Η στενή επαφή μου με την κοινότητα των Ρομά της Ανδαλουσίας, στο πλαίσιο της εκπαίδευσης μου στην τέχνη του flamenco, ήταν η κινητήριος δύναμη ώστε να ασχοληθώ σε βάθος με την ιστορία και την κουλτούρα τους ανά τους αιώνες. Ένιωσα πως ήθελα να μπορέσω να αποκρυπτογραφήσω τα στοιχεία εκείνα, που η παγκόσμια κοινότητα Ρομά αντιμετωπίζει, στην κοινωνική θέση στην οποία βρίσκεται σήμερα.
Όχι μόνο τα στοιχεία που αφορούν θέματα διαβίωσης, αλλά κυρίως αυτά που αφορούν θέματα όπως η αδυναμία μαθησιακής εξέλιξης, η κρατική εργαλειοποίηση και καταστολή, η ανεργία, ο μισοτσιγγανισμός/Τσιγγανοφοβία, οι προκαταλήψεις. Στοιχεία κυρίως εθιμοτυπικά, που βρίσκονται απέναντι στην εξέλιξη της ευρύτερης κοινωνικής αντίληψης, όπως π.χ. η πατριαρχία.
Στη στήλη αυτή, θα γυρίσουμε πίσω τον χρόνο στην αρχή της εμφάνισης τους στην Ινδία. Βάζοντας σε σειρά τα ιστορικά γεγονότα, φτάνοντας μέχρι το σήμερα, θα μπορέσουμε μέσω της ενσυναίσθησης και της αλληλεγγύης να νιώσουμε πώς, ως κοινωνία, οφείλουμε να καταργήσουμε τις απαρχαιωμένες αντιλήψεις και να μελετήσουμε σφαιρικά τους τρόπους με τους οποίους θα πραγματώσουμε την ένταξη των Ρομά και να σεβαστούμε την διαφορετικότητα τους.
Οι Castas στην Ινδία:
Για να καταφέρουμε να ξετυλίξουμε το κουβάρι της ιστορίας των Ρομά, πρέπει να ταξιδέψουμε νοητά πίσω στον χρόνο, στην αρχαία Ινδία. Στο Manusmriti, το πιο σημαντικό και αξιόπιστο βιβλίο για τον ινδουιστικό νόμο, ο οποίος εισήχθη τουλάχιστον 1.000 χρόνια πριν γεννηθεί ο Χριστός, αναφέρεται πως το σύστημα των καστών είναι υπεύθυνο για την τάξη και την κανονικότητα του κοινωνικού συνόλου. Το σύστημα των καστών είναι μια μορφή κοινωνικής και οικονομικής διοίκησης που βασίζεται σε αρχές και εθιμικούς κανόνες. Χωρίζει τους ανθρώπους σε κοινωνικές ομάδες (κάστες) όπου τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις καθορίζονται από τη γέννηση τους και συχνά περιλαμβάνει την επαγγελματική ιδιότητα και είναι κληρονομική. Με άλλα λόγια, η κάστα είναι μια κοινωνική διαστρωμάτωση η οποία διαιρεί τον πληθυσμό σε πολλές ομάδες, με εκείνους που διατηρούν περισσότερη δύναμη να βρίσκονται στην κορυφή, και εκείνους που έχουν λιγότερη ή καθόλου εξουσία να βρίσκονται στην πιο χαμηλή θέση. Η κάστα κληρονομείται και δεν μπορεί να αλλάξει. Οι Ινδουιστές, στο σύστημα των καστών, χωρίζονται σε τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες: Brahmins, Kshatriyas, Vaishyas και Shudras.
Πολλοί πιστεύουν ότι αυτές οι τέσσερις ομάδες προήλθαν από τον Brahma, τον Ινδουιστικό Θεό της Δημιουργίας. Οι Brahmins, που βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας ήταν κυρίως δάσκαλοι και ιερείς. Αναμενόταν να κάνουν θυσίες και τελετουργίες λαμβάνοντας δώρα. Οι Brahmins πιστεύεται ότι »γεννήθηκαν» από το κεφάλι του Θεού Brahma. Στην δεύτερη θέση της ιεραρχίας είναι η κάστα των Kshatriyas, η οποία περιλαμβάνει πολεμιστές, βασιλιάδες και διοικητές. Αναμενόταν να δίνουν μάχες και να προστατεύουν τους ανθρώπους, όπως επίσης να κάνουν θυσίες. Πιστεύεται ότι προέρχονται από τα χέρια του Brahma. Στην τρίτη θέση της ιεραρχίας είναι η κάστα των Vaishyas, η οποία περιλαμβάνει τους αγρότες, τους κτηνοτρόφους και τους εμπόρους, οι οποίοι μπορούσαν και αυτοί να συμμετέχουν στις θυσίες. Πιστεύεται ότι προέρχονται από τους μηρούς του Brahma. Στην τέταρτη και τελευταία θέση της ιεραρχίας είναι η κάστα των Shudras, η οποία περιλαμβάνει τους εργάτες και τους τεχνίτες, των τριών προηγούμενων καστών αλλά και τις γυναίκες. Απαγορευόταν να συμμετέχουν ή να παρευρίσκονται στις θυσίες ή άλλες τελετουργίες. Πιστεύεται ότι προέρχονται από τα πόδια του Brahma.
Τα δυσλειτουργικά στοιχεία του συστήματος των καστών εντοπίζονται βαθιά στις καρδιές των ανθρώπων σε όλη την ινδική υποήπειρο λόγω της παλιομοδίτικης παρανόησης. Πρώτον, υπάρχει διάκριση εις βάρος των Shudras, η οποία χαρακτηρίζεται από τη διαφθοροποιητική πρακτική του ανέγγιχτου: ένα άτομο κατώτερης κάστας δεν επιτρέπεται να πλησιάσει ή να αγγίξει άτομο ανώτερης κάστας για φαγητό ή άλλα είδη κατανάλωσης. Δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στο σπίτι του ανώτερου ή σε άλλα μέρη όπως τους ιερούς ναούς.
Όμως, τι γίνεται με το κοινωνικό σύνολο εκείνο, το οποίο δεν ανήκει σε καμία από τις άνωθεν κατηγορίες καστών; Τι συνέβαινε (ή συμβαίνει;) με τους ανέγγιχτους;
