Πηγή: desinformemonos.org | Μετάφραση: Δημήτρης Γκιβίσης
Υπάρχουν αρκετοί που υποστηρίζουν ότι έχουμε ένα δεύτερο κύμα προοδευτικών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική. To πρώτο ήταν τη δεκαετία του 2000, με τις κυβερνήσεις του Ούγκο Τσάβες (1999 – 2013), του Λούλα Ντα Σίλβα (2003 – 2016), του Νέστορ Κίρχνερ και της Κριστίνα Φερνάντες (2003 – 2015), του Έβο Μοράλες (2006 – 2019), και του Ραφαέλ Κορέα (2007 – 2017).
Το νέο κύμα φαίνεται να καθοδηγείται από κυβερνήσεις όπως του Αλμπέρτο Φερνάντες και του Γκάμπριελ Μπόριτς, και πιθανότατα από τον Λούλα και τον Γκουστάβο Πέτρο σε περίπτωση που θριαμβεύσουν στις φετινές εκλογές. Η κυβέρνηση του Άντρες Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ στο Μεξικό είναι διαφορετική: πολύ μεταγενέστερη για να είναι μέρος του πρώτου κύματος, και πολύ συντηρητική για να μπορεί να ονομάζεται προοδευτική.
Σημειώστε ότι στο πρώτο κύμα υπάρχει ένας συγκεκριμένος συγχρονισμός: ξεκινά στα πρώτα χρόνια του νέου αιώνα και τελειώνει προς τα μέσα της δεύτερης δεκαετίας, μπλοκαρισμένος από τις συνέπειες της κρίσης του 2008 και την αυξανόμενη αδιαλλαξία του ιμπεριαλισμού. Αλλά υπήρχαν πολλά κοινά.
Όλες οι κυβερνήσεις βασίστηκαν στην άνοδο των διεθνών τιμών των βασικών προϊόντων, βελτίωσαν το εισόδημα των λαϊκών τομέων, και έκαναν συγκεκριμένα βήματα για την περιφερειακή ολοκλήρωση, αν και καμία δεν προχώρησε στην παραμικρή διαρθρωτική αλλαγή σε σημείο να κλονίσει την εξάρτησή της από τον πρωτογενή τομέα και να προωθήσει την αποβιομηχανοποίηση.
Το δεύτερο κύμα αντιμετωπίζει νέα προβλήματα. Δεν υπολογίζει σε ένα ευνοϊκό παγκόσμιο οικονομικό σενάριο, και η στάση των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ολοένα και πιο παρεμβατική. Στην Αργεντινή, η κυβέρνηση του Φερνάντες ήρθε σε συμφωνία με το ΔΝΤ για την πληρωμή του χρέους που προκάλεσε ρωγμές στην κυβερνητική συμμαχία, και ακολούθησαν εκείνες με την Κριστίνα Φερνάντες, ένα χρόνο πριν από τις προεδρικές εκλογές τις οποίες πιθανότατα θα κερδίσει η δεξιά. Αλλά το πιο ξεκάθαρο και πιο πειστικό παράδειγμα της πολιτικής και ηθικής φτώχειας του δεύτερου κύματος είναι η κυβέρνηση του Μπόριτς. Δεν έκανε την παραμικρή χειρονομία προς το λαό των Μαπούτσε, ούτε προς τους κρατούμενους της εξέγερσης, απείλησε να σκληρύνει την καταστολή, και υπερασπίστηκε τις καταχρήσεις των Καραμπινιέρων από τις πρώτες μέρες της διακυβέρνησής του. Αν και πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του, και παρά τις τεράστιες προσδοκίες του λαού της Χιλής, ήταν αναμενόμενο ότι δύσκολα θα πραγματοποιούσε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, στα πρώτα του βήματα βρίσκεται αντιμέτωπος με τα πιο μαχητικά τμήματα των λαϊκών τάξεων, απειλώντας ότι θα καταστείλει όσους συνεχίζουν να διαδηλώνουν στην Plaza Dignidad του Σαντιάγκο. Δεν ξεχνά ότι χάρη στην εξέγερση έφτασε στη LaMoneda (σημ: είναι η έδρα του προέδρου), αλλά προτιμά να γυρίζει την πλάτη σε όσους αγωνίζονται, όπως έκανε και τον Νοέμβριο του 2019 όταν υπέγραψε συμφωνία με τη δεξιά για την σύγκλιση μιας Συντακτικής Συνέλευσης, αποδυναμώνοντας έτσι τη λαϊκή διαμαρτυρία. Το κοινό που έχουν ο Μπόριτς και ο Φερνάντες, είναι ότι αντιμετωπίζουν ένα αυξανόμενο μέρος του κοινωνικού κινήματος επειδή επέλεξαν την συνέχεια για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων.
Παρόμοια γεγονότα συμβαίνουν και σε άλλα γεωγραφικά πλάτη. Δεν θα συμπεριλάβω τον περουβιανό πρόεδρο Πέδρο Καστίγιο σε αυτή τη σύντομη ανάλυση, γιατί η κυβέρνησή του μπορεί να θεωρηθεί προοδευτική, καθώς από την αρχή της προεκλογικής του εκστρατείας έδειξε τα όρια της πολιτικής του δύναμης και του προσωπικού του ορίζοντα.
Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του Λούλα. Επέλεξε ως αντιπρόεδρο του Ζεράλντο Άλκμιν, ο οποίος προέρχεται από το σοσιαλδημοκρατικό PSDB του Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσο, το κόμμα που προώθησε το νεοφιλελευθερισμό στη Βραζιλία. Είναι ένας συντηρητικός, κεντροδεξιός πολιτικός, που κατηγορήθηκε για διαφθορά όταν ήταν κυβερνήτης του Σάο Πάολο, συμπεριλαμβανομένων των παρατυπιών που καταγγέλθηκαν εναντίον του στην υπόθεση Odebrecht (σημ: είναι μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις διαφθοράς στην πρόσφατη ιστορία της Λατινικής Αμερικής, με τη βραζιλιάνικη κατασκευαστική εταιρεία Odebrecht να δωροδοκήσε προέδρους, πρώην προέδρους, και κυβερνητικούς αξιωματούχους 12 χωρών προκειμένου να αποκτήσει οφέλη στις δημόσιες συμβάσεις). Είναι προφανές ότι ο Λούλα επιδιώκει να προσελκύσει το εκλογικό σώμα της μεσαίας τάξης που ανέτρεψε το PT (Εργατικό Κόμμα) το 2015, ενόψει της προβλέψιμης αύξησης της εικόνας του Μπολσονάρο που έχει ήδη φτάσει στο 30% στις δημοσκοπήσεις. Η συμμαχία με τον Άλκμιν είναι μια έξυπνη τακτική απόφαση, η οποία όμως τον εμποδίζει στην αξιολόγηση της υποψηφιότητάς του ως αριστερής ή προοδευτικής.
Αυτό που συμβαίνει με τον προοδευτισμό είναι αξιολύπητο. Έχει αποκηρύξει ακόμη και τις μικρές ή επιφανειακές αλλαγές, και όλα διακυβεύονται παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως την εναλλακτική λύση απέναντι στην ακροδεξιά, είτε πρόκειται για τον Μπολσονάρο, είτε για τον Ουρίμπε στην Κολομβία, είτε για τον Καστ στη Χιλή. Η Κολομβία είναι εν μέρει μια διαφορετική περίπτωση, γιατί εκεί δεν υπήρξε ποτέ μια προοδευτική κυβέρνηση και πάντα κυβερνούσε η σκληρή και καθαρόαιμη δεξιά. Αλλά σε χώρες όπως η Βραζιλία, η Αργεντινή και η Χιλή, όπου υπήρχαν μεγάλες περίοδοι προοδευτικών κυβερνήσεων χωρίς θεμελιώδεις αλλαγές, το νέο κύμα είναι ο δρόμος της καταστροφής, επειδή η δεξιά θα επιστρέψει με περισσότερη δύναμη και το λαϊκό κίνημα θα αποδυναμωθεί. Στην Κολομβία ο Πέτρο είναι μια εναλλακτική λύση για να κλείσει ο κύκλος του Ουρίμπε, όπως ο Καστίγιο ήταν καλός στο να κόψει το δρόμο της Φουτζιμόρι για την προεδρία. Αλλά τίποτα περισσότερο.
Δεν είναι το ίδιο να ψηφίζουμε για να αποτρέψουμε τη νίκη της ακροδεξιάς, με το να το κάνουμε έχοντας την ελπίδα ότι θα προκύψει κάτι θετικό. Αυτό εξαρτάται μόνο από την οργανωμένη δύναμη των από κάτω, και από την ικανότητά τους να επιμένουν μέσα στη χειρότερη καταιγίδα των τελευταίων δεκαετιών.
Σημ: O Ραούλ Ζιμπέκι είναι ουρουγουανός δημοσιογράφος, συγγραφέας και στοχαστής, και θεωρείται μια από τις σημαντικότερες φωνές του αυτόνομου κομμουνισμού στην Λατινική Αμερική.
