O αγώνας των γυναικών στις αυτόνομες κοινότητες των Ζαπατίστας άνοιξε δρόμους εκεί που δεν υπήρχαν. Κάθε φορά που ανατρέχουμε στη  διαδρομή  τους προς την ελευθερία, την ισότητα και τη δικαιοσύνη, επαναφέρουμε στην πολιτική μας σκέψη το «αδύνατο που γίνεται  δυνατό», όπως και όταν σκεφτόμαστε την τελευταία «αποκοτιά» των Ζαπατίστας, το ταξίδι τους στην Ευρώπη των Αντιστάσεων ή αλλιώς, την «Ιστορία ενός βουνού που έγινε πλοίο για τη ζωή». 

Είναι ένας  αγώνας που άρχισε πριν από την εξέγερση του 1994, ως «επανάσταση μέσα στην επανάσταση» – «ευτυχώς χωρίς απώλειες», όπως χαρακτηριστικά λέει ο subcomandante Μάρκος. Μια διαδρομή ριζικού μετασχηματισμού των συνηθειών και των συνειδήσεων αντρών και γυναικών: των αντρών, που θα έπρεπε να πάψουν να σκέφτονται και να φέρονται ως αποικιοκράτες στα σώματα και τις επιθυμίες των γυναικών, και των γυναικών, που θα έπρεπε να «μικρύνουν τους φόβους τους» για να μεγαλώσουν αυτές οι ίδιες και ν’ απελευθερωθούν από τα απαξιωτικά στίγματα που φέρουν πάνω τους εδώ και αιώνες, ως φτωχές, αυτόχθονες και γυναίκες. Πρόκειται για την τριπλή καταπίεση: ταξική, φυλετική και έμφυλη, όπως ακριβώς την κατήγγειλε στο  Κογκρέσο της χώρας η διοικήτρια Εστέρ, στο τέλος της Πορείας του Χρώματος της Γης, το 2001. Τολμηρές και αποφασισμένες, όπως εμφανίζονται όλα αυτά τα χρόνια, αποτελούν βασικό πυλώνα του συλλογικού βηματισμού της ζαπατιστικής αυτονομίας. Ανατρέχοντας στα λόγια των Ζαπατίστας: «χωρίς τις γυναίκες, ο αγώνας αυτός δεν θα ήταν για το λαό, αλλά μόνο για τους άντρες».

Τα 500 χρόνια της αποικιοκρατίας είναι μια μεγάλη και σκληρή περίοδος για τους ιθαγενείς λαούς του Μεξικού κι ακόμα πιο σκληρή για τις  γυναίκες που αντιμετωπίζονται ως ένα φτηνό εμπόρευμα που υφίσταται όλων των ειδών τις καταπιέσεις, ανάμεσα τους και σεξουαλικές.  Πληρώνονται με καφέ και αλάτι και αντιμετωπίζονται σε κάποιες περιπτώσεις χειρότερα και από τα ζώα.  Ούτε όμως η κατάσταση μετά την αποικιοκρατία άλλαξε  πολύ για τις γυναίκες. Όπως λένε οι ίδιες, «μερικά χρόνια πριν την εξέγερση και την αρχή του πολέμου ενάντια στη λήθη, στα τσιφλίκια, ένα κοτόπουλο άξιζε περισσότερο από τη ζωή μιας ιθαγενούς γυναίκας».

Οι γυναίκες Ζαπατίστας διεκδικούν μερίδιο στη ζωή χωρίς βία, φόβο και καταπίεση. Βοηθητικό στη διαδρομή τους προς την χειραφέτηση ήταν το αποτύπωμα που άφησαν, εκεί που σήμερα είναι τα απελευθερωμένα εδάφη των Zαπατίστας, η Θεολογία της Απελευθέρωσης και  οι εκκλησιαστικές κοινότητες βάσης, στις οποίες συμμετείχαν κυρίως γυναίκες. Μέσα σ’ αυτές δημιουργήθηκε συλλογικότητα στη βάση της κοινής πίστης, καθώς το ενδιαφέρον μετατοπιζόταν, από την ατομική διάσταση της αμαρτίας, σ’ αυτό που η Θεολογία της Απελευθέρωσης αποκαλούσε «δομική αμαρτία», δηλαδή στους κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες που διαιωνίζουν την αδικία.

Με αυτή την παρακαταθήκη, πριν από το 1994 και πολύ νωρίτερα από το 2003, όπου ιδρύονται τα Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης (Καρακόλ), γυναίκες Ζαπατίστας, ανάμεσά τους η εμβληματική και μικροκαμωμένη Ραμόνα, περπατούν στις απομακρυσμένες κοινότητες, μιλούν και συγκεντρώνουν τις ανάγκες-επιθυμίες των γυναικών και, στη συνέχεια, τις μεταφέρουν στον EZLN,  διεκδικώντας χώρο γι’ αυτές. Είναι η περίοδος όπου γυναίκες βρίσκουν καταφύγιο στον επαναστατικό στρατό, εγκαταλείπουν αυταρχικούς γονείς ή συζύγους, αποδρούν από την οικογένεια και τους «σοφούς» των κοινοτήτων. Μαθαίνουν να αγωνίζονται μέσα από την ίδια τους την επιθυμία να αποδράσουν από τις καταπιεστικές συνθήκες που ζουν. Δεν διεκδικούν ατομικά δικαιώματα, αλλά  δικαιώματα συνδεδεμένα με  τη συλλογική διαδικασία αλλαγής των συνηθειών. Γι’ αυτό επιμένουν ότι ο αγώνας είναι ταυτόχρονα των γυναικών και των αντρών και δεν είναι ένας αγώνας περισσότερο ή λιγότερο σημαντικός από τον αντικαπιταλιστικό. Είναι εξίσου σημαντικός.

Το 1993, διατυπώνεται από τις ίδιες ο επαναστατικός νόμος των γυναικών: τα δέκα σημεία του αναφέρονται στο δικαίωμά τους να συμμετέχουν στον επαναστατικό αγώνα και να κατέχουν στρατιωτικούς βαθμούς, στη συμμετοχή των γυναικών στη διοίκηση των κοινοτήτων, στην επιλογή του συντρόφου και του αριθμού των παιδιών που θέλουν ν’ αποκτήσουν, στην εκπαίδευση, στην τιμωρία του βιασμού και της σωματικής κακοποίησης, και στην απαγόρευση του αλκοόλ. 

Όπως ήταν αναμενόμενο, η παρουσία των γυναικών στο στρατό, το προπύργιο της ανδροκρατούμενης κυριαρχίας, και η απαίτησή τους να συμμετέχουν στην ιεραρχική του δομή, δεν έκαναν πιο εύκολη τη ζωή τους. Αυτό όμως που αρχικά ήταν αδιανόητο –άντρες να δέχονται εντολές από μια διοικήτρια και γυναίκες να διεκδικούν ηγετικό ρόλο– άρχισε σταδιακά να υποχωρεί μπροστά στη διεκδικητική επιμονή γυναικών, όπως ήταν η Άννα Μαρία, η Μαριμπέλ, η Ραμόνα, η Τρινιδάδ και άλλες πολλές, που σφράγισαν τόσο την εξέγερση όσο και την περίοδο του διαλόγου στο Σαν Αντρές.

Από τότε έχουν γίνει πολλά βήματα προς τη χειραφέτηση των γυναικών στις αυτόνομες κοινότητες των Ζαπατίστας. Η ενεργή συμμετοχή τους σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης της αυτονομίας –υγεία, εκπαίδευση, παραγωγή-αγροοικολογία, επικοινωνία, ραδιόφωνο, αυτόνομα Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης, Παράνομη Επαναστατική Ιθαγενική Επιτροπή, στρατός και  βάσεις στήριξης των ζαπατιστικών κοινοτήτων– είναι ένα μόνο από τα πολλά παραδείγματα της αποφασιστικότητάς τους. Οι συνεταιρισμοί γυναικών, που αφορούν  την κτηνοτροφία, τα χειροτεχνήματα, και άλλα προϊόντα, είναι χώροι όπου οι γυναίκες δρουν συλλογικά και αυτονομούνται οικονομικά. Οι δομές υγείας, εκπαίδευσης και διοίκησης αποτελούν χώρους ελευθερίας για τις γυναίκες, καθώς εντασσόμενες  σ’ αυτές,  χρειάζεται να φύγουν από το σπίτι τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, αφήνοντας τα παιδιά και όλες τις οικιακές δουλειές στους άντρες. 

Προφανώς, δεν άλλαξε μονομιάς η καθημερινότητα και δεν ξεριζώθηκαν εύκολα οι φόβοι, η ντροπή, η αίσθηση της «άχρηστης» που κουβαλούσαν τόσο χρόνια. Γι’ αυτό και τα πρώτα τους βήματα προς το «δημόσιο» χώρο αποφασίζουν να τα κάνουν δυο-δυο γυναίκες μαζί. Ποτέ μια γυναίκα μόνη στις δομές υγείας, το ίδιο και στα Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης. 

Το 2015, ο EZLN οργανώνει στο πανεπιστήμιο της Γης το σεμινάριο-«σπορείο», με τίτλο «Η κριτική σκέψη απέναντι στην καπιταλιστική Λερναία Ύδρα», στο  οποίο συμμετέχουν πολλές γυναίκες, μιλώντας για τον καπιταλισμό και την πατριαρχία, όπως την βιώνουν οι ίδιες. Μερικά χρόνια αργότερα, το 2018 και το 2019, οργανώνουν την πρώτη και τη δεύτερη Διεθνή Συνάντηση των Γυναικών που Αγωνίζονται. Το 2019, συμμετέχουν 4.000 γυναίκες από 49 χώρες. Την οργάνωση της συνάντησης αναλαμβάνουν εξολοκλήρου οι γυναίκες Ζαπατίστας, ενώ οι άντρες επωμίζονται τις δουλειές και τα παιδιά. Σε αυτές τις συναντήσεις «δεν θέλουν μόνο να καταγγείλουν, αλλά και να πουν τι γίνεται ή τι έχει γίνει ή τι μπορεί να γίνει για να σταματήσουν αυτά τα εγκλήματα». 

Λένε οι ίδιες: «Το βλέπουμε ξεκάθαρα: το καπιταλιστικό και πατριαρχικό σύστημα είναι σαν δικαστής, που όρισε ότι είμαστε ένοχες επειδή γεννηθήκαμε γυναίκες και, επομένως, η τιμωρία για αυτό το έγκλημα είναι η βία, ο θάνατος ή η εξαφάνιση (…) Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό που εκείνοι αποκαλούν “πρόοδο” είναι ένα ψέμα, που δεν μπορεί ούτε καν την ασφάλεια των γυναικών να εξασφαλίσει (…) Στους κόσμους τους, προοδευτικούς ή συντηρητικούς, οι γυναίκες εξακολουθούν να δέρνονται, να βιάζονται, να δολοφονούνται. Ίσως το ξέρεις, αλλά το λέμε καθαρά και εδώ: στα ζαπατίστικα εδάφη δεν έχει δολοφονηθεί ούτε μια γυναίκα εδώ και πολλά χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, εμάς κατηγορούν για οπισθοδρομικές, αδαείς, ασήμαντες (…) Φαίνεται απλό να το λες, αλλά ξέρουμε καλά ότι είναι λίγα πια τα μέρη στον κόσμο όπου μπορούμε να αισθανόμαστε ευχαριστημένες και ασφαλείς».

Για όσα μας έμαθαν όλα αυτά τα χρόνια, τις ευχαριστούμε πολύ.  

Δείτε εδώ όλα τα άρθρα του αφιερώματος για την 8η Μάρτη                                                                                                                                                                                

.

 

Διαβάστε επίσης

Δίκη Πολύκαρπου Γεωργιάδη: μια κακόγουστη φάρσα της «Αντιτρομοκρατικής»

Ενάμιση χρόνο πριν, την Τετάρτη 23 Σεπτεμβρίου 2020, ο αγωνιστής Πολύκαρπος Γεωργιάδης…

Εντουάρ Λουί: «Ενάντια στον φασισμό, θα πάω να ψηφίσω έναν υποψήφιο που μισώ βαθιά»

Τον Εντουάρ Λουί, μια από τις πιο μαχητικές φωνές υπέρ της εργατικής…