Πηγές https://www.nodal.am/ , https://elpais.com/ , 15.12.2022
Πενήντα άτομα θα εκλεγούν από τους πολίτες τον Απρίλιο και θα συνεργαστούν με μια ομάδα 24 εμπειρογνωμόνων που θα διοριστούν από το Κογκρέσο.
Τρεις μήνες μετά την απόρριψη του νέου Συντάγματος της Χιλής στο δημοψήφισμα, 14 κόμματα που εκπροσωπούνται στο Κογκρέσο και τρία κινήματα κατέληξαν σε συμφωνία για την έναρξη μιας νέας συντακτικής διαδικασίας. Την υπέγραψαν, από το Κομμουνιστικό Κόμμα έως την παραδοσιακή Δεξιά. Μόνο ορισμένοι τομείς, όπως το ακροδεξιό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Χοσέ Αντόνιο Καστ, διατήρησαν τη θέση ότι η Χιλή δεν χρειάζεται νέο Σύνταγμα. Πρόκειται για μια συντακτική διαδικασία πολύ διαφορετική από την προηγούμενη, με κανόνες που θέτουν όρια και αποτρέπουν μια πρόταση επανιδρυτικού χαρακτήρα.
Η συμφωνία, η οποία ανακοινώθηκε το βράδυ της Δευτέρας 12 Δεκεμβρίου στην έδρα του Κοινοβουλίου στην πρωτεύουσα της Χιλής, προβλέπει την εκλογή από τους πολίτες των 50 ατόμων που θα συντάξουν το κείμενο, ένα όργανο που αποκαλείται Συντακτικό Συμβούλιο. Είναι ένας θρίαμβος για τον Γκαμπριέλ Μπόριτς, ο οποίος πίεσε σκληρά για ένα σώμα χωρίς διορισμένους, αν και, σε γενικές γραμμές, οι κανόνες αυτής της νέας συντακτικής διαδικασίας, στην πλειοψηφία τους, έχουν τεθεί από εκείνους που κέρδισαν το δημοψήφισμα της 4ης Σεπτεμβρίου: την παραδοσιακή Δεξιά και τις μετριοπαθείς δυνάμεις.
Ο πρόεδρος Μπόριτς, συνοδευόμενος από τον πρόεδρο της Γερουσίας, Álvaro Elizalde, της Κάτω Βουλής, Vlado Mirosevic, και τη Γενική Γραμματέα της Προεδρίας, Ana Lya Uriarte, μίλησε από το Προεδρικό Μέγαρο μετά την υπογραφή της συμφωνίας: «Είναι ένα αναγκαίο και, ελπίζω, αποφασιστικό βήμα για να προχωρήσουμε προς ένα νέο κοινωνικό σύμφωνο με περισσότερη δημοκρατία και κοινωνικά δικαιώματα. Η Χιλή δεν μπορεί πλέον να περιμένει και η κυβέρνησή μου θα συνεχίσει να εργάζεται μέρα με τη μέρα για να ανταποκριθεί στα επείγοντα κοινωνικά ζητήματα και να απαντήσει στις ανησυχίες των πολιτών σχετικά με τη δημόσια ασφάλεια, την αύξηση του κόστους διαβίωσης, την αύξηση των τιμών και τις συντάξεις, μεταξύ άλλων».
Επιπλέον, ο Γκαμπριέλ Μπόριτς ανέφερε ότι όσα επιτεύχθηκαν «συμβάλλουν στην οικοδόμηση της Χιλής που θέλουμε. Το Σύνταγμα μας αφορά όλους, έχει να κάνει με την ανάπτυξή μας και βάζει τους κανόνες που διέπουν την από κοινού ζωή μας, εξ ου και η σημασία αυτής της συμφωνίας. Για άλλη μια φορά στη Χιλή, παρά τις δυσκολίες, αποφασίσαμε να επιλύσουμε τα προβλήματα της δημοκρατίας, με περισσότερη και όχι λιγότερη δημοκρατία. Εκτιμώ την προσπάθεια που καταβλήθηκε, όπου όλοι έπρεπε να υποχωρήσουν από τις θέσεις που θεωρούσαν ιδανικές. Ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας σας ευγνωμονώ όλους».
«Η χώρα χρειάζεται σιγουριά, επούλωση των πληγών, ανοικοδόμηση της εμπιστοσύνης και, πάνω απ’ όλα, διεξαγωγή μιας επιτυχημένης συντακτικής διαδικασίας ώστε το Σύνταγμα να αποτελέσει παράγοντα ενότητας. Το έργο αυτό μόλις τώρα ξεκινάει. Πρέπει να διδαχθούμε με μεγάλη ταπεινότητα από τα διδάγματα της ιστορίας μας και όχι μόνο από αυτά του πρόσφατου παρελθόντος», δήλωσε ο πρόεδρος της Γερουσίας, ο σοσιαλιστής Álvaro Elizalde,.
Η νέα διαδικασία σηματοδοτείται από την ύπαρξη μιας ομάδας 24 εμπειρογνωμόνων που θα επιλεγούν από το Κογκρέσο (12 διορίζονται από την Γερουσία και 12 από τη Βουλή των Αντιπροσώπων), όπου το κυβερνών κόμμα δεν διαθέτει πλειοψηφία. Θα επιλεγούν «σε αναλογία με την εκπροσώπηση των διαφόρων πολιτικών δυνάμεων». Αυτή η ομάδα εμπειρογνωμόνων θα πρέπει να επεξεργαστεί και να παρουσιάσει ένα προκαταρκτικό σχέδιο, για να ξεκινήσει στη συνέχεια το Συντακτικό Συμβούλιο το έργο του (συζητήσεις, τροποποιήσεις και ψήφιση του νέου κειμένου με πλειοψηφία τριών πέμπτων). Οι 24 εμπειρογνώμονες, στη συνέχεια, θα ενταχθούν στις εργασίες του Συμβουλίου, θα έχουν δικαίωμα λόγου [αλλά όχι ψήφου] στις συνεδριάσεις του και, στο τέλος της διαδικασίας, θα έχουν τη δυνατότητα να «υποβάλλουν προτάσεις για τη βελτίωση της σύνταξης και της κατανόησης των κανόνων/ρυθμίσεων του κειμένου». Σε περίπτωση ασυμφωνίας, μια μικτή ομάδα έξι μελών της Συνέλευσης και έξι εμπειρογνωμόνων θα πρέπει να καταλήξει με συμφωνία τριών πέμπτων. Το σημείο αυτό αποτέλεσε θρίαμβο για τη Δεξιά, η οποία επιδίωκε μεγαλύτερο ρόλο για τους εμπειρογνώμονες και όχι μόνο συμβουλευτικό.
Στη συνέχεια, το συμφωνηθέν κείμενο θα πρέπει να επικυρωθεί από τα τέσσερα έβδομα του Κογκρέσου, επειδή πρόκειται για νομοσχέδιο μεταρρύθμισης του Συντάγματος. Η νέα προσπάθεια θα διαρκέσει λιγότερο χρόνο: οι εμπειρογνώμονες θα ξεκινήσουν τις εργασίες τους τον Ιανουάριο 2023, τα 50 μέλη του Συμβουλίου θα εκλεγούν τον Απρίλιο με υποχρεωτική ψηφοφορία, θα ξεκινήσουν τις εργασίες τους 21 Μαΐου και θα έχουν πέντε μήνες, μέχρι τις 21 Οκτωβρίου, οπότε και θα παραδώσουν το τελικό κείμενο. Στο τέλος της διαδικασίας, η πρόταση θα πρέπει να επικυρωθεί με επικυρωτικό δημοψήφισμα στις 26 Νοεμβρίου 2023.
Από τις 4 Σεπτεμβρίου 2022, όταν διεξήχθη το δημοψήφισμα στο οποίο η πρόταση απορρίφθηκε, οι διάφορες πολιτικές δυνάμεις διαπραγματεύονταν τους όρους για τη νέα αυτή προσπάθεια.
Η συμφωνία ξεκίνησε από ορισμένες σημαντικές συναινέσεις, όπως ο καθορισμός 12 σημείων βάσης που πρέπει να τηρηθούν κατά τη σύνταξη της νέας πρότασης Συντάγματος, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να τεθούν ζητήματα που οδηγούν σε επανίδρυση του Κράτους, θέμα στο οποίο αντιδρούσε έντονα η Δεξιά.
Ορισμένα από τα 12 αυτά σημεία ορίζουν ότι: η Χιλή είναι ενιαίο και αποκεντρωμένο κράτος. Το Σύνταγμα αναγνωρίζει τους ιθαγενείς λαούς ως μέρος του χιλιανού έθνους το οποίο είναι ένα και αδιαίρετο, σέβεται και προωθεί τα δικαιώματα και τους πολιτισμούς τους. Τα εθνικά σύμβολα της Χιλής είναι η σημαία, ο θυρεός και ο εθνικός ύμνος. Το Σύνταγμα κατοχυρώνει ότι η τρομοκρατία, σε οποιαδήποτε μορφή της, είναι επί της ουσίας αντίθετη στα ανθρώπινα δικαιώματα. Το χιλιανό κράτος έχει τρεις ξεχωριστές και ανεξάρτητες εξουσίες (κάτι που στην προηγούμενη πρόταση ήταν υπό αμφισβήτηση, ιδίως λόγω των αλλαγών που πρότεινε στην εκτελεστική εξουσία), Εκτελεστική, Δικαστική και διθάλαμη Νομοθετική αποτελούμενη από μια Γερουσία και μια Βουλή των Αντιπροσώπων. Η Χιλή κατοχυρώνει συνταγματικά, μεταξύ άλλων, την αυτονομία της Κεντρικής Τράπεζας, της εκλογικής Δικαιοσύνης, της Εισαγγελίας και του Ελεγκτικού Γραφείου της Δημοκρατίας. Η Χιλή δεσμεύεται συνταγματικά για τη φροντίδα και τη διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας.
Στη συνέχεια, εκτός από την επιτροπή εμπειρογνωμόνων, συμφωνήθηκε επίσης να υπάρξει ένα όργανο 14 μελών, όλοι έγκριτοι νομικοί, το οποίο θα επιτρέπει στο μελλοντικό Συμβούλιο να διευθετήσει τις διαφορές του, κυρίως στη βάση του σεβασμού των 12 σημείων που θα καθορίσουν τις συζητήσεις. Ο ρόλος του παρομοιάζεται με διαιτησία και αποτέλεσε νίκη της δεξιάς αντιπολίτευσης. Το τρίτο και τελευταίο μέρος των διαπραγματεύσεων, ωστόσο, είχε κολλήσει, ακριβώς λόγω της δυσκολίας του: η σύνθεση του οργάνου που θα συντάξει το νέο σύνταγμα και ο τρόπος επιλογής του. Οι έντονες διαπραγματεύσεις του προηγούμενου Σαββατοκύριακου, κατέληξαν στη συμφωνία που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου.
Διαφορές με την προηγούμενη διαδικασία
Η νέα συμφωνία έχει σημαντικές διαφορές με την προηγούμενη διαδικασία. Προηγουμένως ήταν ένα σώμα 155 μελών στο οποίο οι ανεξάρτητοι έβαζαν υποψηφιότητα χωρίς να χρειάζονται κόμματα, η Δεξιά δεν πήρε ούτε το ένα τρίτο των αντιπροσώπων, ενώ υπήρχαν 17 έδρες για τους ιθαγενείς λαούς. Στη νέα διαδικασία, δεν θα υπάρχουν λίστες ανεξάρτητων, ενώ αυτή τη φορά «στο Συμβούλιο οι έδρες για τους ιθαγενείς λαούς θα κατανέμονται σύμφωνα με το ποσοστό της πραγματικής ψήφου στις εκλογές [δηλ. όσων ψηφίσουν με το ψηφοδέλτιο για τις έδρες των αυτοχθόνων]». Τα 50 μέλη του νέου Συντακτικού Συμβουλίου θα εκλεγούν όλα από τους πολίτες με τον ίδιο τρόπο που εκλέγονται οι γερουσιαστές, μέσα από περιφερειακές ανοικτές λίστες. Η ψηφοφορία θα είναι πάλι υποχρεωτική.
Το προηγούμενο σώμα είχε ένα χρόνο εργασίας κατά τη διάρκεια του οποίου αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα, με αποτέλεσμα να χάσει την υποστήριξη των πολιτών. Η πρόταση που απορρίφθηκε τον Σεπτέμβριο είχε 355 άρθρα και πρότεινε, μεταξύ άλλων, την αντιπροσωπευτική δημοκρατία ενισχυμένη με μορφές άμεσης δημοκρατίας που η Χιλή δεν έχει γνωρίσει ποτέ στο παρελθόν, την αποκέντρωση και, μαζί με την ισότητα των φύλων και την οικολογική οπτική –που διέτρεχαν το κείμενο– εγγυόταν μεγάλο αριθμό κοινωνικών δικαιωμάτων.
Τα ζητήματα που προκάλεσαν τη μεγαλύτερη αντίθεση ήταν η πολυεθνικότητα –ο πολυεθνικός χαρακτήρας του Κράτους όπως έχει αναγνωριστεί σε χώρες της περιοχής π.χ. η Βολιβία και ο Ισημερινός–, οι ιθαγενικές εδαφικές αυτονομίες και ένα σύστημα διακυβέρνησης με προεδρικό καθεστώς και ασύμμετρο διθάλαμο, το οποίο αντιπροσώπευε το τέλος της Γερουσίας, με ιστορία 200 ετών.
Με τα 12 σημεία που θα αποτελέσουν τη βάση για τη νέα συζήτηση, το 14μελές σώμα που θα επιτρέψει στο μελλοντικό Συμβούλιο να διευθετήσει τις διαφορές του και κυρίως τους 24 εμπειρογνώμονες, οι οποίοι θα διοριστούν από το Κογκρέσο, περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό οι προοπτικές του 50μελούς Συντακτικού Συμβουλιου για καινοτομίες.
