Με τον Λούλα να έχει ένα δημοσκοπικό προβάδισμα, το οποίο όμως σταδιακά μειώνεται, συνεχίζεται η προεκλογική περίοδος στη Βραζιλία ενόψει του πρώτου γύρου των εκλογών στις 2 Οκτωβρίου (σημ: αν κανείς υποψήφιος δεν πάρει 50% θα γίνει δεύτερος γύρος στις 30 Οκτωβρίου). Ο βραζιλιάνος μαρξιστής κοινωνιολόγος και καθηγητής Κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο UFRRJ του Ρίο ντε Τζανέιρο, Μάρκο Αντόνιο Περούζο, μιλάει στην «Εποχή» για την στρατηγική του Μπολσονάρο, κάνει κριτική στο πρόγραμμα του Λούλα, και εκφράζει τους προβληματισμούς του για την επόμενη ημέρα.
Πηγή: Εποχή – Του Δημήτρη Γκιβίση
Πώς βλέπεις τα πράγματα ενόψει των εκλογών;
Τους τελευταίους μήνες του 2021, ο λουλισμός απενεργοποίησε τις δράσεις στους δρόμους για την παραπομπή του Μπολσονάρο, γλιτώνοντας τον γενοκτόνο και αρνητή της πανδημίας πρόεδρο. Το έκανε επειδή σκοπεύει να νικήσει την Ακροδεξιά μόνο σε εκλογικό επίπεδο, χωρίς μεγάλες λαϊκές κινητοποιήσεις, κάτι που είναι αντίθετο με τον λόγο του PT (Εργατικό Κόμμα), το οποίο λέει ότι από το 2016 η Βραζιλία βιώνει μια περίοδο ενός καθεστώτος κλεισίματος. Μέρος της Αριστεράς προσπάθησε να αντισταθεί σε αυτήν την επιλογή του Λούλα, αλλά η προσχώρηση του PSOL (Κόμμα του Σοσιαλισμού και της Ελευθερίας) στην υποψηφιότητα Λούλα μείωσε τη διάθεση καταπολέμησης του μπολσοναρισμού στα κοινωνικά κινήματα, και οδήγησε στην αποχώρηση εκατοντάδων αγωνιστών, δυσαρεστημένων με την ιδεολογική παρέκκλιση της πλειοψηφίας του PSOL από τον μαρξισμό στον παλιό βραζιλιάνικο εθνικό αναπτυξιασμό. Έτσι η μαχόμενη Αριστερά, το PSTU (Ενωμένο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα), το PCB (Κομμουνιστικό Κόμμα) και η UP (Λαϊκή Ενότητα), έμεινε με έναν μικρό χώρο για εκλογική προπαγάνδα με τις προεδρικές της υποψηφιότητες, τις μόνες που υπερασπίζονται σοσιαλιστικά μέτρα.
Ωστόσο, αυτά τα κόμματα της Αριστεράς, μαζί με το τμήμα του PSOL που εξακολουθεί να αντιστέκεται στο PT, έχουν κερδίσει σημαντικές νίκες μέσα στους μαζικούς χώρους: όπως, για παράδειγμα, στο ισχυρό συνδικάτο των εργαζομένων του μετρό στο Σάο Πάολο, στο ιστορικό σωματείο των μεταλλουργών στο Βόλτα Ρεντότα στην πολιτεία του Ρίο ντε Τζανέιρο, και στο φοιτητικό κίνημα στο USP, το πιο σημαντικό πανεπιστήμιο της Βραζιλίας.
Σήμερα σχεδόν όλοι, από τη φιλελεύθερη Δεξιά έως τη μετριοπαθή Αριστερά, είναι άπραγοι περιμένοντας τις εκλογές, και οι αντιπαραθέσεις γίνονται μόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Την ίδια ώρα, ο Μπολσονάρο, με κάποια ευκαιριακά οικονομικά μέτρα που πήρε, έχει προωθήσει μια τεχνητή ανάκαμψη της οικονομίας μειώνοντας τον πληθωρισμό. Και παρά την πολύ υψηλή απόρριψή του, μπορεί να καταφέρει να πάει τον εκλογικό αγώνα στο δεύτερο γύρο.
Ποια είναι η στρατηγική του Μπολσονάρο σε αυτές τις εκλογές;
Από πέρυσι συνδυάζει δύο στρατηγικές: Η πρώτη είναι η πολιτική αναταραχή από την κοινωνική του βάση, η συνεχής ριζοσπαστικοποίηση ενάντια στο δικαστικό σώμα, και η απειλή για πραξικόπημα, το οποίο δεν έχει πραγματικά τη δύναμη να πραγματοποιήσει, προκειμένου να ελέγξει δημαγωγικά την πολιτική ατζέντα, όπως συνηθίζεται στην Ακροδεξιά σε όλο τον κόσμο από την εποχή του Τραμπ.
Η δεύτερη είναι μια πολιτική πρόνοιας που βγαίνει από τη φούσκα της, μιμούμενη με τον χειρότερο τρόπο αυτό που έχει ήδη κάνει ο λουλισμός (αύξηση της οικονομικής βοήθειας για τους φτωχότερους και μείωση των τιμών των καυσίμων με κρατική παρέμβαση, όλα τις παραμονές των εκλογών). Στην πρώτη περίπτωση φαίνεται να είναι ένας συντηρητικός λαϊκιστής, στη δεύτερη ένας προοδευτικός λαϊκιστής, και στις δύο περιπτώσεις προς απογοήτευση της παλιάς νεοφιλελεύθερης Δεξιάς. Ο μπολσοναρισμός προσπαθεί έτσι να πλασάρει τον εαυτό του ως αυθεντικά υπερφιλελεύθερο και αντιδραστικό, αλλά καταλήγει να αποκαλύπτει τη φύση του ως ένα άκρως δημαγωγικό πολιτικό κίνημα, καθώς οι υποστηρικτές του άκουγαν πάντα τον Μπολσονάρο να επικρίνει τη Bolsa Família (σημ: ήταν ένα πρόγραμμα του PT για την κοινωνική πρόνοια σε φτωχές οικογένειες) και τον οικονομικό παρεμβατισμό του Λούλα και της Ρούσεφ.
Ωστόσο, η υποστήριξη στον Μπολσονάρο διατηρείται, παρόλο που αντιγράφει τις πιο εύκολα ορατές κοινωνικές και οικονομικές συνταγές των κυβερνήσεων του PT. Η πολιτική πόλωση στη Βραζιλία, επομένως, φαίνεται να είναι μεταξύ της Ακροδεξιάς και της μετριοπαθούς Αριστεράς, αλλά στην πραγματικότητα είναι μόνο μεταξύ ενός οπισθοδρομικού πελατειακού καπιταλισμού και ενός πελατειακού καπιταλισμού που παρουσιάζεται ως σύγχρονος.
Ποιες είναι οι προσδοκίες που υπάρχουν από τον Λούλα; Και ποιες είναι οι υποσχέσεις του;
Ένα μεγάλο μέρος των εργαζομένων, από τους πιο καταρτισμένους έως τους φτωχότερους, περιμένει την επιστροφή των καλών εποχών των κυβερνήσεων του PT, όταν η οικονομία αναπτύχθηκε λόγω του κύκλου της παγκόσμιας ανατίμησης των εμπορευμάτων και ο Λούλα εφάρμοσε ένα σύνολο κοινωνικών πολιτικών για να μετριάσει την τεράστια και ιστορική κοινωνική ανισότητα της Βραζιλίας. Το έκανε όμως χωρίς να επιτεθεί στον πλούτο των πιο ισχυρών τμημάτων, που κέρδισαν όσο ποτέ άλλοτε την ίδια περίοδο. Ο λουλισμός το 2022 υπόσχεται απλώς να επαναλάβει την ίδια φόρμουλα. Ο νεοαναπτυξιασμός του PT στοχεύει πάντα να παίζει το παιχνίδι «κανείς δεν χάνει», στο οποίο όλες οι κοινωνικές ομάδες, από τις πλουσιότερες έως τις φτωχότερες, αποκτούν κέρδη, αν και άνισα, με την οικονομική ανάπτυξη.
Η αστική τάξη πώς αντιμετωπίζει τον Λούλα;
Αν και το PT λέει στους υποστηρικτές του το αντίθετο, ο λουλισμός ήδη έχει ξαναρχίσει τους δεσμούς της οικονομικής υποστήριξης με ένα μεγάλο μέρος της αστικής τάξης, που εκπροσωπήθηκε τόσο καλά από τις κυβερνήσεις του, οι οποίες έδωσαν ισχυρή κρατική χρηματοδότηση στις μεγάλες εταιρείες. Μετά τις αποτυχίες των κυβερνήσεων Τεμέρ και Μπολσονάρο, είναι δυνατό, ακόμη και πιθανό, η βραζιλιάνικη αστική τάξη να ανακτήσει την προοδευτική της όψη, αφού φόρεσε την αντιδραστική φαντασίωση της Ακροδεξιάς από το 2018, κυρίως επειδή ο Μπολσονάρο πέρασε μεγάλο μέρος της διακυβέρνησής του επιτιθέμενος σε διάφορους τομείς μεγάλης οικονομικής ισχύος, όπως οι τράπεζες και τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης. Μετά την απελευθέρωσή του, και την ακύρωση των εναντίον του καταδικαστικών αποφάσεων από το Ομοσπονδιακό Ανώτατο Δικαστήριο, σε μια απόφαση τόσο πολιτική όσο και η σύλληψή του, ο Λούλα επέστρεψε για να είναι μια υπεύθυνη αστική επιλογή, έναν ρόλο αντίθετο από αυτόν που αντιπροσωπεύει ο Μπολσονάρο. Ο λουλισμός σήμερα προωθεί την εκλογική τρομοκρατία ενάντια σε όσους αντιστέκονται να ψηφίσουν τον ηγέτη του, έναν υποψήφιο εκλογικής απόρριψης που δεν είναι χαμηλή, ενόψει του μεγαλύτερου κακού που είναι αναμφίβολα ο Μπολσονάρο. Όμως ένα μέρος της κοινωνίας δεν ενθουσιάζεται με αυτές τις επιλογές που προτάσσονται στις εκλογές.
Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που θα έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση;
Θα αντιμετωπίσει μια πολύ περίπλοκη διεθνή κατάσταση, μεγάλης πολιτικής, οικονομικής, περιβαλλοντικής, και ακόμη και στρατιωτικής αστάθειας. Ο νεοαναπτυξιασμός του Λούλα θα στηρίξει για άλλη μια φορά, και θα υποστηριχθεί από αυτήν, τη βραζιλιάνικη μεγαλοαστική τάξη (αγροτικές επιχειρήσεις, εξορύξεις, εργολάβοι), έτσι ώστε τα έσοδα από αυτές τις μεγάλες αγορές, με μια υποτιθέμενη οικονομική ανάκαμψη μετά τη χαοτική κυβέρνηση του Μπολσονάρο, να επιτρέψουν στο κράτος να κάνει κοινωνικές πολιτικές για τους φτωχότερους. Αυτοί οι ίδιοι κλάδοι (σόγια, κτηνοτροφία, μέταλλα, κατασκευαστικές εταιρείες, κ.λπ.), συμβαίνει να είναι υπερεκμεταλλευτές της εργασίας, και μετατρέπονται εύκολα σε αντιδραστικούς σε στιγμές κρίσης, όπως αυτή της κυβέρνησης Ντίλμα Ρούσεφ από το 2014 και μετά. Εναπόκειται στην Αριστερά, που αντιστέκεται στον λουλισμό, να παράξει νέες πολιτικές εναλλακτικές λύσεις, πραγματικά σοσιαλιστικές, και να προωθήσει έναν νέο κύκλο κοινωνικών αγώνων στη Βραζιλία, για να ανοίξει ένα μέλλον για τους εργαζόμενους και τη νεολαία.
