Η στήλη των «απλοϊκών μαθημάτων» έχει, καταρχήν και κυρίως, ψυχαγωγικό στόχο. Η ιδέα είναι να σχολιάζονται κεντρικά θέματα της οικονομίας με τρόπο εύληπτο, ευχάριστο, κατά το δυνατόν έγκυρο και  πολύ σύντομο. Άρα, θα μείνει μακριά από ακαδημαϊκότητες και τις αντίστοιχες προδιαγραφές των «πέιπερς». Δεν θα έχει, συνήθως, σημειώσεις ούτε αναφορές. Που σημαίνει πως η αναγνώστρια θα πρέπει να  έχει εμπιστοσύνη και να θεωρεί δεδομένη την εντιμότητα του γράφοντα. Τα λάθη που μοιραία θα εμφανιστούν δεν θα είναι από πρόθεση.

Σκοπός είναι η αποδόμηση των ορθόδοξων αστικών ερμηνειών και η διευκρίνιση των «ανορθόδοξων» επιχειρημάτων. Για εμβάθυνση στις υπό συζήτηση θεματικές προτείνω τα βιβλία:

  • Χα-Τζουν Τσανγκ, 23 αλήθειες που δεν μας λένε για τον καπιταλισμό, Καστανιώτη
  • Μαριάννα Ματσουκάτο, Το επιχειρηματικό κράτος, Κριτική
  • Χρήστος Λάσκος -Ευκλείδης Τσακαλώτος, 22 Πράγματα που μας λένε για την ελληνική κρίση και δεν είναι έτσι, ΚΨΜ

Χρήστος Λάσκος

***

Κατά τη γνώμη μου, η κάκιστη κατάσταση της τάξης μας οφείλεται στο ότι μας λείπουν αριστερότητες. Αντιθέτως, από δεξιότητες είμαστε πλήρεις, σχεδόν μπουκώσαμε.

Οι οικονομολόγοι, ωστόσο, και τα αφεντικά, ακόμα περισσότερο, θεωρούν πως ο λόγος για τον οποίο, μεταξύ άλλων, εμφανίζεται είτε ανεργία είτε αδυναμία κάλυψης των κενών σε εργατικά χέρια είναι η έλλειψη κατάλληλων από γνώσεις και ειδικές ικανότητες εργαζομένων. Η δεξιά μας, παραδείγματος χάριν, βλέπει ως μείζον παράδοξο, πώς είναι δυνατόν, ενώ η «βαριά μας βιομηχανία», ο τουρισμός δηλαδή, προσφέρει πολλές ευκαιρίες απασχόλησης να μένουν ακάλυπτες πολλές από αυτές. Μάλλον, θα φταίνε οι λειψές δεξιότητες. Ή, γιατί όχι, και η τεμπελιά.

Η ιδέα πως πρόκειται για σκατοδουλειές, με άθλιες συνθήκες εργασίας και μισθούς χαρτζιλίκια, απλήρωτες υπερωρίες, περισσότερες και από την κανονική δουλειά, κλοπή ενσήμων και συμπεριφορική αγριότητα, ούτε τους περνάει από το μυαλό.

Η νεοελληνική «εξαιρετικότητα», η ροπή προς το ραχάτι και την αποφυγή του κόπου, που απαιτείται για την συνεχή «ενίσχυση των δεξιοτήτων», είναι η αιτία.

Έλα, όμως, που, ακόμα και η προκλητικά συντηρητική Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων, μέσα από μια μεγάλη, πρώτη φορά σε τέτοια έκταση, σχετική έρευνα, έδειξε πως το έλλειμμα προσωπικού οφείλεται, σχεδόν αποκλειστικά, «στους χαμηλούς μισθούς και τις συνθήκες εργασίας».  Όχι στην Ελλάδα: σε ολόκληρη την Ε.Ε.

Να τρεις ισχυρότατες ενδείξεις:

  • οι τομείς με τις μεγαλύτερες ελλείψεις είναι «αυτές που προσφέρουν τις χειρότερες συνθήκες εργασίας».
  • οι ελλείψεις σημείωσαν διαχρονικά τη μεγαλύτερη αύξηση σε τομείς με χαμηλότερες αμοιβές.
  • οι ελλείψεις είναι υψηλότερες σε τομείς που απαιτούν χαμηλότερες δεξιότητες.

Δεν είναι, επομένως, ούτε εξ υπολοίπου οι δεξιότητες που φταίνε.

Μα, δεν ζούμε σε μια «Κοινωνία της Γνώσης»; Όχι. Ή, τουλάχιστον, όχι περισσότερο από ό,τι αυτό αφορά προηγούμενες κοινωνικές μορφές.

Ο μέσος «πρωτόγονος» κυνηγός-τροφοσυλλέκτης ήξερε για τα φυτά και τα ζώα περισσότερα από το μέσο σημερινό γεωπόνο ή ζωολόγο. Οι τεχνίτες της αρχαιότητας και του μεσαίωνα είχαν ασύλληπτες, ακόμη και για σήμερα, γνώσεις και τεχνικές ικανότητες. Και είναι τόσο πρόδηλο, που μόνο η ορθόδοξη οικονομολογική τυφλότητα δεν το βλέπει, πως η έλευση του βιομηχανικού καπιταλισμού υποβίβασε κατά πολύ το γνωσιακό και τεχνικό επίπεδο των εργατών. Η εξειδίκευσή τους, σχεδόν πάντα, σήμαινε απο-ειδίκευση.

Επιπλέον, είναι οικονομετρικώς –για να κάνουμε το χατίρι των τεχνοκρατών– αποδεδειγμένη η μηδαμινή συσχέτιση μεταξύ επιπέδου εκπαίδευσης και παραγωγικότητας της καθεμιάς εργαζόμενης. Η γνώση ιστορίας, φιλοσοφίας ή λογοτεχνίας δεν προσθέτει τίποτε στην παραγωγικότητα. Για τις περισσότερες δουλειές, μάλιστα, ούτε των μαθηματικών ή της μηχανικής. Η γνώση επιδρά, στην πραγματικότητα, μέσω της ενσωμάτωσής της στις μηχανές, κυρίως.

Παραδείγματος χάριν, σήμερα μια ταμίας σε σουπερμάρκετ –και παντού αλλού– δεν χρειάζεται να ξέρει ούτε πρόσθεση. Απλώς, πρέπει, το γρηγορότερο δυνατόν, να περνάει το μπάρκοντ από τη μηχανή. Ακόμη και τα ρέστα φαίνονται στην οθόνη.

Από την άλλη, ένας ολοκληρωτικά αναλφάβητος ινδονήσιος μεταλλουργός ξέρει περισσότερα για τα μέταλλα από ό,τι πολλοί εξειδικευμένοι εργαζόμενοι στις «μορφωμένες» χώρες.

Ούτε η Pisa, που κατατάσσει τις χώρες βάσει των επιδόσεων των μαθητών τους σε συγκεκριμένες εξετάσεις, συνδέεται με το επίπεδο παραγωγικότητας – ούτε αμυδρά.

Άρα; Η φιλελεύθερη οικονομολογική σοφία είναι σκέτα άνθρακες.

Είναι άσχετοι; Συχνά, ναι. Ακόμη και νομπελίστες.

Λένε ψέματα; Ακόμη, συχνότερα.

Οι περισσότεροι, ωστόσο, πιστεύουν αυτά που λένε. Το συμφέρον, άλλωστε είναι ο ισχυρότερος παράγοντας γνωστικής προκατάληψης – γνωστικού προσανατολισμού, ευρύτερα.

Αλλιώς, θα ήταν δύσκολο να υπερασπιστούν την ίδια τους την υπόσταση. Ακόμη και με την απίσχναση του περιεχομένου της εργασίας τους, που έχουν υποστεί οι εργαζόμενοι στις αναπτυγμένες χώρες, η καλύτερη μέθοδος για να διακόψουν την παραγωγή, χωρίς να απεργήσουν, είναι να τηρούν κατά γράμμα τις εντολές των μάνατζερ. Η κατάρρευση είναι βέβαιη. Διότι οι μάνατζερ δεν είναι ικανοί, ως προς τα ουσιώδη, να δώσουν σε δύο βόδια άχυρο.

Ισχυρίζομαι, άραγε, πως είναι κακό ή έστω περιττό να βουτάμε μέσα στη φιλοσοφία, τα μαθηματικά, την ιστορία, την τέχνη, την κοσμολογία ή την αστροφυσική;

Αυτό είναι οι φιλελεύθεροι που το κάνουν.

Οι άνθρωποι –όλοι, άλλωστε, είμαστε φιλόσοφοι– έχουν μεγάλο όφελος από τη σχέση τους με τα μορφωτικά αγαθά – για να το πω «οικονομολογικά».

Μόνο που το όφελος αφορά και τη μεγάλη χαρά που αποκομίζουν, την ευκαιρία για αυτοπραγμάτωση. Όχι την «παραγωγικότητα», που, ούτως ή άλλως, είναι αλλού γι’ αλλού.

Διαβάστε επίσης

Η Ίμπιζα κάποτε έμοιαζε με μια από τις Σποράδες… Αυτή την παραοικονομία θέλουμε;

Το κείμενο το «αλιεύσαμε» από τον τοίχο της Iris Lykourioti στο Facebook.…