Με την πιο πιθανή ημερομηνία για τις εκλογές να είναι η 9η Απριλίου, έχουμε μπει πια σε προεκλογική περίοδο. Η πολιτική ζωή κινείται στους ρυθμούς της κάλπης. Ωστόσο, δεν συμβαίνει το ίδιο με την κοινωνία. Τόσο οι δημοσκοπήσεις όσο και η αίσθηση που αποκομίζουν οι υποψήφιοι δείχνουν ότι το ενδιαφέρον της κοινωνικής πλειονότητας για τις εκλογές παραμένει σχετικά χαμηλό -εξαιρουμένης βέβαια της μειονότητας που έτσι κι αλλιώς ασχολείται με τα κοινά. Προφανώς, όταν θα προκηρυχθούν επίσημα οι εκλογές και μέχρι το βράδυ των αποτελεσμάτων, το ενδιαφέρον θα κλιμακώνεται. Ωστόσο, η μεγάλη εικόνα δεν διαφοροποιείται.
Άλλωστε, δεν χρειάζεται να περιμένει κανείς τις εκλογές για να διαπιστώσει το περιορισμένο ενδιαφέρον για την πολιτική. Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει από τη σχετική αδυναμία των κινημάτων, την πολύ χαμηλή ένταξη σε κόμματα και οργανώσεις, το μικρό χώρο που καταλαμβάνει η πολιτική στις καθημερινές συζητήσεις. Μετά από τη μνημονιακή περίοδο της υπερπολιτικοποίησης και της ριζοσπαστικοποίησης, το εκκρεμές της κοινωνικής συνείδησης βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά.
Χαμηλές προσδοκίες
Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι οι επερχόμενες εκλογές χαρακτηρίζονται από τις χαμηλές προσδοκίες των πολιτών -κάτι που εξηγεί εν μέρει και το χαμηλό ενδιαφέρον. Οι εκλογικές επιλογές φαίνεται να γίνονται κυρίως στη βάση της λογικής του “μικρότερου κακού” και όχι της ελπίδας για μια μεγάλη αλλαγή. Και σε αυτήν την παρατήρηση συμπίπτουν τόσο οι δημοσκοπήσεις όσο και η αίσθηση της καθημερινότητας.
Οι εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 ήταν αυτές της μεγάλης ελπίδας, ενώ οι εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 θα μπορούσαν να θεωρηθούν συνέχεια εκείνων του Γενάρη, παρά την απογοήτευση που είχε ήδη καταγραφεί. Για μια σημαντική μερίδα πολιτών οι εκλογές του 2019 ήταν επίσης εκλογές προσδοκίας, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την οικονομική ανάπτυξη.
Τώρα, διανύουμε μια περίοδο γενικής απογοήτευσης, αφού έχουν φθαρεί και τα δύο κόμματα εξουσίας, ενώ η πρόταση των μικρότερων κομμάτων μοιάζει να μην έχει ιδιαίτερη απήχηση. Είναι μειοψηφική η προσδοκία ότι κάτι σημαντικό μπορεί να αλλάξει στην καθημερινή ζωή από το εκλογικό αποτέλεσμα -πράγμα που φαίνεται και από το πόσο επενδύουν τα κόμματα εξουσίας στις αρνητικές καμπάνιες. Προτρέχω για να αντικρούσω μια ενδεχόμενη αιτίαση. Όσα γράφω συνιστούν μια απόπειρα ανίχνευσης του τι συμβαίνει και όχι του τι θα έπρεπε να συμβαίνει.
Δεν έχει κλείσει ο κύκλος
Η τρίτη παρατήρησή έχει να κάνει με τον ιστορικό κύκλο στον οποίο εντάσσονται οι επερχόμενες εκλογές. Δεν συμμερίζομαι δηλαδή την εκτίμηση ότι ο κύκλος των εκλογών που συνδέονται με το Μνημόνιο, έκλεισε το 2019. Μπορεί τα κυρίαρχα συναισθήματα να έχουν αλλάξει, καθώς και η ατζέντα να είναι διαφορετική σήμερα, αλλά τα βιώματα της περιόδου του Μνημονίου εξακολουθούν να λειτουργούν καθοριστικά στην κοινωνική συνείδηση. Το Μνημόνιο ρίχνει ακόμα τη σκιά του ως κοινωνικό Τραύμα, ως εμπειρία που επουδενί πρέπει να βιωθεί ξανά. Κατ’ αναλογία, οι πολιτικές εμπειρίες του Μνημονίου παραμένουν καθοριστικές για τη διαμόρφωση των συνειδήσεων. Εμπειρίες που συνοψίζονται στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα και φαίνεται να διαμορφώνουν ένα δεύτερο σημείο αναφοράς στις εκλογικές επιλογές, σημείο που μοιάζει εξίσου σημαντικό με την αξιολόγηση της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
