Ο 16χρονος Μιχάλης, πηγαίνοντας με το ποδήλατό του να αθληθεί στην περιοχή Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης στις 22 Σεπτεμβρίου 2022, είχε την …ατυχία να δεχθεί δολοφονική επίθεση από αυτοκίνητο της Ασφάλειας, που έτρεχε δαιμονισμένα.
Η τραγική αυτή στιγμή για το θύμα, τους δικούς του, τους φίλους, τις συμμαθήτριες και συμμαθητές του, καταγράφηκε στην κοινή γνώμη, όπως και χιλιάδες άλλες που έχουν προηγηθεί, με βάση τα συμφέροντα, τις αντιλήψεις και τις προτεραιότητες των συστημικών μέσων ενημέρωσης. Στην πρώτη φάση, αντιμετωπίστηκε ως είδηση που βολεύει την ακροαματικότητα. Γρήγορα όμως, και με το βλακώδες αλλά και ρατσιστικό επιχείρημα ότι, αφού το συμβάν έγινε στην οδό Δενδροποτάμου άρα το θύμα είναι Ρομά –επομένως δεν μας ενδιαφέρει– η είδηση αποσύρθηκε. Όταν έγινε κατανοητή η ρατσιστική γκάφα, ξαναβγήκε στον αέρα, για να εξαφανιστεί όμως δια παντός, όταν έγινε γνωστό ότι ο δολοφόνος οδηγούσε αυτοκίνητο της Aσφάλειας. Προφανώς από εδώ και στο εξής η ενημέρωση, η διερεύνηση και η απόδοση ευθυνών θα ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο που είχε και η περίπτωση του Ιάσονα, που σκοτώθηκε μπροστά στη Βουλή από τον αστυνομικό που οδηγούσε το αυτοκίνητο της Ντόρας. Την απόλυτη δηλαδή σιωπή.
Απέναντι σε αυτή την απόλυτη μαυρίλα της κεντρικής πολιτικής σκηνής, υπάρχουν ευτυχώς μικρές αλλά δυνατές αχτίδες φωτός από την τοπική κοινωνία, που εκπέμπουν αισιοδοξία. Αναφέρομαι στην αντίδραση σύσσωμης της εκπαιδευτικής κοινότητας του 2ου ΓΕΛ και του 2ου Γυμνασίου Σταυρούπολης. Το σοκ από την αιφνίδια απώλεια του Μιχάλη μετατράπηκε σε μια συνειδητή, συγκινητική και ελπιδοφόρα κινητοποίηση, με βασικό αίτημα να μη χαθούν στο δρόμο άλλα νέα άτομα. Οι διευθυντές, οι σύλλογοι καθηγητών/τριών, οι σύλλογοι γονέων και οι μαθήτριες και μαθητές των σχολείων, την Παρασκευή 30/9, βγήκαν στο δρόμο με παν;o και έκαναν για λίγα λεπτά ένα συμβολικό αποκλεισμό μιας λωρίδας της κεντρικής λεωφόρου Λαγκαδά.
Τα παιδιά, με δική τους συνεννόηση, ήταν ντυμένα στα μαύρα. Βουρκωμένα μάτια, απλανή βλέμματα, πόνος αλλά και θυμός. Οι εκπαιδευτικοί συγκινημένοι αλλά και αποφασισμένοι «να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να σταματήσει αυτό το κακό».
Το ερώτημα είναι ξεκάθαρο: πώς θα σταματήσει αυτή η μακρόχρονη δολοφονική εκστρατεία. Όπως λέει και ο Πανελλαδικός Σύλλογος SOS Τροχαία Εγκλήματα, δεν πρόκειται για ατυχήματα [απουσία τύχης]. Όλες οι συγκρούσεις έχουν σαφέστατες αιτίες που δεν σχετίζονται με την τύχη.
Πολεοδομικός σχεδιασμός με ανταγωνιζόμενους χρήστες των δρόμων
Η οδός Λαγκαδά, για παράδειγμα, είναι βασικός δρόμος εξόδου από τη Θεσσαλονίκη για τα βορειοανατολικά, οπότε οι ταξιδιώτες θεωρούν ότι μπορούν να τρέχουν. Είναι, όμως, και μέρος μιας πυκνοκατοικημένης περιοχής, την οποία τέμνει. Άρα οι κάτοικοι τη θεωρούν μέρος της πόλης τους και τη διασχίζουν καθημερινά είτε υπάρχει σηματοδότηση είτε όχι. Οι διαφορετικές αυτές χρήσεις και όχι η τύχη αποτελούν την κύρια αιτία συμβάντων, συχνά με τραγικές συνέπειες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 22 Σεπτέμβρη, μέσα σε λίγες ώρες έγιναν τρεις παρασύρσεις ανηλίκων, του 16χρονου μαθητή του ΓΕΛ Σταυρούπολης, ενός 13χρονου πεζού στον δρόμο Θέρμης-Πανοράματος και μιας 15χρονης μαθήτριας στην Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ανεξέλεγκτη ταχύτητα μέσα στον αστικό ιστό, ακόμη και πλάι σε σχολεία. Ο στόχος και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι το όριο των 30 km/h μέσα στην πόλη. Οινόπνευμα και οδήγηση, χρήση κινητού και οδήγηση κοκ.
Τα θύματα όμως του δρόμου, εκτός από μια στιγμιαία συγκίνηση που προκαλούν, γρήγορα χάνονται κάτω από ένα τεράστιο χαλί αδιαφορίας και άρνησης, που απλώνουν με συνέπεια όλα τα κερδοσκοπικά συμφέροντα που σχετίζονται με την αυτοκίνηση.
Η ανυπαρξία και κακή ποιότητα Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, συμπεριλαμβανόμενου και του τρένου, ανάγουν την αυτοκίνηση σε μοναδική, πολύ συχνά, επιλογή για την καθημερινή μεταφορά. Κάπως έτσι το αυτοκίνητο και η εξυπηρέτηση του έγιναν προτεραιότητα σε κάθε σχεδιασμό. Η πολεοδομία ευνοεί την ταχύτερη κυκλοφορία των αυτοκινήτων, η ανάγκη για παρκάρισμα είναι πιο σημαντική από την ανάγκη για πεζοδρόμους, πλατείες, πάρκα, κλπ.
Δυστυχώς η κυρίαρχη αυτή προσέγγιση έχει και πλήρη διακομματική στήριξη. Σύγχρονο παράδειγμα, η απόλυτη σιωπή για το σχεδιαζόμενο φαραωνικό έργο της δεύτερης περιφερειακής οδού, πάνω από την πρώτη, στη Θεσσαλονίκη. Εκτός από το κόστος που θα πληρώσουμε εμείς, τη διαφθορά και τις πελατειακές σχέσεις στην κατασκευή … α λα ιταλικά (θυμάστε μια δεύτερη γέφυρα στη Γένοβα;), αυτό που δεν θα συζητηθεί δυστυχώς είναι ότι το σχέδιο αυτό αναπαράγει την εξάρτηση από την αυτοκίνηση και θα πολλαπλασιάσει το φόρτο κυκλοφορίας μέσα στην πόλη.
Για να σταματήσει αυτή η καταστροφική πορεία, πρέπει να μιμηθούμε και να στηρίξουμε το παράδειγμα των σχολείων της Σταυρούπολης. Ευαισθητοποίηση, κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας με απαίτηση τον επανασχεδιασμό της πόλης, με επίκεντρο όχι πια το αυτοκίνητο, αλλά τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Ή, όπως το είπε καλύτερα ο Διευθυντής του Λυκείου, Ευθύμης Παπαδημητρίου: «Αυτό που εκφράσαμε είναι η ανάγκη να αντιληφθούν όλοι ότι πρέπει να διαμορφώσουμε θεσμούς, διαδικασίες και κουλτούρα στην οποία να είναι κυρίαρχη η προστασία και η ασφάλεια των παιδιών. Το να μη γυρνάει ένα παιδί στο σπίτι είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί και δείχνει και τις αξιακές επιλογές της κοινωνίας μας. Αν η προτεραιότητα είναι η ζωή, οι επιλογές πρέπει να είναι αντίστοιχες. Ακόμη και λάθος να κάνει ένα παιδί, δεν μπορεί αυτό να αποτελεί αιτία θανατικής καταδίκης».
