Στις 6 Φεβρουαρίου, τεράστιοι σεισμοί έπληξαν τη νότια Τουρκία και τη βόρεια Συρία, προκαλώντας φρικτές ζημιές σε μια γεωγραφική περιοχή που έχει ήδη υποστεί μεγάλη καταστροφή τις τελευταίες δεκαετίες. Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στη Συρία έχει δημιουργήσει εκατομμύρια πρόσφυγες, πολλοί από τους οποίους έχουν βρεθεί τώρα θύματα της σεισμικής δραστηριότητας στον τουρκικό Νότο.
Πηγή: Al Jazeera | Μετάφραση: Κυριακή Κλοκίτη
Ο αριθμός των νεκρών από τους σεισμούς της Δευτέρας εκτινάχθηκε γρήγορα σε χιλιάδες και αναμφίβολα θα εκτιναχθεί σε πολύ πιο μακάβρια ύψη. Ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων παραμένει θαμμένος κάτω από τα ερείπια. Οι τραυματισμένοι επιζώντες αντιμετωπίζουν χαμηλές θερμοκρασίες και μετασεισμούς. ενώ οι πρόσφυγες την απώλεια οποιουδήποτε καταφυγίου.
Η φυσική καταστροφή υπογραμμίζει αυτό που δεν θα έπρεπε να είναι συγκλονιστική είδηση: ότι η ζωή για τους φτωχούς του πλανήτη είναι εξαιρετικά επισφαλής και μαστίζεται από πολλαπλές, ταυτόχρονες κρίσεις, από τις οποίες η ανάκαμψη είναι συχνά χωρίς νόημα.
Σίγουρα οι κατοικίες όπου οποίες όσοι στερούνται τη γη μπορεί να είναι δομικά λιγότερο αξιόπιστες και δυνητικά πιο ευάλωτες στην τεκτονική αναταραχή – όπως φάνηκε, για παράδειγμα, στον σεισμό του Περού το 2007, όταν κατέρρευσαν σπίτια σε φτωχές γειτονιές στην επαρχία της Ίκας. Αλλά σε έναν κόσμο χτισμένο σε καπιταλιστικά θεμέλια, η επισφάλεια είναι πολύ πιο βαθιά από τα κακά κατασκευαστικά υλικά ή την παραβίαση των πολεοδομικών κανόνων.
Καταρχάς η επιμονή του καπιταλισμού στην οξεία ανισότητα και την τυραννία μιας μειοψηφικής ελίτ σημαίνει ότι υπάρχουν μεγάλα παγκόσμια ρήγματα μεταξύ πλουσίων και φτωχών – αυτά που γίνονται όλο και πιο έντονα στην εποχή της κλιματικής αλλαγής και της συνακόλουθης οικολογικής καταστροφής. Και ενώ οι δεσμεύσεις για βοήθεια έρχονται αναπόφευκτα μετά από φοβερές καταστροφές, συχνά επιδεινώνουν το χάσμα, καλύπτοντας τις τσέπες της βιομηχανίας βοήθειας, αντί να ωφελούν τους ίδιους τους πληγέντες από την καταστροφή.
Υπάρχει επίσης η πραγματικότητα ότι, για μεγάλο μέρος του πληθυσμού του κόσμου, που βρίσκεται σε επισφάλεια, η ζωή δεν αποτελεί μια περισσότερο ή λιγότερο συνεχή καταστροφή, αλλά μια καταστροφή που δεν προκαλεί καμία προσοχή. Τον Ιούνιο, το πρακτορείο ειδήσεων The New Humanitarian σημείωσε μεγάλες ανισότητες στην παροχή βοήθειας σε περιπτώσεις καταστροφών, με σχεδόν τη μισή από την έκακτη χρηματοδότηση για το 2022 «να πηγαίνει μόνο σε πέντε παρατεταμένες –και σε μεγάλο βαθμό λόγω συγκρούσεων– κρίσεις». Επικαλούμενος μια πρόσφατη εκτίμηση των Ηνωμένων Εθνών ότι ο αριθμός των ετήσιων καταστροφών θα αυξηθεί σε περίπου 560 μέχρι το έτος 2030, ο οργανισμός περιέγραψε πώς τα θύματα καταστροφών κάτω από το ραντάρ αναγκάζονται συχνά να παραμένουν σε μη ασφαλείς τοποθεσίες – πράγμα που θέτει τις βάσεις για νέες κρίσεις.
Πάρτε για παράδειγμα την περίπτωση του Αφγανιστάν, όπου η συνεχιζόμενη εξάρτηση από τη βοήθεια δεν έχει βοηθήσει στο να γίνει η χώρα πιο ασφαλής. Τον Αύγουστο οι πλημμύρες σκότωσαν περισσότερους από 180 ανθρώπους, μόλις δύο μήνες αφότου ένας σεισμός είχε σκοτώσει περισσότερους από 1.000. Τον Μάιο, η ΜΚΟ Save the Children ανέφερε ότι η χώρα υφίσταται τη «χειρότερη κρίση πείνας που έχει καταγραφεί», με σχεδόν το 50 τοις εκατό του πληθυσμού να πεινά εξαιτίας της μανιασμένης ξηρασίας και της συνεχιζόμενης οικονομικής κατάρρευσης.
Τέτοιες είναι οι τοξικές κληρονομιές δύο δεκαετιών ενός «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών που κατέστρεψε τις ζωές, τα μέσα διαβίωσης και το μέλλον εκατομμυρίων Αφγανών και ρουφούσε δισεκατομμύρια δολάρια από «ταμεία ανάκαμψης».
Για μια άλλη εκδοχή του τρόπου με τον οποίο η πολιτική, η απληστία και η κακοδιαχείριση επικαλύπτονται και συνεπάγονται περιβαλλοντική καταστροφή, αρκεί να κοιτάξουμε μια χώρα της Καραϊβικής, την Αϊτή, όπου το 2021 ένας καταστροφικός σεισμός 7,2 Ρίχτερ είχε ως συνέχεια μια θανατηφόρα καταιγίδα και κατολισθήσεις. Περισσότεροι από 2.200 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 130.000 σπίτια καταστράφηκαν, μαζί με σειρά από σχολεία και νοσοκομεία.
Αυτό συνέβη λίγο περισσότερο από μια δεκαετία μετά τον σεισμό του 2010, που σκότωσε περίπου 220.000 ανθρώπους και άφησε άστεγους 1,5 εκατομμύριο. Μόνο ένα μικρό μέρος των δισεκατομμυρίων δολαρίων που εισέρρευσαν για τη «διάσωση» της Αϊτής έφτασε στην πραγματικότητα στα φτωχά θύματα του σεισμού της χώρας, με το υπόλοιπο να πηγαίνει αντ ‘αυτού σε οργανώσεις βοήθειας, διεθνείς δυνάμεις ασφαλείας και άλλους υποτιθέμενους ικανούς ανθρώπους – όπως οι ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ, που εξαπέλυσαν αμέσως μια επιδημία χολέρας στο έθνος.
Στα επόμενα χρόνια, η υποστήριξη των ΗΠΑ στην επίσημη διαφθορά στην Αϊτή θα έκανε το έδαφος πιο γόνιμο για την εκδήλωση μιας πολιτικής κρίσης, διαβρώνοντας περαιτέρω την ικανότητα της χώρας να ανταποκρίνεται σε σεισμούς και άλλες καταστροφές.
Όσο για μένα, η προσωπική μου εμπειρία με τους σεισμούς περιλαμβάνει έναν σεισμό στη νοτιοδυτική Τουρκία το 2010 και τον σεισμό 7,4 Ρίχτερ που συγκλόνισε την ακτή της Οαχάκα του Μεξικού τον Ιούνιο του 2020. Μπορώ να πω με ασφάλεια ότι το τελευταίο επεισόδιο ήταν σαν ο κόσμος γύρων μου να καίγεται – αλλά μόνο στιγμιαία, καθώς δεν προκάλεσε μόνιμη ζημιά στο σπίτι ή σε μένα. Με άλλα λόγια, ήταν μια μακρινή κραυγή μιας προνομιούχου, σε σύγκριση με την εμπειρία των τωρινών θυμάτων από το σεισμό στην Τουρκία και τη Συρία, πολλά από τα οποία –εκτοπισμένα από τον πόλεμο– είχαν αισθανθεί αναμφίβολα ήδη τον κόσμο τους να φλέγεται και πριν από τον σεισμό.
Μετά την είδηση του κατακλυσμού της Δευτέρας, μίλησα εδώ στην Οαχάκα με έναν Μεξικανό της εργατικής τάξης που, τον Σεπτέμβριο του 1985, βοήθησε στην εξαγωγή πτωμάτων από τα ερείπια του σεισμού στην Πόλη του Μεξικού που οδήγησε επίσημα στο θάνατο 10.000 ανθρώπων, αλλά πιθανότατα σκότωσε πολλούς περισσότερο. Κουνώντας το κεφάλι του, δήλωνε ότι εξακολουθεί να σκέφτεται τακτικά τρία πτώματα συγκεκριμένα: μια ταπεινή μητέρα καμπουριασμένη μάταια πάνω από τα δύο παιδιά της, ντυμένα με σχολικές στολές.
Και σαν να χρειάζονταν οι φτωχοί άλλες υπενθυμίσεις σχετικά με την αμελητέα αξία που αποδίδεται στη ζωή τους, οι αιώνιοι σεισμοί της γης στο Μεξικό σημαίνουν ότι το ψυχολογικό τραύμα που σχετίζεται με το σεισμό αναβιώνει εύκολα.
Όσο για τα πράγματα που δεν αναζωογονήθηκαν εύκολα, τον Σεπτέμβριο του 1986, ένα χρόνο μετά τον σεισμό της Πόλης του Μεξικού, η Washington Post ανέφερε ότι όχι λιγότεροι από 80.000 άνθρωποι παρέμειναν άστεγοι. Πράγματι, η πόλη δεν ανέκαμψε ποτέ πλήρως ούτε από τη φυσική καταστροφή ούτε από την κακοδιαχείριση της καταστροφής. Η επισφάλεια δεν είναι κάτι καινούργιο.
Και όμως τα πράγματα γίνονται όλο και πιο επισφαλή κάθε στιγμή, καθώς ο καπιταλισμός ανοίγει νέους δρόμους στον τομέα της εξάλειψης κάθε φιλοδοξίας για μια κοινή ανθρωπότητα ή πλανητική ευημερία – και η βιομηχανία «ανακούφισης από καταστροφές» ασχολείται με τη διατήρηση της βιωσιμότητάς της ενώ οι φτωχές κοινότητες τρικλίζουν από τη μια καταστροφή στην άλλη.
Ενώ οι πλούσιοι απομονώνονται από τις καταστροφές, οι φτωχοί φέρουν το κύριο βάρος της στρατιωτικής σύγκρουσης, της οικονομικής αναταραχής, της καταστροφής που σχετίζεται με το κλίμα και της πανδημίας του κορωνοϊού – η οποία έχει αφήσει τους μη έχοντες σε ακόμη πιο ασταθές έδαφος.
Όπως συμβαίνει με όλα τα άλλα επίγεια δεινά, οι σεισμοί της Δευτέρας στην Τουρκία και τη Συρία θα πλήξουν περισσότερο τους φτωχούς. Και η μόνη διέξοδος από έναν κόσμο όπου το κέρδος για τους λίγους σημαίνει επισφάλεια για τους πολλούς θα ήταν μια ολοκληρωτική σεισμική μετατόπιση.
Η Belén Fernández είναι αρθρογράφος του Al Jazeera και συγγραφέας των βιβλίων Inside Siglo XXI: Locked Up in Mexico’s Largest Immigration Centre (OR Books, 2022), Checkpoint Zipolite: Quarantine in a Small Place (OR Books, 2021), Exile: Rejecting America and Finding the World (OR Books , 2019), Martyrs Never Die: Travels through South Lebanon (Warscapes, 2016) και The Imperial Messenger: Thomas Friedman at Work (Verso, 2011). Είναι συντάκτρια στο Jacobin Magazine και έχει γράψει για τους New York Times, το ιστολόγιο του London Review of Books, και τα Current Affairs και Middle East Eye, μεταξύ πολλών άλλων δημοσιεύσεων.
