Η στήλη των «απλοϊκών μαθημάτων» έχει, καταρχήν και κυρίως, ψυχαγωγικό στόχο. Η ιδέα είναι να σχολιάζονται κεντρικά θέματα της οικονομίας με τρόπο εύληπτο, ευχάριστο, κατά το δυνατόν έγκυρο και πολύ σύντομο. Άρα, θα μείνει μακριά από ακαδημαϊκότητες και τις αντίστοιχες προδιαγραφές των “πέιπερς”. Δεν θα έχει σημειώσεις ούτε αναφορές. Που σημαίνει πως η αναγνώστρια θα πρέπει να έχει εμπιστοσύνη και να θεωρεί δεδομένη την εντιμότητα του γράφοντα. Τα λάθη που μοιραία θα εμφανιστούν δεν θα είναι από πρόθεση.
Σκοπός είναι η αποδόμηση των ορθόδοξων αστικών ερμηνειών, καθώς και η διευκρίνιση των “ανορθόδοξων” επιχειρημάτων. Για εμβάθυνση στις υπό συζήτηση θεματικές προτείνω τα βιβλία:
- Χα-Τζουν Τσανγκ, 23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό, Καστανιώτη
- Μαριάννα Ματσουκάτο, Το επιχειρηματικό κράτος, Κριτική
- Χρήστος Λάσκος -Ευκλείδης Τσακαλώτος, 22 Πράγματα που μας λένε για την ελληνική κρίση και δεν είναι έτσι, ΚΨΜ
Χρήστος Λάσκος
***
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, οι Έλληνες καταναλωτές είναι, από την άποψη της κατά κεφαλήν πραγματικής ατομικής κατανάλωσης, προτελευταίοι στην ΕΕ, και τελευταίοι στην Ευρωζώνη. Οι βαλκανικές χώρες της Ένωσης –Ρουμανία και Κροατία– είναι πάνω από εμάς και απομακρύνονται με γοργό ρυθμό, ενώ η Βουλγαρία, σε ελάχιστα χρόνια, με τους παρόντες ρυθμούς, θα μας ξεπεράσει κι αυτή. Επιπλέον, η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων απέχει μόλις μια μονάδα –64, έναντι 65, έναντι 100 της ΕΕ–, από αυτή των Τούρκων, για την οικτρή κατάσταση των οποίων τόσο χαίρονται τα κανάλια μας. Σε ό,τι αφορά, τέλος, τον μέσο μικτό μισθό, η Ελλάδα είναι, μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ, τρίτη από το τέλος, πάνω μόνο από τη Βουλγαρία και το Μεξικό!
Ως προς τα στοιχειώδη ουσιώδη, λοιπόν, η Ελλάδα είναι παράδειγμα αποτυχημένου κράτους. Η αναστροφή, δε, αυτής της κατάστασης είναι εξαιρετικά αμφίβολη, στο βαθμό που οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας είναι, το λιγότερο, ζοφερές.
Οι επενδύσεις συνεχίζουν να είναι σε τέτοιο επίπεδο, που δεν μπορούν ούτε καν να αναπληρώσουν τα μέσα παραγωγής, τα οποία φθείρονται από την χρήση. Επομένως, το κεφαλαιακό απόθεμα όλο και μειώνεται. Η πρόβλεψη για την ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια είναι πολύ κακή, φέρνοντάς την σχεδόν στα όρια της διαρκούς ύφεσης – το 2023, π.χ., προβλέπεται ρυθμός μεγέθυνσης 1%. Η επιστροφή στα πρωτογενή πλεονάσματα και στην αυστηρή λιτότητα –μέχρι το 2060!– είναι μέρος της εξήγησης του προηγουμένου.
Επιπρόσθετα, έχουμε επανεμφάνιση του μεγάλου ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, πράγμα που σημαίνει πως, 12 χρόνια μετά την έναρξη εφαρμογής των Μνημονίων, έχει γίνει μια τρύπα στο νερό. Όπως σημείωνε, πριν από μερικές μέρες, οικονομική αναλύτρια, «τζάμπα πήγαν τα μνημόνια»! Πράγματι, έπειτα από 714 μνημονιακούς νόμους, με 60000 διατάξεις και 300000 υπουργικές αποφάσεις υλοποίησης, το μόνο που έμεινε είναι η ριζική φτωχοποίηση της εργαζόμενης πλειοψηφίας, η μεγάλη αύξηση του μεριδίου των κερδών, το παγκόσμιο ρεκόρ στην ένταση της εκμετάλλευσης, η συμπίεση των προσδοκιών στην εξασφάλιση της απλής επιβίωσης.
Τα πράγματα, δε, είναι ακόμη χειρότερα, δεδομένου πως, παρά το «αναγκαίο», για «την θεραπεία και την ανάπτυξη», μνημονιακό παρασύνταγμα, με προοπτική μισού, τουλάχιστον, αιώνα, το παραγωγικό πρότυπο, μη-ανταγωνιστικό, παρασιτικό και καταδικασμένο σε ραγδαία αποδρομή, όπως έλεγαν οι εκόντες και άκοντες μνημονιακοί, παραμένει ανέγγιχτο. Δεν ζει μόνο: βασιλεύει. Ξανά μανά τουρισμός, κατασκευές και καφέ κάθε 100 μέτρα. Το 70%, περίπου, των επιχειρήσεων συνεχίζουν να είναι έντασης εργασίας – πράγμα απολύτως λογικό, με τόσο φτηνή εργασία. Το 70%, επίσης, των εργαζομένων δουλεύουν ως πρακτικά ανειδίκευτοι, ανεξάρτητα από το «ανθρώπινο κεφάλαιο», για να χρησιμοποιήσω έναν νεοφιλελεύθερο όρο, που διαθέτουν.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, πως, μ’ όλο που οι εργαζόμενοι δουλεύουν περισσότερο, αμείβονται λιγότερο, έχουν μηδενικά, σχεδόν, δικαιώματα και δυνατότητες διεκδίκησης, η παραγωγικότητα είναι στα τάρταρα: 37η στους 40 του ΟΟΣΑ και 27η στους 27 στην ΕΕ!
Σταματώ εδώ με τα της «παραγωγής». Θα μπορούσα να προσθέσω και άλλα, τα οποία θα έκαναν την εικόνα ακόμη χειρότερη, αν υπάρχει χειρότερο.
Γιατί συμβαίνουν, όμως, αυτά; Μια περιεκτική απάντηση είναι πως διαθέτουμε την πιο εκμεταλλευτική καπιταλιστική τάξη –μεγάλη, μεσαία και μικρή– που μπορεί να φανταστεί ανθρώπου νους. Ένα μεγάλο τμήμα της συντηρείται και «προκόβει» λόγω, απλώς, της φοροαπαλλαγής, της φοροδιαφυγής, της φοροκλοπής και της εισφοροπλοπής, καθώς και της απόλυτης ασυδοσίας απέναντι στους εργάτες της. Πρόκειται για επιχειρήσεις σαπάκια, που, σε μια «ελεύθερη αγορά» θα είχαν κλείσει προ πολλού. Είναι ορθολογική, να μην πω κοινωνικά δίκαιη, η συντήρησή τους; Προφανώς, όχι. Πολύ παραγωγικότερο θα ήταν να αφεθούν στην τύχη τους, και να ληφθεί πρόνοια για τους εργάτες τους – με την υποστήριξη, μεταξύ άλλων, και της δυνατότητάς τους να στήνουν οι ίδιοι συλλογικά παραγωγικά εγχειρήματα. Η προκλητική ενίσχυση αυτών των «μεσαίων» επιχειρηματιών, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων δηλώνει ετήσια εισοδήματα ακόμη και κάτω από τις 5000 ευρώ, είναι από τα μείζονα «διαρθρωτικά» προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας. Με αποτέλεσμα να εμφανίζονται αυτοί ως δικαιούχοι κρατικών επιδομάτων, που οι εργάτες τους δεν δικαιούνται, μια και έχουν μεγαλύτερο εισόδημα από τα αφεντικά τους!
Ένα καταπληκτικό στοιχείο της απίστευτης –άμεσης και έμμεσης– εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης στην Ελλάδα, είναι η διαπίστωση της Eurostat πως οι Έλληνες και οι Ελληνίδες δήλωσαν πέρσι εισόδημα 79 δισεκατομμυρίων, αλλά οι δαπάνες τους ήταν 129 δισεκατομμύρια. Όποιος βρει τα ελλείποντα 50, κερδίζει τον σεβασμό μας.
Σε ό,τι αφορά τον πληθωρισμό, ο ΟΟΣΑ, όχι τίποτε ριζοσπάστες δηλαδή, δείχνει ως βασικό αίτιο του υψηλότατου επιπέδου του, τα υπερβολικά ποσοστά κέρδους, με τα οποία δουλεύουν διαχρονικά το εμπόριο και η βιομηχανία. Αν συνυπολογίσουμε, δε, πως ο πληθωρισμός του φτωχού μπορεί να είναι και τριπλάσιος αυτού του πλουσίου, καταλαβαίνουμε ακόμη καλύτερα το μαύρο μας το χάλι.
Θα επανέλθω.
