Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα των Συντακτών (23.5.2023)
Ο πλεονασμός «ας μιλήσουμε για την πολιτική πολιτικά» είναι ταυτόχρονα και μια έλλειψη: δεν μπορείς να μιλήσεις αξιόπιστα για την πολιτική αν δεν μιλήσεις για κοινωνικά συμφέροντα και κοινωνικές τάξεις, κάνοντας αφαίρεση των υλικών όρων που προσδιορίζουν την πολιτική τους συμπεριφορά – η πολιτική δεν είναι μόνο ούτε καν κυρίως ζήτημα αξιών.
Ταυτόχρονα, δεν μπορείς να μιλήσεις αξιόπιστα για σημαντικά πολιτικά γεγονότα χωρίς να λάβεις υπόψη του τους ιδεολογικούς παράγοντες που προσδιορίζουν τις πολιτικές συμπεριφορές: τις παραδόσεις και τα συμβολικά στοιχεία, που στα μάτια των πολιτών ερμηνεύουν, επιβεβαιώνοντάς τες ή όχι, τις διακηρύξεις των κομμάτων.
Από αυτή την άποψη το εκλογικό αποτέλεσμα, μη αναμενόμενο σχεδόν από τους πάντες, δεν είναι παρ’ όλα αυτά ανεξήγητο. Μέσα από τις κάλπες αναδύθηκαν δύο βασικές αλήθειες: Πρώτο, έχει συγκροτηθεί ένα ισχυρό κοινωνικό μπλοκ εξουσίας, το οποίο «εκπροσωπεί» και διευθύνει ο Κυριάκος Μητσοτάκης – μέσα από έναν παρα-κρατικό και παρα-κομματικό μηχανισμό «επιτελών», έχοντας αναγορευτεί σε σημείο σύγκλισης και έκφρασης ενός συνασπισμού κοινωνικών συμφερόντων. Δεύτερο, το εν δυνάμει αντίπαλο δέος, ο συνασπισμός κοινωνικών συμφερόντων που συγκροτήθηκε την περίοδο 2010-2015 του αντιμνημονιακού αγώνα υπό τον ΣΥΡΙΖΑ και με σημείο σύγκλισης και έκφρασης τον Αλέξη Τσίπρα αποδεικνύεται ότι είχε ήδη αποσυγκροτηθεί τόσο, ώστε ο ΣΥΡΙΖΑ να υποστεί μια δεινή εκλογική ήττα.
Το «κόμμα των ικανοποιημένων»
Τι εκπροσωπεί το θριαμβευτικό εκλογικό αποτέλεσμα της ΝΔ; Ένα κοινωνικό συνασπισμό συμφερόντων των ικανοποιημένων από τη διακυβέρνηση Μητσοτάκη, σε μορφή πυραμίδας, όσων είδαν τη ζωή τους και τις δουλειές τους να καλυτερεύουν ή να σταθεροποιούνται προς τα πάνω μετά το 2019, οι οποίοι δεν θέλουν με κανέναν τρόπο και για κανέναν λόγο (όπως για παράδειγμα η δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα δικαιώματα των μη ικανοποιημένων ή των μεταναστών) να απολέσουν τις «κατακτήσεις» τους.
● Στην κορυφή της πυραμίδας, η μεγάλη αστική τάξη – είναι η πιο σωστή έννοια για να την περιγράψουμε. Η οποία ευνοήθηκε και στηρίχτηκε παντοιοτρόπως από την κυβέρνηση Μητσοτάκη: Πρώτα απ’ όλα, με την κατάλληλη διοχέτευση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης (ΤΑΑ)στους… κατάλληλους αποδέκτες. Που δεν είναι απλώς κάποιοι «φίλοι» ούτε «10 οικογένειες» (όπως θέλει κι ένας αριστερός μύθος), αλλά πάνω από 100 μεγάλες επιχειρήσεις, που θα γίνουν πολύ περισσότερες στα επόμενα χρόνια. Από αυτή την κορυφή οργανώνεται ένα ευρύ δίκτυο υπεργολαβιών προς χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες μεσαίους και μικρομεσαίους (επιχειρήσεις και επαγγελματίες).
Στο σκέλος των επιδοτήσεων του ΤΑΑ, η ίδια η κυβέρνηση οργανώνει ένα ανάλογο δίκτυο με τις απευθείας αναθέσεις, που επίσης αφορά χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις και επαγγελματίες. Υστερα, με την ανάδειξη της χώρας σε ελκυστικό προορισμό για πάσης φύσεως επενδυτές κερδοσκόπους, καθώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει πείσει και με το παραπάνω ότι είναι αποφασισμένη να παραμερίσει οποιοδήποτε «εμπόδιο»: από εργατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα μέχρι και περιβαλλοντικές διατάξεις. Μια ληστρική ανάπτυξη, που τραβάει σαν το μέλι τους κερδοσκόπους, κάνει ασύδοτους τους εγχώριους επιχειρηματίες και υπόσχεται «χρυσές δουλειές».
Η αστική τάξη, μεγάλη και μεσαία, ακόμη και ένα σεβαστό τμήμα της μικρής, είναι «μασίφ» με αυτή την ανάπτυξη, που εγγυάται αυτή η κυβέρνηση καλύτερα από οποιαδήποτε άλλη και εκπροσωπεί ο Μητσοτάκης. Η εκρηκτική άνοδος των κερδών των εισηγμέ[νων επιχειρήσεων, από χρόνο σε χρόνο το 20121 και το 2022, είναι η «φαντασμαγορική» εκδήλωση της αφρόκρεμας των ικανοποιημένων, αλλά κάτω από αυτή την κορυφή ζει ένα εκτεταμένο, πανελλαδικά δικτυωμένο «κύκλωμα» συμφερόντων μεσαίας και μικρής εμβέλειας.
● Ειδική παράμετρος, η μικρομεσαία έως μεγάλη αστική τάξη του τουρισμού: Η διάχυσή του σε χρόνο (όλο το έτος) και χώρο (ανάπτυξη του τουρισμού των πόλεων και των ορεινών περιοχών), σε συνδυασμό με τη ραγδαία ανάπτυξη του airbnb δημιουργεί ένα ανάλογο, πανελλαδικής κλίμακας και δικτύωσης «σύμπαν» ικανοποιημένων – με τα πολλά, τα λιγότερα, τα ελάχιστα…
● Η μείωση της ανεργίας, με επέκταση της μερικής απασχόλησης σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, με κακοπληρωμένες δουλειές και με voucher, αλλά και τα ιδεολογικά και συμβολικά ανταλλάγματα που παραπέμπουν στις ιδέες του «πατρίς – θρησκεία – οικογένεια» και «νόμος – τάξη – ασφάλεια», επεκτείνουν προς τη βάση της πυραμίδας μια «ασφάλεια του τρόμου», με θύματα ιδεολογικά αποπροσανατολισμένα (εξαιτίας της ιδεολογικής ηγεμονίας των νεοφιλελεύθερων ιδεών, αλλά και των λαθών και της ανεπάρκειας της Αριστεράς) πληβειακά στρώματα.
Με υλικούς όρους, αλλά και με όρους νεοφιλελεύθερης ιδεολογικής ηγεμονίας, ο Μητσοτάκης έχει χτίσει ένα κοινωνικό μπλοκ εξουσίας, που αναδύθηκε σαν έκπληξη μέσα από τις κάλπες, καθώς ενσωματώνει και την ενοχή ότι «το συμφέρον μας είναι αυτό, παρόλο που “υπάρχουν ζητήματα” με τη δημοκρατία και τα δικαιώματα των “από κάτω»… Σε αυτό το μπλοκ εξουσίας βρήκαν θέση ή θεσούλα και η κοινωνική άκρα δεξιά και τα πολιτικά της ορφανά.
Η μεσαία τάξη… κοιμάται αλλού
Την περίοδο 2010-2015, ένα άλλο κοινωνικό μπλοκ εν δυνάμει εξουσίας ήταν σε διαδικασία συγκρότησης, με πολιτικό εκπρόσωπο τον ΣΥΡΙΖΑ: Το κοινωνικό μπλοκ της εργατικής τάξης και των εν δυνάμει ή συγκυριακά συμμάχων της. Ωστόσο, από το σημείο της μετατροπής του Οχι του δημοψηφίσματος σε ναι τον Ιούλιο του 2015 και με ενδιάμεσους σταθμούς το τρίτο μνημόνιο και τη μνημονιακή θητεία του το 2015-2019, αλλά και το είδος της αντιπολίτευσης που άσκησε την περίοδο 2019 μέχρι σήμερα, αυτό το εν δυνάμει κοινωνικό μπλοκ εξουσίας των «από κάτω» αποδυναμώθηκε και εν τέλει αποδιαρθρώθηκε στις εκλογές του 2023.. (βλέπε τον παρατιθέμενο πίνακα). Η στροφή στο πολιτικό κέντρο και στη μεσαία τάξη λειτούργησε σαν μηχανισμός αποξένωσης και «ξενερώματος» για όλο αυτόν τον κόσμο, τον κατακερμάτισε και τον έστρεψε (εκτός από «αδιάβαστο») σε αντιφατικούς πολιτικούς προσανατολισμούς.
Ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε τόσο προς τα δεξιά όσο και προς τα αριστερά, κυρίως όμως αστόχησε στον προσανατολισμό στη μεσαία τάξη. Τα αποτελέσματα (βλέπε τον παρατιθέμενο πίνακα) έδειξαν ότι έχασε μεγάλο μέρος της επιρροής του στα εργατολαϊκά στρώματα ενώ η μεσαία τάξη κοιμόταν σε άλλες κλίνες…
Η μεσαία τάξη (που προϋποθέτει αυτονόητα διάκριση από την κατώτερη τάξη) αποδείχτηκε κοινωνική βάση του μπλοκ εξουσίας του Μητσοτάκη και εν μέρει εκλογική επιρροή του ΠΑΣΟΚ. Και αυτό δεν έγινε από «λάθος»…
