Γυναίκες Μετανάστριες στα Πίσω Θρανία
“Είναι ωραία η ζωή εδώ και έχει ανθρώπους που είναι πολύ ωραίοι, αλλά έχει πολύ άγχος. Είναι ωραίο να ζεις μόνο εδώ, να ζεις, να γνωρίσεις τον κόσμο, να βλέπεις εδώ τη φύση, όλα αυτά είναι πολύ ωραία. Αλλά, άμα θέλεις να γίνεις κάτι και άμα θέλεις να ζεις χωρίς να χρειάζεσαι, τότε όχι πολύ.”
Ν., 18 ετών, Συρία
Η Ν. ήρθε στα Πίσω Θρανία πριν δύο χρόνια. Είναι μία κοπέλα, 18 χρονών πλέον, από τη Συρία. Είναι αστέρι στο μάθημα, αλλά δεν είναι αυτό που την κάνει αγαπητή. Είναι ένα πολύ καλόκαρδο και χαμογελαστό πλάσμα, πρόθυμο πάντα να βοηθήσει, με ενδιαφέρον για τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές της, φιλομαθές, κοινωνικό και αισιόδοξο.
Γνωρίζοντάς την, δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι αυτή η κοπέλα πήγε μόνο μέχρι την Γ’ Δημοτικού στη Συρία και ότι, επί οχτώ χρόνια, ήταν κλεισμένη μέσα στο σπίτι λόγω του πολέμου, πριν ξεκινήσει το ταξίδι για την Ελλάδα. Εδώ μένει με τον πατέρα της, από τον οποίο έμαθε και για τα Πίσω Θρανία. Σύντομα όμως –σύντομα για τις διαδικασίες του ελληνικού κράτους σημαίνει σε κάτι μήνες– σκοπεύει να πάει να ζήσει στην Γερμανία μαζί με κάποιους θείους της. Ίσως να προχωρήσει στη ζωή της με καλύτερους όρους εκεί. Όταν μεγαλώσει, θέλει να γίνει είτε αρχιτέκτονας είτε ψυχολόγος. Ζωγραφίζει πολύ ωραία και ξέρει να ακούει, οπότε ό,τι και να διαλέξει θα τα καταφέρει θαυμάσια.
Η Ν. είναι χαρισματική. Και μια από τις ελάχιστες μουσουλμάνες μαθήτριες στα Πίσω Θρανία.
Όταν πριν από 24 χρόνια μια παρέα δασκάλων, κυρίως από το 87ο Δημοτικό Σχολείο στο Γκάζι, αποφάσισε να φτιάξει την ομάδα Πίσω Θρανία, απευθύνθηκε στο Στέκι της Βαλτετσίου. Μαζί με το Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών έφτιαξε μια συλλογικότητα, με στόχο, από τη μια την εκπαίδευση των ενηλίκων μεταναστών και προσφύγων και, από την άλλη, την εκπαίδευση των παιδιών των μεταναστών. Οι στόχοι αυτοί παραμένουν μέχρι και σήμερα που η ομάδα στεγάζεται στο Στέκι της Τσαμαδού, έχει μεγαλώσει και αποτελείται όχι μόνο από δασκάλες και δασκάλους αλλά και από άλλα άτομα που έχουν τις ίδιες απόψεις, την ίδια στάση και τις ίδιες ευαισθησίες σε θέματα που αφορούν τους μετανάστες και τις μετανάστριες.
Την ομάδα αυτή απαρτίζουν περίπου τριάντα άτομα κάθε χρόνο. Κάποια μένουν σταθερά, κάποια έφυγαν και ήρθαν νέα. Η πλειοψηφία των δασκάλων ήταν και παραμένει γυναίκες, με μια αναλογία 70% για τις δασκάλες, με τους δάσκαλους να βρίσκονται στο 30%. Αντίθετα, στον μαθητικό πληθυσμό, το ποσοστό αυτό ήταν αντίστροφο. Πολύ περισσότεροι άντρες απ’ ότι γυναίκες παρακολουθούσαν τα μαθήματα στο Στέκι.
Στο πέρασμα των ετών, ανάλογα με τις διαφορετικές πολιτικές και οικονομικές συνθήκες, υπήρχαν μαθητές και μαθήτριες από διαφορετικές χώρες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το εξής γεγονός: τα πρώτα χρόνια, οι άντρες μαθητές έρχονταν από μουσουλμανικές χώρες, από τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, στη συνέχεια από την Αφρική, την Αλβανία, από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Πολωνία. Οι γυναίκες μαθήτριες φαίνεται να ακολουθούν αντίστροφη πορεία: τα πρώτα χρόνια, έρχονταν να μάθουν ελληνικά γυναίκες από χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, από τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Πολωνία, την Αλβανία, κατόπιν γυναίκες από την Αφρική, και λιγότερες από τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές.
Κοινή διαπίστωση είναι το ότι για τις γυναίκες από την Ανατολική Ευρώπη, η παρακολούθηση των μαθημάτων γινόταν σχεδόν πάντα απρόσκοπτα. Οι ίδιες δούλευαν είτε είχαν παιδιά είτε όχι, ήταν ανεξάρτητες και θεωρούσαν τα μαθήματα των ελληνικών συνέχεια της μόρφωσης τους. Ήταν ιδιαίτερα περήφανες για τις επιδόσεις τους, φιλομαθείς και επίμονες, αντιμετώπιζαν το μάθημα με σοβαρότητα και σεβασμό.
Για τις γυναίκες από τις μουσουλμανικές χώρες τα πράγματα ήταν ανέκαθεν πολύ πιο δύσκολα. Δεν ήταν μόνο οι πολιτισμικές διαφορές που τις κρατούσαν μακριά από το Στέκι, αλλά και απολύτως πρακτικοί λόγοι. Καθώς ο μόνος χώρος που τους επιτρεπόταν να είναι ορατές ήταν αυτός του σπιτιού, παρέμεναν συχνά μέσα στους τέσσερις τοίχους, επιφορτισμένες με τις δουλειές του νοικοκυριού και την ανατροφή των παιδιών. Την ίδια στιγμή που οι άντρες τους είχαν δικαίωμα να μάθουν τη γλώσσα, παρακολουθούσαν τα μαθήματα, συμμετείχαν στη ζωή του Στεκιού και είχαν αναπτύξει μια ευρύτερη κοινωνική ζωή μέσα από τη δουλειά και τα μαθήματα, οι γυναίκες τους ήταν σπίτι, με τα παιδιά ή χωρίς, δεν έμαθαν ποτέ ελληνικά, ούτε είχαν κοινωνική ζωή, πέρα από κάποιες σχέσεις με ομοεθνείς.
Καθώς το θέμα των ίσων δικαιωμάτων ήταν πάντα μέρος του μαθήματος στα Πίσω Θρανία και η ίδια η δομή των μαθημάτων βασιζόταν πάνω σ’ αυτό, γινόταν και γίνεται προσπάθεια να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Μέσα από κείμενα, τραγούδια, εικόνες που αποτελούσαν το διδακτικό υλικό. Μέσα από συζητήσεις και παραινέσεις σε προσωπικό επίπεδο, αν και ελάχιστοι άντρες στην εξέλιξή τους άλλαξαν συνήθειες. Η μουσουλμανική κοινωνία, στην οποία η γυναίκα δεν επιτρέπεται να ταξιδέψει, να ανεξαρτητοποιηθεί, να είναι αυθύπαρκτη, εξακολουθεί να έχει ισχύ.
Αναζητήθηκαν και πρακτικές λύσεις: στο παρελθόν, είχε δημιουργηθεί ένα αμιγώς γυναικείο τμήμα εκμάθησης ελληνικών σε ένα σχολείο στην Κυψέλη. Την ώρα που οι μουσουλμάνες γυναίκες έκαναν μάθημα κοντά στο σπίτι τους, τα παιδιά τους έπαιζαν στο προαύλιο. Αλλά και την εποχή του City Plaza, μια ομάδα γυναικών χρησιμοποιούσε το Στέκι ως χώρο συνεύρεσης. Για τις μουσουλμάνες, το Στέκι ήταν η έξοδος τους, όπου μπορούσαν μόνες τους να πιουν το τσάι τους, να συζητήσουν, να κοινωνικοποιηθούν νιώθοντας προστατευμένες, αφού δεν τους επιτρεπόταν να πάνε σε καφετέριες της γειτονιάς.
Ένας από τους βασικούς στόχους των Πίσω Θρανίων είναι να δώσουμε εφόδια στους μετανάστες και στις μετανάστριες να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία, στον βαθμό που το επιθυμούν. Το βασικό μέσο προς αυτή την κατεύθυνση είναι η γλώσσα. Όμως, τα βήματα που πρέπει να κάνουν οι μετανάστριες για να κατακτήσουν το δικαίωμα στη γλώσσα και στη μάθηση, στην κοινωνική ζωή και στην ορατότητα, είναι περισσότερα από αυτά των αντρών και σε δύσβατο δρόμο. Ως δασκάλες και δάσκαλοι, μάθαμε και εμείς μαζί με τις μαθήτριες και τους μαθητές μας ότι οι μεγάλες αλλαγές έρχονται μέσα από την προσωπική μας εμπλοκή.
Όπως ο ρατσισμός, έτσι και ο σεξισμός, είναι έννοιες υπαρκτές στην καθημερινότητα μας και δυναμιτίζουν με ύπουλο τρόπο κάθε προσπάθεια μας για ελευθερία και αξιοπρέπεια. Όσο, έστω και μια γυναίκα υφίσταται διακρίσεις και περιορισμούς της ελευθερίας της, καμιά και κανείς δεν μπορεί να είναι ελεύθερο άτομο. Όπως για τον ρατσισμό, έτσι και για το σεξισμό, υπάρχει μια θεραπεία: η μόρφωση, από την οποία δεν μπορούμε να αφήσουμε να αποκλειστεί καμιά γυναίκα.
Με τα λόγια της Ν.:
“Το μάθημα στο Στέκι μου αρέσει πολύ, μαθαίνουμε, παίζουμε κι όλα αυτά. Και μαθαίνουμε όχι όπως στο σχολείο ότι έρχεται ο δάσκαλος και μας λέει το μάθημα. Μαθαίνουμε με χαρά. Δε νιώθουμε ότι τώρα είμαστε στο μάθημα και μην κάνουμε αυτό, και μην κάνουμε το άλλο. Μάθημα, αλλά είναι ελεύθερο.”
Αγγ/Βιρ/Χρυ
από τα Πίσω Θρανία
Δείτε εδώ όλα τα άρθρα του αφιερώματος για την 8η Μάρτη
