Του Ραούλ Ζιμπέκι*, Πηγή: https://vientosur.info
Μετάφραση: Α.Λ.
Στις 29 Μαΐου θα διεξαχθούν προεδρικές εκλογές στην Κολομβία, οι οποίες, για πρώτη φορά, μπορεί να αναδείξουν προοδευτική κυβέρνηση, μετά την πρωτοφανή λαϊκή εξέγερση που ξεκίνησε στις 28 Απριλίου 2021, η οποία ακολούθησε εκείνη του Νοεμβρίου 2019. Και οι δύο άλλαξαν το πολιτικό κλίμα και ενδεχομένως τον εκλογικό χάρτη.
Ο προοδευτισμός, που ομαδοποιείται στο Ιστορικό Σύμφωνο (PactoHistorico), προτείνει τον Γκουστάβο Πέτρο για την προεδρία και τη Φράνσια Μάρκες για την αντιπροεδρία. Ο Πέτρο ήταν αντάρτης της Μ-19 και αργότερα δήμαρχος της Μπογκοτά, της πρωτεύουσας και κύριας πόλης της χώρας. Η Μάρκες προέρχεται από κοινότητες μαύρων, όπου αντιστάθηκε στις εξορύξεις και τη στρατιωτικοποίηση, και ενσαρκώνει έναν τομέα του κοινωνικού κινήματος.
Στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές [13.3.22], το Ιστορικό Σύμφωνο ήταν η δύναμη με τις περισσότερες ψήφους, αλλά απέχει πολύ από την επίτευξη κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει τουλάχιστον να έχει την υποστήριξη του Φιλελεύθερου Κόμματος, το οποίο αρνήθηκε να ορίσει υποψήφιο για την αντιπροεδρία του Πέτρο και υποστηρίζει τον Σέρχιο Φαχάρδο, πρώην δήμαρχο του Μεντεγίν, της δεύτερης πόλης της χώρας, ο οποίος αυτοπαρουσιάζεται ως κεντρώος.
Η ακροδεξιά, γνωστή ως «ουριμπίσμο» [από το όνομα του πρώην προέδρου Ουρίμπε] διατηρεί σημαντική παρουσία στο κοινοβούλιο, αν και το Δημοκρατικό Κέντρο (CentroDemocrático) (1) έχει μετατραπεί από πρώτη δύναμη σε πέμπτη. Ο ουριμπισμός κυριαρχεί στον μηχανισμό της δικαιοσύνης, στις ένοπλες δυνάμεις και στην αστυνομία και συμμαχεί με εγκληματικές ομάδες, παραστρατιωτικές οργανώσεις και εμπόρους ναρκωτικών, οι οποίοι έχουν δολοφονήσει εκατοντάδες κοινωνικούς ηγέτες.
Σε αριθμούς, μόνο 18 εκατομμύρια από τα σχεδόν 39 εκατομμύρια κατοίκους με δικαίωμα ψήφου προσήλθαν στις κάλπες, δηλαδή λίγο λιγότερο από το μισό. Παρ’ όλο που ήταν το κόμμα με τις περισσότερες ψήφους, το Ιστορικό Σύμφωνο κέρδισε μόνο 31 βουλευτές από τους 188 και 20 γερουσιαστές από τους 108.
Το κεντρικό ερώτημα είναι αν ο Πέτρο θα καταφέρει να φτάσει στην προεδρία, αν θα μπορέσει να ξεπεράσει τα εμπόδια που θέτει η ολιγαρχία των γαιοκτημόνων σε όποιον προσπαθεί να αλλάξει έστω και τις πιο ελάχιστες πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής δομής από την ανεξαρτησία της Κολομβίας.
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να ληφθεί υπόψη η ιστορία της Κολομβίας, όπου η ολιγαρχία κατάφερνε πάντα να επιβάλλει τα συμφέροντά της μέσω της βίας. Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια της ανεξαρτησίας: ο Φρανσίσκο Σανταντέρ συνωμότησε εναντίον του Σιμόν Μπολίβαρ και του σχεδίου του για τη Μεγάλη Κολομβία (που περιλάμβανε τη σημερινή Κολομβία, το Εκουαδόρ, τον Παναμά και τη Βενεζουέλα), επιβάλλοντας έναν διαχωρισμό που ωφελούσε τις Ηνωμένες Πολιτείες (την ανερχόμενη δύναμη της εποχής) και την ολιγαρχία της γης.
Στον 20ό αιώνα, η ολιγαρχία δολοφόνησε τον Χόρχε Ελιεσέρ Γκαϊτάν το 1948, έναν φιλελεύθερο και λαϊκό ηγέτη, διάσημο για την παρέμβασή του σχετικά με τη Σφαγή στις Μπανανοφυτείες το 1928. Ένα βήμα πριν αναδειχθεί σε πρόεδρο – εχθρό της ολιγαρχίας, η δολοφονία του προκάλεσε λαϊκές εξεγέρσεις και την έναρξη του εμφυλίου πολέμου, γνωστού ως «Η Βία» (La Violencia).
Υπήρξαν αρκετές ακόμα συγκυρίες στις οποίες, μέσω της βίας, η άρχουσα τάξη περιόρισε τις πιθανότητες διαρθρωτικών αλλαγών.
Δεύτερον, τις τελευταίες δεκαετίες η Κολομβία έχει μετατραπεί σε Μαφιόζικο Κράτος. Είναι η μόνη σημαντική χώρα της ηπείρου όπου δεν υπήρξε αγροτική μεταρρύθμιση (όπως στο Μεξικό, τη Βολιβία και το Περού), ούτε ρήξη με την ολιγαρχική εξουσία (όπως στην Αργεντινή και τη Βραζιλία).
Κατά τη διάρκεια του πολέμου του κράτους κατά των ανταρτών, αυτή η τάξη των γαιοκτημόνων σχημάτισε παραστρατιωτικές ομάδες με πρόσχημα να προστατευτεί από τις απαγωγές, διαπλέκοντας στη συνέχεια τα συμφέροντά της με τα μεγάλα καρτέλ ναρκωτικών. Κατά τη διάρκεια του εσωτερικού πολέμου, έκλεψαν έξι έως επτά εκατομμύρια εκτάρια γης, εκτοπίζοντας αγρότες, μαύρους και ιθαγενείς υπό την απειλή όπλων.
Τρίτον, η Κολομβία έχει καταστεί βασικός παίκτης όσον αφορά την κυριαρχία των ΗΠΑ στην περιοχή, μια ιστορική σχέση που επισφραγίζεται με την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ (https://bit.ly/3735rKC). Σε μια περίοδο κατά την οποία οι συγκρούσεις μεταξύ των εθνών επιλύονται με πόλεμο, το Πεντάγωνο έχει σχεδιάσει μια στρατηγική επίθεσης στη Βενεζουέλα από την Κολομβία, με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος υπό την ηγεσία του Νικολάς Μαδούρο.
Ο ρόλος της Κολομβίας στην περιοχή θα μπορούσε να ενισχυθεί αν, όπως υποδηλώνει η τάση, η Βραζιλία επέστρεφε σε μια κυβέρνηση Λούλα. Ακόμη και σε συμμαχία με την κεντροδεξιά, μια κυβέρνηση που προωθεί την περιφερειακή ολοκλήρωση δεν μπορεί να υπολογίζει στην έγκριση της Ουάσιγκτον, όπως ήδη συνέβη στο παρελθόν.
Μου φαίνεται ότι τα εμπόδια για μια προοδευτική κυβέρνηση στην Κολομβία είναι τόσο προφανή όσο και ισχυρά. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι αδύνατο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του Μαρτίου, μπόρεσα να διαπιστώσω τον ενθουσιασμό που επικρατούσε σε ευρύτατα στρώματα της κοινωνίας, με αφορμή τόσο την εξέγερση που ξεκίνησε στις 28 Απριλίου 2021 όσο και τα αποτελέσματα των πρόσφατων βουλευτικών εκλογών.
Ο ενθουσιασμός και η ορμή μιας κοινωνίας δεν είναι δευτερεύοντα στοιχεία. Πρέπει να ληφθούν υπόψη και μάλιστα σε περίοπτη θέση, δεδομένου ότι κάθε υποψία νοθείας μπορεί να προκαλέσει νέες εξεγέρσεις με δραματικές συνέπειες, δεδομένου ότι οι δυνάμεις καταστολής είναι πολύ δραστήριες όταν πρόκειται να καταστείλουν τις διαμαρτυρίες, χωρίς να υπολογίζουν τις συνέπειες σε ανθρώπινες ζωές, ιδίως αν πρόκειται για νέους ανθρώπους.
Αυτόν τον ενθουσιασμό και την πεποίθηση για τον εκλογικό θρίαμβο τον συνάντησα στα κοινωνικά και συνδικαλιστικά κινήματα, αλλά και στα νέα κινήματα που προέκυψαν από τις πρόσφατες διαδηλώσεις, τις πιο ισχυρές στην ιστορία της Κολομβίας και πιθανώς σ’ ολόκληρη περιοχή – περιλαμβάνουν φεμινίστριες και οικολόγους, μαύρους και ιθαγενείς, στις πόλεις και την ύπαιθρο.
Από την πλευρά μου, δεν έχω καμία βεβαιότητα. Αν η ιστορία μας δείχνει κάτι, είναι ότι οι ελίτ μπορεί να επιλέξουν τη νοθεία, τη δολοφονία ή το πραξικόπημα, δηλαδή να αποτρέψουν τον θρίαμβο του Πέτρο με τη βία, όπως ήδη έχει κάνει η πιο αντιδραστική και διεφθαρμένη άρχουσα τάξη στην περιοχή, σε άλλες περιπτώσεις. Το μόνο πράγμα που μπορεί να ειπωθεί σε αυτές τις περιπτώσεις είναι ότι είναι σκόπιμο να υπάρχει ένα «Σχέδιο Β», σε περίπτωση που συμβεί κάποιο από αυτά τα ενδεχόμενα. Αν για κάτι μπορούμε να είμαστε βέβαιοι σε μια τέτοια περίπτωση, είναι ότι δεν θα υπάρξει η παραμικρή κριτική από την Ουάσιγκτον, η οποία είναι πρόθυμη να ανεχθεί οποιαδήποτε παρέκκλιση από τους συμμάχους της.
Ο Ραούλ Ζιμπέκι (Raúl Zibechi, 1952,Ουρουγουάη) είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και στρατευμένος διανοούμενος. Έχει αφιερώσει την εργασία του στη μελέτη των κοινωνικών κινημάτων της Λατινικής Αμερικής.
1.-Centro Democrático: δεξιό πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε το 2013 από τον πρώην πρόεδρο της Κολομβίας Άλβαρο Ουρίμπε Βέλες. Κατά την ίδρυσή του, το κόμμα συγκέντρωσε αρκετούς πολιτικούς του ουριμπισμού, καθώς και αρκετούς διαφωνούντες από το Συντηρητικό Κόμμα και το PartidodelaU.
