καλλιτέχνιδα που τάραξε τα νερά της μουσικής αλλά και της ποίησης, που ξύπνησε το ροκ εν ρόλ μ΄ ένα ολόδικό της τρόπο, που παντρεύτηκε τον αγαπημένο της (τον κιθαρίστα των MC5) και αποσύρθηκε όταν η ίδια ήθελε να κάνει κάτι άλλο, παρόλο που ήταν στο απόγειο της καριέρας της. Όταν ξαναγύρισε, μετά από 8 ολόκληρα χρόνια, το κοινό της ήταν εκεί και την περίμενε. Μια ελεύθερη γυναίκα που δεν έμεινε ποτέ σιωπηλή.

Οι εικόνες από το αρχείο που  βλέπουμε στο ντοκιμαντέρ μας πηγαίνουν πίσω στην Αμερική των αντιπολεμικών διαδηλώσεων για το Βιετνάμ, στο μικρό μπάρ της γειτονιάς του Γουόρχολ,  που η Πατι Σμιθ και το συγκρότημά της έγιναν γνωστοί. Σκηνές από βραδιές για λίγους αλλά και συναυλίες για πολλές χιλιάδες μας προσφέρονται στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, με την ίδια την Πάτι Σμίθ πάντα φοβερή επί σκηνής. Την παρακολουθούμε να μας διηγείται τη ζωή της, να μιλάει για την τέχνη ως εικοσάχρονη μαγεμένη από τον Ρεμπώ με την άγρια και ακατέργαστη μπάντα της, όπως τη χαρακτήρισε η ίδια, μέχρι τα πιο ώριμα χρόνια της, μέχρι σήμερα. Ένα ντοκιμαντέρ αλλιώτικο, δυνατό και πάνκ!