Ο Αντόνιο Γκαρσία είναι διοικητής του Εθνικού Απελευθερωτικού Στρατού (ELN) της Κολομβίας. Στο κείμενο που ακολουθεί, επιλέξαμε αποσπάσματα από τη συνέντευξή του που δόθηκε σε κοινή δημοσίευση στα ανεξάρτητα μέσα Marcha y Resumen Latinoamericano Marcha της Αργεντινής, Marcha y Resumen Latinoamericano του Μεξικού, La Tizza της Κούβας, Informa της Κολομβίας, Peoples Dispatch των Ηνωμένων Πολιτειών, Brasil de Fato της Βραζιλίας, Kaos en la red του ισπανικού κράτους, Liberación της Χιλής, και En La Pirqa της Βολιβίας.
Πηγή: Kaos en la Red | Μετάφραση: Δημήτρης Γκιβίσης
***
Κατά τη γνώμη σου, ποια σχέση πρέπει να υπάρχει μεταξύ της αντίληψης της ειρήνης και της κοινωνικής δικαιοσύνης; Μπορεί να υπάρξει ειρήνη με τον καπιταλισμό; Ποια είναι η εκτίμησή σου για την συστηματική παραβίαση των ειρηνευτικών συμφωνιών που υπογράφηκαν στην Αβάνα;
Η ειρήνη, στην ιστορία, έχει συνδεθεί με μια εποχή πριν ή μετά από έναν πόλεμο. Λες και αυτοί οι καιροί της «ειρήνης» ήταν καλύτεροι για μια ολόκληρη συγκεκριμένη κοινωνία, για όλα τα μέλη της. Πολλές φορές οι πόλεμοι κερδήθηκαν ή χάθηκαν, αλλά δεν είναι αυτός ο λόγος για τον οποίο οι λαοί κατάφεραν να ζήσουν καλύτερα, παρόλο που οι φτωχοί είναι αυτοί που ανέκαθεν βρίσκονται πάντα στη πρώτη γραμμή της μάχης. Η ειρήνη δεν συνδέεται πάντα με την κοινωνική δικαιοσύνη και την ευημερία της κοινωνίας, συνήθως συνδέεται μόνο με την απουσία ένοπλης αντιπαράθεσης. Και ισχύει το αντίθετο, αφού έχουν δημιουργηθεί αυταρχικά καθεστώτα για να ωφελήσουν τις οικονομικές και πολιτικές ελίτ που χρησιμοποιούν την εξουσία για να συνεχίσουν να πλουτίζουν.
Σε αυτό το πλαίσιο, τμήματα της κοινωνίας αναγκάζονται να πάρουν τα όπλα, αφού δεν υπάρχει άλλη επιλογή για να επιτευχθούν αλλαγές που ευνοούν τις εξαθλιωμένες και αποκλεισμένες πλειοψηφίες. Η φύση του καπιταλισμού είναι η εκμετάλλευση της εργασίας: οι μηχανές και οι πρώτες ύλες από μόνες τους δεν παράγουν πλούτο, άρα χρειάζονται εργαζόμενους. Όταν ο καπιταλισμός απειλείται, προβαίνει σε μεταρρυθμίσεις ή συμφωνίες, όπως συνέβη στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν συμφώνησε σε έναν κοινωνικό καπιταλισμό, ή τον καπιταλισμό της πρόνοιας στην Ευρώπη, αφού ένιωθε ότι απειλείται από την πρόοδο του σοσιαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη. Αλλά όταν η ΕΣΣΔ διαλύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η συμφωνία μεταξύ του κεφαλαίου και της εργασίας έληξε. Ο καπιταλισμός της πρόνοιας τέλειωσε και άνοιξε ο δρόμος για τον βάρβαρο νεοφιλελευθερισμό. Ο καπιταλισμός αρνήθηκε να προχωρήσει μέσω συμφωνιών με την εργασία για τη δημιουργία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας. Σήμερα έχουμε διαλυμένες κοινωνίες και χώρες, κοινωνικές και πολιτικές συγκρούσεις σε όλες τις ηπείρους, και ο λεγόμενος πρώτος κόσμος έχει επίσης επηρεαστεί από κοινωνικές εκρήξεις. Έχει γίνει σαφές ότι χωρίς αγώνες δεν θα υπάρξει κοινωνική δικαιοσύνη.
Όσον αφορά τη διαπραγμάτευση της κολομβιανής κυβέρνησης του Χουάν Μανουέλ Σάντος με τις FARC, που έγινε το 2016, μου είναι δύσκολο να απαντήσω, στο βαθμό που ήμουν επικριτικός για αυτό που συνέβη: τόσο για την συμφωνία όσο και για τον τρόπο με τον οποίο έγινε. Λέω μόνο αυτόν τον προβληματισμό: μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ο αντισυμβαλλόμενος θα συμμορφωθεί με τη συμφωνία; Το σωστό θα ήταν να μπορέσουμε να διαλευκάνουμε αυτή τη μεθοδολογική αμφιβολία. Αν δεν γίνεται, φταίνε αυτοί που διαπραγματεύτηκαν με αυτόν τον τρόπο, επειδή σε αυτού του είδους τη διαδικασία δεν μπορεί κανείς να ενεργεί καλόπιστα, γιατί οι ζωές πολλών ανθρώπων κινδυνεύουν. Το γεγονός ότι οι άνθρωποι που συμμετείχαν σε μια ειρηνευτική συμφωνία συνεχίζουν να πεθαίνουν, θέτει ακόμη ερωτήματα για το ποιος είναι στην εξουσία.
Τι συμβαίνει με τις πιθανές ειρηνευτικές συνομιλίες; Υπάρχει πραγματική βούληση για ειρήνη στους κυρίαρχους τομείς της Κολομβίας; Ποια λάθη ή αρνητικά στοιχεία είχαν οι προηγούμενες συμφωνίες, και ποιες προϋποθέσεις δεν θα ήταν διατεθειμένος να εγκαταλείψει ο ELN σε ένα τραπέζι διαλόγου;
Με την προηγούμενη κυβέρνηση του Ιβάν Ντούκε ήταν αδύνατο, επειδή έφτιαξαν ένα μη υλοποιήσιμο και εξωπραγματικό σχέδιο, γιατί ήθελαν οι αντάρτες να είναι νόμιμοι. Αυτός ο τύπος επαναστατών ανταρτών δεν υπήρξε ποτέ και δεν θα υπάρξει ποτέ, αφού η οπλοφορία είναι ήδη μια παράνομη πράξη και ο τερματισμός της συνεπάγεται την αναγνώρισή της και τη χάραξη μιας διαδρομής για την υπέρβαση αυτής της σύγκρουσης. Υπήρξε περιορισμένη βούληση στους κυρίαρχους τομείς, αφού κατανοούν ότι η υπέρβαση της ένοπλης σύγκρουσης είναι η απουσία της ένοπλης αντιπαράθεσης, και η διαδικασία τους επικεντρώνεται στην αποστράτευση των ανταρτών, στον αφοπλισμό, και στην επανένταξη των μαχητών. Σχεδόν όλες οι ειρηνευτικές διαδικασίες έχουν επικεντρωθεί σε αυτό, καθώς και στην παροχή ορισμένων πολιτικών ευεργετημάτων στους αποστρατευθέντες, και πολύ λίγο ή σχεδόν τίποτα δεν έχει γίνει για να αντιμετωπίσουν τις αιτίες που προκάλεσαν την σύγκρουση και την αναπαράγουν, οι οποίες είναι πολιτικής και κοινωνικής φύσης, όπως η φτώχεια, η έλλειψη κοινωνικής μέριμνας για τον πληθυσμό, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η καταστολή, και η απουσία πολιτικής συμμετοχής των ανθρώπων στη λήψη αποφάσεων. Από το 1991 ο ELN ήταν πρόθυμος να συνομιλήσει με όλες τις κολομβιανές κυβερνήσεις για την οικοδόμηση μιας πολιτικής λύσης στην σύγκρουση, αλλά οι κυβερνήσεις ήταν αυτές που εγκατέλειψαν το τραπέζι του διαλόγου ή αρνήθηκαν να υπογράψουν συμφωνίες. Και στην περίπτωση του Ιβάν Ντούκε, ήταν αυτός που αρνήθηκε να σεβαστεί τις συμφωνίες που υπέγραψε η προηγούμενη κυβέρνηση και αγνόησε την συμβολή των πολλών εγγυητριών χωρών. Ο ELN δεν έθεσε ποτέ όρους σε καμία κυβέρνηση. Εννοείται ότι όλα τα θέματα μπορούν να συζητηθούν ή να εξεταστούν σε ένα τραπέζι, εάν η ειρήνη είναι πραγματικά επιθυμητή.
Πέρσι στην Κολομβία είδαμε μια λαϊκή κινητοποίηση που εξέπληξε με τη δύναμή της. Με την εμφάνιση πολλαπλών συλλογικών συντονισμών, με μια τεράστια ποικιλία οραμάτων αλλαγής και κοινωνικού μετασχηματισμού, τα οποία το κολομβιανό καθεστώς δεν μπόρεσε να περιορίσει στις παραδοσιακές του μορφές βίας και συνεργασίας. Ποιες είναι οι απόψεις σου για αυτή τη διαδικασία; Τι συνέπειες έχει για την επίτευξη πραγματικά επαναστατικών στόχων; Θεωρείς ότι υπάρχει κίνδυνος όλη αυτή η λαϊκή δύναμη να περιοριστεί από την εκλογική και θεσμική πολιτική, με την αντίληψη ότι οι εκλογικές διαδικασίες μπορούν να χρησιμεύσουν ως συλλογική κάθαρση, αλλά τότε το πρόγραμμα των λαϊκών διεκδικήσεων δεν εκπληρώνεται;
Αυτό που έγινε τα τελευταία τρία χρόνια αγώνων και μαζικών κινητοποιήσεων της κοινωνίας είναι προϊόν μιας καταπιεστικής κατάστασης, αφού δεν ήταν ότι δεν υπήρχαν αγώνες τα προηγούμενα χρόνια, αλλά ότι το κράτος κατάφερε να τους καταστείλει, δημιουργώντας φόβο με την συστηματική χρήση βίας από τις στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις, όπως και από τις παραστρατιωτικές συμμορίες του. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι δολοφονήθηκαν, εξαφανίστηκαν και φυλακίστηκαν και εκατομμύρια εκτοπίστηκαν και εξορίστηκαν. Ωστόσο, ο λαός συνέχισε να μάχεται και να αντιστέκεται. Ήταν η επιμονή των αγωνιστών που δεν υποχώρησαν ποτέ αυτή που μας έκανε να φτάσουμε στις μεγάλες διαμαρτυρίες του 2019, του 2020, και του 2021. Ήταν εκείνοι που δεν ζήτησαν συνθηκολόγηση, που έκαναν δυνατή αυτή την έκρηξη του αγώνα η οποία μας αφύπνισε όλους. Οι νέες γενιές έμαθαν από τις προηγούμενες, και σε αυτές τις μεγάλες κινητοποιήσεις ενώθηκαν στο σώμα και στη ψυχή, βαδίζοντας μαζί τρεις γενιές: παππούδες, γονείς, και παιδιά. Αυτό που τράβηξε περισσότερο την προσοχή μου ήταν να τους βλέπω όλους να αγωνίζονται για το ίδιο πράγμα για το οποίο είχαν αγωνιστεί στα νιάτα τους. Είδαμε νέους κοινωνικούς παράγοντες στην πρώτη γραμμή της μάχης, όπως οι γυναίκες, οι αυτόχθονες πληθυσμοί, οι μαύρες κοινότητες, οι αγρότες, οι εργαζόμενοι, οι άνεργοι, οι κάτοικοι των πόλεων, η LGTBIQ+ κοινότητα. Αυτή η δύναμη, που βασίστηκε στη διαφορετικότητα, συνέβαλε με τις ατζέντες και τις εμπειρίες της, καθώς και με νέες μορφές αστικής πάλης, και με μορφές άμυνας και προστασίας όσων κινητοποιήθηκαν. Βέβαια, υπήρξαν αρκετοί που ήθελαν να αποστρατευτούν, λέγοντας ότι αν δεν αναστέλλονταν οι κινητοποιήσεις θα επηρεαζόταν η εκλογική διαδικασία. Αλλά αποδείχθηκε το αντίθετο: ήταν αυτή η νέα κινητοποιημένη κοινωνική δύναμη που έβαλε στις καρδιές των Κολομβιανών την ανάγκη για την αλλαγή και την εμπιστοσύνη ότι μπορεί να γίνει, και ότι οι πραγματικές δυνατότητες της αλλαγής βρίσκονται στην κινητοποιημένη δύναμη του λαού. Πράγματι, υπάρχει ο κίνδυνος το κοινωνικό κίνημα να απορροφηθεί από τους θεσμούς και να εγκαταλείψει την μαχητική του δράση για την συνέχεια των αγώνων. Πρέπει όμως να γίνει κατανοητό ότι η νέα κυβέρνηση έχει πολύ περιορισμένα περιθώρια για να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της, λόγω των συμφωνιών της με τμήματα της ολιγαρχίας και της μεγάλης έλλειψης πόρων που θα έχει. Επομένως, πολλοί από τους βασικούς μετασχηματισμούς που ζητάει ο λαός πρέπει να κατακτηθούν με κινητοποιήσεις, και όχι με τα λίγα που μπορεί να προσφέρει η κυβέρνηση.
Λαμβάνοντας υπόψη το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα, με τη νίκη του Γκουστάβο Πέτρο και της Φράνσια Μάρκες για την πολιτική δύναμη του Ιστορικού Συμφώνου, τι αξιολογήσεις μπορείς να κάνεις για αυτή τη νίκη στις κάλπες; Ποιες πραγματικές δυνατότητες μετασχηματισμού έχει αυτή η κυβέρνηση και ποια θα είναι τα κύρια εμπόδια; Ο Πέτρο έχει δηλώσει ως καθήκον και ορίζοντα τον εκσυγχρονισμό του «οπισθοδρομικού» καπιταλισμού στην Κολομβία. Είναι η «οπισθοδρόμηση» χαρακτηριστικό της κυβερνητικής διαχείρισης ή ουσιαστικό στοιχείο της θέσης των χωρών μας στο παγκόσμιο σύστημα του καπιταλισμού;
Στην Κολομβία υπάρχει μια κούραση από την παλιά πολιτική. Παλαιότερα υπήρχε απάθεια για την πολιτική συμμετοχή, γιατί οι εκλογικοί μηχανισμοί έλεγχαν τη διαδικασία και όλα ήταν δεμένα. Ακόμη και σήμερα ο περιφερειακός πελατειακός χαρακτήρας συνεχίζει να διατηρεί μέρος αυτού του ελέγχου, και περίπου το μισό αυτής της εκλογικής δύναμης βρίσκεται στα χέρια του. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι περισσότεροι ψηφοφόροι στήριξαν το σχέδιο του Ιστορικού Συμφώνου, ή εντάχθηκαν σε αυτό, γιατί δεν υπάρχει κάποιος άλλος που να τους ελκύει. Ο Ροντόλφο Ερνάντες δεν ήταν πραγματικός υποψήφιος, αλλά το αποτέλεσμα ενός λανθασμένου υπολογισμού της δεξιάς, αφού τον φούσκωσαν για να αφαιρέσει ψήφους από τον Πέτρο και να μην κερδίσει από τον πρώτο γύρο. Φυσικά, το Ιστορικό Σύμφωνο έχει προτάσεις δημοκρατικού χαρακτήρα σε οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Για αυτό χρειάστηκε να συνάψει συμμαχίες με κεντροδεξιούς τομείς για να έχει πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, αλλά είναι εκτεθειμένο στο να διαπραγματευτεί μεταρρυθμίσεις με αυτούς, εκεί που θα διακυβευτεί το πεδίο εφαρμογής τους. Τα κύρια εμπόδια για την πραγματοποίηση βαθιών μεταρρυθμίσεων είναι στη φύση της κολομβιανής ολιγαρχίας, η οποία συνήθισε να κυβερνά χωρίς να επιτρέπει κοινωνικές διαμαρτυρίες, και χρησιμοποίησε την καταστολή εναντίον του λαού για να αποτρέψει τις αλλαγές. Για αυτό τώρα θα προσπαθήσει να μπλοκάρει τις μεταρρυθμίσεις αυτές στη βουλή και μετά θα καταφύγει στο παλιό εγχειρίδιο που υπαγορεύουν οι gringos (σημ: όρος που χρησιμοποιείται για τους ξένους): το σαμποτάζ της οικονομίας, τον διπλωματικό και οικονομικό αποκλεισμό, και φυσικά τις παλιές πρακτικές των παρεμβάσεων. Εάν δεν συμβεί αυτό, θα βρισκόμασταν αντιμέτωποι με μια αλλαγή στην πολιτική φύση του διεθνούς καπιταλισμού υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Φυσικά, εάν υπάρξει μια πραγματική αλλαγή στην κολομβιανή κοινωνία ο λαός θα πρέπει να την στηρίξει, και αυτό μπορεί να γίνει μόνο με λαϊκή κινητοποίηση, όπως έγινε τα τελευταία τρία χρόνια. Ο καπιταλισμός ως παγκόσμιο σύστημα άρχισε να διαμορφώνεται από τον Μεσαίωνα και λειτουργεί ως ένα ενιαίο σύστημα με όλα τα εργαλεία του, που κυμαίνονται από τις ιδιαίτερα βιομηχανοποιημένες χώρες έως εκείνες με την σχεδόν καμία βιομηχανική ανάπτυξη. Μερικές έχουν πολιτικά καθεστώτα με δημοκρατικές προεκτάσεις και κάποιο κοινωνικό ενδιαφέρον αλλά με εξαιρετικά ελιτίστικους κύκλους εξουσίας, άλλες έχουν ανοιχτές δικτατορίες, και άλλες, σαν την Κολομβία, έχουν μια μεταμφιεσμένη δημοκρατία. Ο καπιταλισμός πάντα θα δημιουργεί οπισθοδρόμηση, εξάρτηση, και αποκλεισμό. Για αυτό είναι αναπόφευκτο να κινηθούμε προς μετακαπιταλιστικές κοινωνίες. Ο Πέτρο προτείνει τον εκσυγχρονισμό του καπιταλισμού και ένα ανθρώπινο πρόσωπο σε αυτόν, αλλά ο καπιταλισμός βασίζεται ουσιαστικά στην εκμετάλλευση και την αλλοτρίωση/αποξένωση των ανθρώπων, και στην καταστροφή της φύσης. Ο εκσυγχρονισμός της κολομβιανής οικονομίας συνεπάγεται την αντιμετώπιση των καθυστερημένων τομέων των γαιοκτημόνων και των κτηνοτρόφων, και του ξεπλύματος του βρόμικου χρήματος που ανήκει σε ναρκοκαπιταλιστές, οι οποίοι έχουν επιτύχει μια εξαιρετική αρχική συσσώρευση κεφαλαίου τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, βασισμένη στη ναρκοπαραστρατιωτική βία, και κατέληξαν να καταλάβουν το κολομβιανό κράτος. Ο Πέτρο θα είναι σε θέση να διαχειριστεί ένα μέρος του δημόσιου ταμείου της κυβέρνησης, αλλά δεν θα μπορεί να αγγίξει το βαθύ κράτος που ελέγχει την εξουσία στην Κολομβία. Το εναλλακτικό κοινωνικό και πολιτικό κίνημα θα στηρίξει τον Πέτρο στις μεταρρυθμίσεις που ευνοούν τα λαϊκά συμφέροντα, όμως πρέπει να προχωρήσει πολύ πέρα από τις όποιες κυβερνητικές πρωτοβουλίες, διατηρώντας τις προτάσεις του για ριζικούς μετασχηματισμούς.
Όταν κάποιος αναλύει την ιστορία της Κολομβίας, μπορεί να σκεφτεί ότι η βία έχει συστημικό χαρακτήρα, ότι οι αλλαγές δεν μπορούν να γίνουν από την πολιτική. Ανοίγει νέο σενάριο, ή βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα προσομοίωση που θα δώσει τέλος στη βία κατά των λαϊκών τομέων και των κοινωνικών ηγετών;
Όταν πάει τόσο πολύ νερό στην στάμνα στο τέλος θα σπάσει. Είμαστε σε μια από αυτές τις στιγμές. Εάν μια πολιτική μετάβαση δεν είναι βιώσιμη, θα είναι προφανές ότι η ολιγαρχία δεν άφησε άλλο δρόμο στον λαό από το να συνεχίσει τον αγώνα με άλλα μέσα. Ελπίζω να μην είναι έτσι, αλλά αυτό θα το δείξει μόνο η πραγματικότητα των επόμενων ετών.
Ποιο είναι το σημερινό όραμα του ELN για την ανάληψη της εξουσίας στο κράτος; Πώς σχετίζονται σήμερα στην Κολομβία οι απόπειρες οικοδόμησης μιας αντικαπιταλιστικής κοινωνικής εξουσίας με την κατάκτηση ή μη της εξουσίας;
Ο ELN δεν πιστεύει ότι η εξουσία καταλαμβάνεται από μια επίθεση, αλλά ότι οικοδομείται με τις κοινότητες σε καθημερινή βάση, στη ζωή και στον αγώνα για αλλαγή της πραγματικότητας με λύσεις για τους ανθρώπους, ειδικά με συμμετοχικές διαδικασίες. Βασίζεται επίσης σε διαδικασίες αντίστασης, υπερασπίζοντας τις κατακτήσεις που επιτεύχθηκαν από τους λαϊκούς αγώνες. Φυσικά, αντιμετωπίζουμε έναν αγώνα ενάντια στο κράτος, καθώς αυτό είναι η οργάνωση της εξουσίας μιας κυρίαρχης τάξης, αλλά και η αποκλεισμένη κοινωνία έχει επίσης το δικαίωμα να διαμορφωθεί ως μια κρατική δύναμη για να εγγυηθεί ένα έργο δίκαιης και δημοκρατικής κοινωνίας. Με τις σημερινές προτάσεις του προοδευτισμού επιστρέφουμε στις παλιές συζητήσεις των σοσιαλιστών και των σοσιαλδημοκρατών: «επανάσταση ή μεταρρυθμίσεις», ή «σοσιαλιστική επανάσταση ή καρικατούρα της επανάστασης». Είτε αφιερωνόμαστε στην μεταρρύθμιση του καπιταλιστικού κράτους, είτε το καθήκον των επαναστατών είναι ένας ριζικός μετασχηματισμός της κοινωνίας και του κράτους.
