Βραζιλία: Συνέντευξη με τον João Paulo Rodrigues, μέλος του Εθνικού Συντονιστικού του Κινήματος Ακτημόνων Εργατών–MST
Sergio Ferrari, 27/03/2023, Πηγή: https://rebelion.org/construimos-la-mayor-unidad-popular-de-los-ultimos-tiempos/
Μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, η Βραζιλία έχει εισέλθει σε μια νέα φάση που είναι τόσο πλούσια και προκλητική όσο και πολύπλοκη. Πώς διασφαλίζεται ότι δεν θα επαναληφθούν τα λάθη που έκανε το Κόμμα των Εργαζομένων (PT) στις προηγούμενες κυβερνήσεις του; Πώς μπορεί αυτή η νέα πολιτική στιγμή να οδηγήσει στην ενίσχυση των κοινωνικών κινημάτων αυτού του γίγαντα της Νότιας Αμερικής; Κεντρικά ερωτήματα αυτής της συζήτησης με τον Ζοάο Πάουλο Ροντρίγκες (João Paulo Rodrigues) ο οποίος, σε ηλικία 43 ετών, είναι ήδη σημαντικό μέλος της εθνικής ηγεσίας του Κινήματος Ακτημόνων Εργατών (MST), ενός από τους σημαντικότερους πρωταγωνιστές της λατινοαμερικανικής ηπείρου. Ο Ροντρίγκες διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην προεκλογική διαδικασία, καθώς εκπροσώπησε το MST και τα κοινωνικά κινήματα στο συντονισμό της προεδρικής εκστρατείας του Λούλα.
Την 1η Μαρτίου συμπληρώθηκαν τρεις μήνες από την ορκωμοσία του προέδρου Λούλα. Για την αξιολόγηση κάθε νέας κυβέρνησης σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου, οι πρώτες 100 ημέρες χρησιμοποιούνται πάντα ως ενδεικτική παράμετρος. Ποια είναι η εκτίμησή σας γι αυτές τις πρώτες 100 ημέρες στη Βραζιλία;
Η εκτίμησή μας γι αυτή την πρώτη περίοδο η οποία ξεκίνησε με την ορκωμοσία του προέδρου Λούλα, είναι θετική. Πρέπει να θυμόμαστε ότι η Βραζιλία βίωσε μια βαθιά κρίση από το 2015 και μετά. Αυτά ήταν επτά πολύ περίπλοκα χρόνια με επανειλημμένες επιθέσεις κατά της δημοκρατίας και στα οποία η οικονομική ύφεση και η κοινωνική κρίση είχαν μεγάλο αντίκτυπο, προκαλώντας τεράστια αύξηση της ανεργίας και την επιστροφή εκατομμυρίων συμπατριωτών μας σε κατάσταση πείνας. Εκείνη την περίοδο, υπήρξε επίσης μια διαδικασία καταστροφής του κράτους πρόνοιας, η οποία έπληξε ιδιαίτερα τους θεσμούς που λειτουργούν και εκτελούν δημόσιες πολιτικές κοινωνικής ωφέλειας και κοινωνικού αντίκτυπου. Αυτό δεν μπορεί να αναδιοργανωθεί από τη μια μέρα στην άλλη. Θα χρειαστεί χρόνος. Με άλλα λόγια, μετά από αυτές τις πρώτες 100 ημέρες της νέας κυβέρνησης, βρισκόμαστε στην αρχή μιας πορείας που έχει ξεκάθαρους στόχους: να επαναφέρουμε την οικονομική ανάπτυξη, να καταπολεμήσουμε την κοινωνική ανισότητα και να κάνουμε τις απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την επίλυση των προβλημάτων των ανθρώπων, ιδιαίτερα των πιο υποβαθμισμένων τμημάτων.
Στις τελευταίες εκλογές της 30ής Οκτωβρίου, ο πρώην πλέον πρόεδρος Ζαΐρ Μπολσονάρου έχασε με μια μικρή διαφορά, μικρότερη του 2%. Ποια είναι η σημερινή στάση της αντιπολίτευσης;
Ο Λούλα εξελέγη ως έκφραση ενός ευρέος δημοκρατικού μετώπου που δημιουργήθηκε για να αντιταχθεί στην κυβέρνηση Μπολσονάρου. Σήμερα ο πρόεδρος είναι πολύ σταθερός, με μια πιο αριστερή θέση τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά. Ωστόσο, δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι αυτό το ευρύ μέτωπο αποτελείται από πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις της Αριστεράς, του κέντρου, ακόμη και της Δεξιάς, με διαφορετικά σχέδια. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι υπάρχουν διαφωνίες στο εσωτερικό αυτού του μετώπου σχετικά με τις απόψεις της κυβέρνησης για διάφορα θέματα, όπως η οικονομία, οι τιμές των καυσίμων, καθώς και η πολιτική σε σχέση με τη γη και η αγροτική πολιτική.
Η σημερινή αντιπολίτευση στην κυβέρνηση είναι κυρίως η ακροδεξιά. Πρόκειται για έναν πολύ ιδεολογικοποιημένο και ριζοσπαστικό τομέα. Αυτός προκάλεσε τα γεγονότα της 8ης Ιανουαρίου στην Plaza de los Tres Poderes στη Μπραζίλια, όταν συνέβη αυτή η πραγματική απόπειρα κατά της κυβέρνησης της χώρας και της δημοκρατίας, η οποία αποδοκιμάστηκε από την πλειοψηφία της κοινωνίας.
Με την εκλογική ήττα, ο μπολσονιαρισμός θα περάσει κάποιες παλινδρομήσεις και θα χάσει τη δύναμή του, αλλά οι συντηρητικές ιδέες και αξίες και ο συγγενής με αυτές επικοινωνιακός μηχανισμός είναι πολύ ισχυροί και έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην κοινωνία. Γι’ αυτό είναι απαραίτητο οι δημοκρατικές δυνάμεις να ηγηθούν ενός δυναμικού πολιτικού, κοινωνικού και οικονομικού αγώνα για να νικήσουν τον μπολσονταρισμό και το συντηρητικό και οπισθοδρομικό του σχέδιο την επόμενη περίοδο.
Στην άλλη πλευρά της εθνικής σκηνής, στη βάση, τα κοινωνικά κινήματα αναπνέουν ήδη έναν νέο πολιτικό αέρα μετά την 1η Ιανουαρίου 2023;
Για τα λαϊκά κινήματα και τη βραζιλιάνικη κοινωνία, το κλίμα άλλαξε με την ορκωμοσία του Λούλα. Η αίσθηση είναι ότι «τα χειρότερα πέρασαν» αλλά, επίσης, ότι είναι αναγκαίο να διατηρηθεί η κινητοποίηση και η συμμετοχή προκειμένου να επιτευχθούν βελτιώσεις και μεγαλύτερες κατακτήσεις. Ο Λούλα έχει συγκροτήσει μια καλή κυβερνητική ομάδα. Έχει ανοίξει χώρους σε σημαντικούς ηγέτες της κοινωνίας και υπερασπίζεται μια προοδευτική ατζέντα στον οικονομικό και κοινωνικό τομέα. Επιπλέον, έχει ηγηθεί αρκετών συμβολικών εκδηλώσεων, όπως η επίσκεψη στις 21 Ιανουαρίου –ένα από τα πρώτα ταξίδια του Λούλα στο εσωτερικό της χώρας– στους ιθαγενείς Γιανομάμι στη Ροράιμα, οι οποίοι είχαν ουσιαστικά καταδικαστεί σε γενοκτονία από τις πολιτικές του Μπολσονάρου. Ήταν ένα σαφές μήνυμα ότι η προτεραιότητα της νέας κυβέρνησης θα είναι, αναμφίβολα, η φροντίδα των πιό αποκλεισμένων και υποβαθμισμένων τμημάτων από τις υπερφιλελεύθερες πολιτικές της προηγούμενης κυβέρνησης.
Στις προηγούμενες κυβερνήσεις του Κόμματος των Εργαζομένων (Λούλα και Ντίλμα Ρούσεφ), τα κοινωνικά κινήματα άσκησαν έντονη κριτική για τη «χλιαρότητα» της κυβέρνησης σε ευαίσθητα ζητήματα. Για παράδειγμα, το MST επέκρινε έντονα την έλλειψη προόδου στην αγροτική μεταρρύθμιση. Τα κινήματα των ιθαγενών και τα περιβαλλοντικά κινήματα επέκριναν το PT για τα λίγα επιτεύγματα στους αντίστοιχους τομείς. Υπάρχει κάποιο νέο είδος σχέσης μεταξύ της σημερινής κυβέρνησης Λούλα και των κοινωνικών κινημάτων ή συνεχίζεται η ανησυχία ότι θα επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος;
Έχουμε ωριμάσει πολύ, τόσο τα λαϊκά κινήματα, όσο και τα πολιτικά κόμματα και ο ίδιος ο Λούλα. Η προεδρία του Λούλα από το 2003 έως το 2010 ήταν η πρώτη εμπειρία μιας προοδευτικής κυβέρνησης με πρόεδρο που αναδύθηκε από την εργατική τάξη. Ήταν μια περίοδος μάθησης. Από τότε, η χώρα πέρασε από το πραξικόπημα του 2016 (κοινοβουλευτική παραπομπή της Ντίλμα Ρούσεφ), τη δίωξη και φυλάκιση του Λούλα και την εμφάνιση μιας νέας έκφρασης της ακροδεξιάς με την εκλογή του Μπολσονάρου το 2018. Επισημαίνω ότι σήμερα υπάρχει πολύ μεγαλύτερη κατανόηση των πολιτικών προκλήσεων. Από τη σκοπιά των λαϊκών κινημάτων, είναι σαφές ότι είναι απαραίτητο να κερδίσουμε την κοινωνία για να στηρίξει ένα πρόγραμμα κοινωνικής αλλαγής, να αγωνιστούμε για να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντά μας και να υπερασπιστούμε την κυβέρνηση από τις πιέσεις της δεξιάς. Εναπόκειται στην κυβέρνηση να κάνει διάλογο με τα κινήματα, να προχωρήσει με τις ατζέντες που έχουν οριστεί ως προτεραιότητες και να ενθαρρύνει τη μεγαλύτερη πολιτική συμμετοχή της κοινωνίας, προκειμένου να οικοδομηθεί μια νέα μορφή διακυβέρνησης.
Ποια είναι τα κύρια αιτήματα του MST γι αυτό το νέο στάδιο; Η αγροτική μεταρρύθμιση εξακολουθεί να είναι σημαντική;
Το MST είναι ευθυγραμμισμένο με την ατζέντα του Προέδρου Λούλα που θέτει στο επίκεντρο την καταπολέμηση της πείνας και της φτώχειας. Ο τερματισμός της πείνας απαιτεί στήριξη των ανθρώπων που βρίσκονται σε κατάσταση μεγαλύτερης ευαλωτότητας, μια πολιτική ποιοτικής παραγωγής τροφίμων καθώς και προτάσεις για την κοινωνική αναδιανομή του εισοδήματος. Όσον αφορά τους στόχους του ίδιου του MST, ο πρώτος στόχος που προωθεί, ο οποίος αποτελεί μέρος ενός προγράμματος έκτακτης ανάγκης, είναι η εγκατάσταση των οικογενειών που βρίσκονται σε καταυλισμούς. Υπάρχουν περισσότερες από 100.000 οικογένειες που ζουν σε καταυλισμούς, πολλές από τις οποίες ζουν εδώ και 10 χρόνια σε σκηνές των οποίων η μόνη στέγη είναι χοντρό μαύρο πλαστικό. Η κυβέρνηση πρέπει να ανοίξει ένα μητρώο και να καταρτίσει ένα χρονοδιάγραμμα για την εγκατάστασή τους. Περίπου 30.000 οικογένειες βρίσκονται σε κατάσταση προ-εγκατάστασης, η οποία δεν έχει υλοποιηθεί επειδή το Εθνικό Ινστιτούτο Εποικισμού και Αγροτικής Μεταρρύθμισης (INCRA) δεν έχει ολοκληρώσει τη διαδικασία νομικής καταγραφής. Ο δεύτερος στόχος αφορά την οικογενειακή γεωργία και τις εγκατεστημένες οικογένειες, οι οποίες εξασφάλισαν τη βασική παραγωγή τροφίμων ακόμη και κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Μπολσονάρου, παρά το γεγονός ότι διέλυσε πλήρως τη δημόσια διοίκηση. Είναι απαραίτητο να επανέλθουν οι πολιτικές παραγωγής, πιστώσεων, συνεργασίας, εκβιομηχάνισης και εμπορευματοποίησης για να ευνοηθούν οι οικισμοί.
Έχει σημειωθεί πρόοδος προς την κατεύθυνση μιας πραγματικής ενότητας των βραζιλιάνικων κοινωνικών φορέων και κινημάτων ή ο καθένας ενεργεί μόνος του σε αυτό το στάδιο;
Όσον αφορά την αντίθεση στον Μπολσονάρου και την υποψηφιότητα και εκλογή του Λούλα, έχει διαμορφωθεί η μεγαλύτερη πολιτική ενότητα των λαϊκών κινημάτων από τη δεκαετία του 1990. Αυτή η πολιτική ενότητα είναι πραγματική και έχει προχωρήσει από προγραμματική και τακτική άποψη. Τον Μάρτιο πραγματοποιήσαμε μια μεγάλη ολομέλεια με όλα τα λαϊκά κινήματα και τις προοδευτικές δυνάμεις, στην οποία συζητήσαμε κοινές προτάσεις και καταρτίσαμε ένα χρονοδιάγραμμα κοινών δράσεων για το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους.
Η Λατινική Αμερική αντιμετωπίζει μια σύνθετη και, ταυτόχρονα, δύσκολη περίοδο, με την παρουσία αρκετών προοδευτικών κυβερνήσεων. Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις σήμερα;
Η Λατινική Αμερική διανύει μια νέα φάση με την εκλογή προοδευτικών κυβερνήσεων στη Βραζιλία, το Μεξικό, την Αργεντινή, τη Χιλή, τη Βολιβία και κυρίως την Κολομβία, εκτός από την ιστορική αντίσταση της Κούβας και της Βενεζουέλας.
Αυτό δείχνει ότι οι λαοί της ηπείρου απορρίπτουν τις νέες πολιτικές εκφράσεις του νεοφιλελεύθερου προγράμματος και του σχεδίου του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να προχωρήσει η λαϊκή οργάνωση και η ιδεολογική πάλη γύρω από ένα αντιιμπεριαλιστικό και αντινεοφιλελεύθερο πρόγραμμα, προκειμένου να στηριχθούν και να δωθεί ώθηση σ΄ αυτές τις προοδευτικές εμπειρίες. Με την ενίσχυση της ακροδεξιάς και την κρίση των φιλελεύθερων δημοκρατιών, η οποία εκφράζεται με πραξικοπήματα, δεν αρκεί να κερδίζουμε τις εκλογές. Χρειαζόμαστε οργανωμένους, πολιτικοποιημένους και κινητοποιημένους λαούς για να προωθήσουν προοδευτικές κυβερνήσεις και να αγωνιστούν ενάντια στην ακροδεξιά και τις δυνάμεις του νεοφιλελευθερισμού.
Όλα αυτά σε έναν κόσμο που υφίσταται τις συνέπειες ενός τρομερού πολέμου στην ίδια την Ευρώπη…
Η κρίση του καπιταλισμού που σέρνεται από το 2007–2008 έχει πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις. Οι αντιφάσεις στη διεθνή σκηνή έχουν οξυνθεί με την παγκόσμια κρίση, την προέλαση της οικονομικής παρουσίας της Κίνας, την αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης, την ενίσχυση της ακροδεξιάς σε πολλές χώρες του κόσμου, την επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς η οποία προκάλεσε την απάντηση της Ρωσίας με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Είναι αναγκαίο να βρεθεί ένας πολιτικός δρόμος προς την ειρήνη. Η ειρήνη εξαρτάται από τα μηνύματα που πρέπει να έρθουν από όλες τις πλευρές, συμπεριλαμβανομένης της απόσυρσης του ΝΑΤΟ από την ευρωπαϊκή στρατιωτική σκηνή και του τερματισμού του πολέμου στην Ουκρανία.
