Η στήλη των «απλοϊκών μαθημάτων» έχει, καταρχήν και κυρίως, ψυχαγωγικό στόχο. Η ιδέα είναι να σχολιάζονται κεντρικά θέματα της οικονομίας με τρόπο εύληπτο, ευχάριστο, κατά το δυνατόν έγκυρο και πολύ σύντομο. Άρα, θα μείνει μακριά από ακαδημαϊκότητες και τις αντίστοιχες προδιαγραφές των «πέιπερς». Δεν θα έχει σημειώσεις ούτε αναφορές. Που σημαίνει πως η αναγνώστρια θα πρέπει να έχει εμπιστοσύνη και να θεωρεί δεδομένη την εντιμότητα του γράφοντα. Τα λάθη που μοιραία θα εμφανιστούν δεν θα είναι από πρόθεση.
Σκοπός είναι η αποδόμηση των ορθόδοξων αστικών ερμηνειών, καθώς και η διευκρίνιση των «ανορθόδοξων» επιχειρημάτων. Για εμβάθυνση στις υπό συζήτηση θεματικές προτείνω τα βιβλία:
- Χα-Τζουν Τσανγκ, 23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό, Καστανιώτη
- Μαριάννα Ματσουκάτο, Το επιχειρηματικό κράτος, Κριτική
- Χρήστος Λάσκος -Ευκλείδης Τσακαλώτος, 22 Πράγματα που μας λένε για την ελληνική κρίση και δεν είναι έτσι, ΚΨΜ
Χρήστος Λάσκος
***
Στο σημερινό μου σημείωμα θα αναφερθώ στο ζήτημα των οικονομικών ανισοτήτων. Θα περιοριστώ, όμως, αποκλειστικά στην κατανομή του πλούτου και θα επανέλθω, σε ό,τι αφορά τις ανισότητες στο εισόδημα, μια επόμενη φορά. Ξεκαθαρίζω εξαρχής πως, από την σκοπιά του μαρξισμού, η αναφορά στις ανισότητες μπορεί να είναι παραπειστική, στο μέτρο που, αποκρύπτοντας, πολλές φορές, τη δομική τους εξήγηση, ως αποτέλεσμα της καπιταλιστικής συσσώρευσης και της παρεπόμενης, υπό συνθήκες, ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας, δίνει την εντύπωση πως η αντιμετώπισή τους είναι θέμα «καλής» πολιτικής βούλησης.
Ο μαρξισμός προτιμά να μιλάει για εκμετάλλευση -όχι για ανισότητες. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πως τα στοιχεία, που αφορούν την κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου, δεν έχουν σημασία. Κάθε άλλο. Δίνουν μια πολύτιμη εικόνα των αποτελεσμάτων του καπιταλιστικού καθεστώτος στη ζωή των ανθρώπων. Ας δούμε, λοιπόν, τι συμβαίνει.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse, η πυραμίδα του πλούτου στον κόσμο, για το 2020, εμφανίζεται, όπως παρακάτω:
Είναι προφανές πως η κατάσταση είναι πραγματικά εξωφρενική.
Το 12.2% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 84.9% του πλούτου, ενώ το κατώτερο 55% έχει στη διάθεσή του το 1.3% του συνολικού πλούτου.
Το ίδιο εξωφρενική εμφανίζεται η εικόνα και σε ό,τι αφορά επιμέρους περιοχές, όπως μας τη δίνει το World Inequality Lab, που διευθύνεται από τον Πικετί:
Έτσι, στην Ευρώπη, το 10% του πληθυσμού κατέχει το 58% του συνολικού πλούτου, το ενδιάμεσο 40% το 38% και το κατώτερο 50% μόλις το 4%. Αντίστοιχα, στη Βόρεια Αμερική, τα ποσοστά του συνολικού πλούτου, ανά κατηγορία, είναι 70%, 28% και 2%!
Τα τρία πράγματα, που πρέπει να σημειωθούν, προκειμένου να αρθούν πιθανές παρεξηγήσεις, είναι:
Πρώτο, οι μεγαλοκαπιταλιστές και μεγαλοεισοδηματίες -το 10%- κατέχουν, σε κάθε περίπτωση, πλούτο μεγαλύτερο, έως πολύ μεγαλύτερο, από το υπόλοιπο 90% του πληθυσμού.
Δεύτερο, τα κλιμάκια δεν είναι ομοιογενή. Εντός τους, εμφανίζονται, επίσης, ιεραρχίες πλούτου.
Τρίτο, το «μεσαίο» κομμάτι της κατανομής παίρνει, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες περιοχές, ένα τμήμα του πλούτου ανάλογο του πληθυσμού του. Πράγμα που έχει σημαντικές πολιτικές συνέπειες, από την άποψη πως είναι απολύτως εύλογο να αισθάνεται κατά πολύ κοντύτερα στο επάνω 10% παρά στο κάτω 50%.
Ας πάμε, τώρα, στην Ελλάδα.
Μια από τις καλύτερες, απ’ όσο ξέρω, έρευνες, σχετικά με την ανισότητα του πλούτου στην χώρα μας -με στοιχεία μέχρι το 2017, τα οποία, ωστόσο, κάθε άλλο παρά βελτιώθηκαν έκτοτε- είναι αυτή του Απόστολου Φασιανού, για λογαριασμό του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Το πρώτο στοιχείο είναι πως η κατάσταση έχει επιδεινωθεί σημαντικά λόγω των μνημονίων. Έτσι, το πάνω 10% του πληθυσμού κατέχει το 56% του συνολικού πλούτου, το επόμενο 40% το 42% -28% + 14%, μοιρασμένο σε δύο ίσα πληθυσμιακά μέρη, ανώτερο και κατώτερο των «μεσοστρωμάτων»- και το κατώτερο 50%, μόλις, το 4% του πλούτου.
Το δεύτερο στοιχείο είναι πως τα πράγματα θα ήταν ακόμη χειρότερα αν δεν υπήρχε η ιδιοτυπία της Ελλάδας σχετικά με την ιδιοκατοίκηση. Η κατανομή, των ρευστών αξιών, του financial wealth, είναι, κατά πολύ, πιο άνιση.
Το τρίτο στοιχείο δείχνει ότι το προηγούμενο συμπέρασμα, αναφορικά με την θέση της «μεσαίας» τάξης, ισχύει στην Ελλάδα ακόμη περισσότερο, σε σχέση με την Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική.
Συνηθίζεται να βασίζεται η παρουσίαση της κατάστασης με αναφορά στο ανώτατο 1% της κατανομής. Δεν το επέλεξα, σε αυτήν την έκθεση, γιατί μπορεί να οδηγήσει, όπως συχνά γίνεται, σε μια ιδέα πως «εμείς» είμαστε το 99% απέναντι σε αυτό το αιμοβόρο 1%. Δεν ισχύει καθόλου. Η κατανομή του πλούτου είναι βάσιμα υπερασπίσιμη από ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού. Όποια, πάντως, θέλει να δει και το συγκεκριμένο στοιχείο, η πυραμίδα, που παρέθεσα στην αρχή το δίνει.
ΥΓ.: Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, το αναμενόμενο, αν σκεφτεί κανείς λίγο, γεγονός πως η ανισότητα του πλούτου παρουσιάζει ισχυρή συσχέτιση με την κλιματική καταστροφή. Είναι ενδεικτικό πως το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ευθύνεται για το 50% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ενώ το φτωχότερο 50%, μόλις, για το 3%. Σε αυτό, όμως, θα αφιερώσω ένα επόμενο απλοϊκό μάθημα, εξ ολοκλήρου.
