Αυτό το βιβλίο δεν ήταν στο κομοδίνο, ήταν στην βιβλιοθήκη

Joseph Heller, Catch 22 (μτφρ.: Αναστασία Χρήστου), Εκάτη 2004, σσ.: 635

Γιατί λοιπόν μιλάω για ένα βιβλίο στη βιβλιοθήκη;

Γιατί υπάρχουν λίγες φορές που το βιβλίο στο κομοδίνο αν και επιλέχθηκε για να είναι εκεί την κρίσιμη ώρα, νιώθεις ότι δεν θα κάνει τη δουλειά του, γιατί εσύ δεν θες απλά να ξεφύγεις. Γιατί υπάρχουν στιγμές που σε στέλνουν κατευθείαν στη βιβλιοθήκη. Στιγμές που έρχεται επιτέλους η ώρα των βιβλίων που δεν έχεις διαβάσει και σε περιμένουν για χρόνια.

Την προηγούμενη βδομάδα ο Δήμος επέλεξε την ψυχανάλυση μιλώντας για τον Α΄Παγκόσμιο, αυτή τη βδομάδα εγώ επιλέγω το γέλιο. Ένα γέλιο καθαρτήριο που αφήνει ένα κόμπο στο λαιμό. Το γέλιο του πιο διάσημου ίσως μυθιστορήματος αντιπολεμικής σάτιρας, γραμμένο από έναν Αμερικάνο πρώην πιλότο βομβαρδιστικού του Β΄Παγκόσμιου.

Είμαστε μια γενιά που δεν έχει ζήσει πόλεμο. Συνήθως ο πόλεμος είναι μέρος του δελτίου ειδήσεων. Συμβαίνει κάπου μακριά και εμείς τον αντιλαμβανόμαστε ως κάτι εξωτερικό. Ως κάτι κακό, σίγουρα κακό, μια καταστροφή που γεννάει δεινά, σκοτώνονται άνθρωποι, καταστρέφονται υποδομές, άνθρωποι αφήνουν τον τόπο τους παίρνοντας τον δρόμο της προσφυγιάς.

Ο πόλεμος όμως είναι και εκείνες οι ανατριχιαστικές στιγμές που μέσα στην νύχτα, στο ξημέρωμα θα ξυπνήσεις από τις σειρήνες στην πόλη. Θα ακολουθήσει ο χαρακτηριστικός ήχος των βομβαρδιστικών που δεν θα τον ξεχάσεις ποτέ ξανά και μετά από λίγα δευτερόλεπτα θα ακούσεις τον ήχο της έκρηξης. Μια σχισμή χρόνου που οριακά προλαβαίνεις να σκεφτείς ότι μπορεί να είσαι κι εσύ στον στόχο, μπορεί κι από λάθος. Έτσι κάπως θυμάμαι την μόνη φορά που βρέθηκα σε πόλεμο στην διάρκεια τον βομβαρδισμών του Ισραήλ στο Λίβανο πριν χρόνια, μαζί με μια πολυεθνική ανθρώπινη ασπίδα αλληλεγγύης. Και μετά η επίσκεψη στις βομβαρδισμένες περιοχές, Η εκκωφαντική ησυχία, τα ερείπια που αχνίζουν και μικρά σημάδια της ζωής που πια έφυγε. Ένα παιδικό παιχνίδι ανάμεσα στα χαλάσματα ή μια μπουγάδα που ανεμίζει στο κενό του μισογκρεμισμένου μπαλκονιού. Και μετά ο πόνος ο ίδιος. Οι τραυματίες στα νοσοκομεία, τα χτυπημένα παιδιά και οι αριθμοί των νεκρών.

Εδώ και μια βδομάδα ζούμε στη σκιά του πολέμου, ενός πολέμου όχι πια κάπου μακριά αλλά στην γειτονιά μας. Ενός πολέμου που μοιάζει να διαμορφώνει όρους μιας νέας ψυχροπολεμικής συνθήκης αβεβαιότητας. Και επειδή όταν κάτι σε κυριεύει, θες να διαβάσεις κάτι σχετικό, στο σημείωμα αυτό θα σας μιλήσω για το catch 22.

Ο Joseph Haller ξεκίνησε να το γράφει το 1953 και τελικά το βιβλίο ολοκληρώθηκε το 1961. Ήρθε στα χέρια μου 12 χρόνια πριν όταν μου το έκανε δώρο ο Αλέξανδρος Μπίστης στα γενέθλιά μου λέγοντάς μου να έχω στο νου μου το catch 22. Δεν σκέφτηκα τότε γιατί μου το έκανε δώρο, ούτε τι σήμαινε αυτό. Γιατί για μένα ήταν μόνο ένα διάσημο αντιπολεμικό μυθιστόρημα. Ίσως γιατί η τρέλα του πολέμου και της γραφειοκρατίας όπως καταλαβαίνω σήμερα, του θύμιζε λίγο τις κομματικές γραφειοκρατίες και το διάλογο κουφών που συχνά εξελίσσεται εκεί.

Το θέμα μας όμως είναι ότι αν και προσπάθησα μια δυο φορές να το ξεκινήσω ποτέ δεν κατάφερα να το συνεχίσω, όπως συμβαίνει καμιά φορά τουλάχιστον σε μένα, με βιβλία κάπως μεγαλούτσικα, που είτε γιατί εμείς δεν είμαστε στην ψυχολογική διάθεση να τα διαβάσουμε, είτε γιατί αυτά δε μας ταιριάζουν, τα ξεκινάμε, τα παιδεύουμε λίγο και κάπου μετά από κάποιες δεκάδες σελίδες τα εγκαταλείπουμε. Ίσως και γιατί το ξεκίνημα του συγκεκριμένου βιβλίου είναι λίγο ιδιαίτερο. Διαβάζεις, διαβάζεις και δεν καταλαβαίνεις πως συγκροτείται η ιστορία που θα σου αφηγηθεί. Είναι και 600 κάτι σελίδες.

Τώρα όμως ανάμεσα στα αδιανόητα διαγγέλματα του Πούτιν για το μεγάλο ρωσικό έθνος και τα αντίποινα που ανακοινώνει ο Μπάιντεν και ο Τζόνσον, ανάμεσα στους νέους τρομακτικούς στρατιωτικούς εξοπλισμούς που εξήγγειλε η Γερμανία και την αποστολή στρατιωτικού υλικού από την Ελλάδα στην Ουκρανία, ανάμεσα σε απειλές του Πούτιν που θέτει σε ετοιμότητα τα πυρηνικά του όπλα και τον φόβο που απλώνεται στον πλανήτη την στιγμή που ολοκληρώνουμε δυο χρόνια πανδημίας, το catch 22 κατέβηκε από την βιβλιοθήκη και βρέθηκε στο κομοδίνο. Και αυτή τη φορά διαβάστηκε.

Είναι απίστευτο το πόσο πολύ γέλασα, με ένα γέλιο αυθόρμητο και σπαρταριστό και πόσο βαθιά και σκληρά ταυτόχρονα περιγράφεται ο πόλεμος αλλά και ο καπιταλισμός και η τρέλα που ζούμε. Ίσως αυτή είναι και η πιο μεγάλη αρετή του.

Το catch 22 μιλάει για αυτή την συνθήκη της μη λογικής που κυριαρχεί στον πόλεμο, αλλά που την συναντάμε και καθημερινά δίπλα μας.

Οπότε το νου σας στο catch 22 και σκατά στον πόλεμο και τους πολεμοκάπηλους!

Όχι στην ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, όχι στα σχέδια του ΝΑΤΟ, καμιά συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο!