Το τελευταίο ανακοινωθέν της Γενικής Γραμματείας του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (ΟΑΚ) για την Αϊτή, θα αποτελέσει αναμφίβολα αντικείμενο μελέτης τα επόμενα χρόνια, λόγω της σφοδρότητας με την οποία ο οργανισμός κάνει μια καταστροφική αποτίμηση των τελευταίων 20 ετών «ανθρωπιστικού παρεμβατισμού», θεωρώντας τον «μια από τις ισχυρότερες και πιο εμφανείς αποτυχίες της διεθνούς κοινότητας».
Του Lautaro Rivara* από το Πορτ-ο-Πρενς, 20-9-2022, Πηγή: pagina12.com.ar– Μετάφραση: Α.Λ.
Επιπλέον, σύμφωνα με τον ΟΑΚ, αυτά τα τελευταία «20 χρόνια λανθασμένης πολιτικής στρατηγικής» και υπό την ομπρέλα της ίδιας της «διεθνούς κοινότητας», «φύτρωσαν οι εγκληματικές συμμορίες που σήμερα πολιορκούν τη χώρα», ένα φαινόμενο που θα εξετάσουμε παρακάτω.
Καταστροφικά αποτελέσματα
Το περίεργο όμως είναι ότι, ξεκινώντας από μια διάγνωση που είναι ουσιαστικά σωστή, ο Λουίς Αλμάγκρο, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Miami Herald, υπερασπίστηκε την ανάγκη επανακατάληψης της χώρας, από την οποία πέρασαν τα τελευταία 30 χρόνια μια ντουζίνα πολιτικές, αστυνομικές, στρατιωτικές και πολιτικές αποστολές, με καταστροφικά αποτελέσματα, αν αναλογιστούμε τα σκάνδαλα συστηματικής σεξουαλικής βίας που διέπραξαν τα στρατεύματα κατοχής, τις επανειλημμένες σφαγές που διαπράχθηκαν στις λαϊκές παραγκουπόλεις, και την εμφάνιση επιδημίας χολέρας που προκάλεσε το θάνατο 9.000 ανθρώπων και μόλυνε σχεδόν 800.000, όπως παραδέχτηκε ο ίδιος ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν.
Η ανανεωμένη παρεμβατική συνταγή δικαιολογείται τώρα από το γεγονός ότι η Αϊτή διέρχεται μια περίοδο πλήρους κατάρρευσης της ασφάλειας. Διάφοροι αναλυτές αναφέρουν ότι η δολοφονία του Ζοβενέλ Μοΐζ (1), τον Ιούλιο του περασμένου έτους, αποτέλεσε την απαρχή αυτού του σπιράλ βίας. Ωστόσο, όποια μεταβλητή και αν πάρουμε (κυκλοφορία όπλων, αριθμός συμμοριών, επιχειρησιακή ικανότητα και εδαφικός έλεγχος, απαγωγές, διάπραξη σφαγών, δολοφονιών και βιασμών, αριθμός εκτοπισμένων κ.λπ.), θα δούμε ότι πρόκειται για μια μακροπρόθεσμη τάση που άρχισε να εδραιώνεται με την άνοδο στην εξουσία του Parti haïtien Tèt Kale – PHTK (2) το 2010, ενός κόμματος που εξακολουθεί να βρίσκεται στην εξουσία και έχει ήδη τοποθετήσει τρεις διαδοχικούς αρχηγούς Κράτους ή/και κυβέρνησης: τον Μισέλ Μαρτελί (Michel Martelly), τον Μοΐζ και τώρα τον Αριέλ Ανρί (Ariel Henry). Αυτές οι επικίνδυνες τάσεις όσον αφορά την ασφάλεια, δεν άρχισαν να εκδηλώνονται με την αποχώρηση των στρατευμάτων της MINUSTAH (3), αλλά αρκετά χρόνια νωρίτερα, και επιδεινώθηκαν από την ίδια την κατοχή.
Παραστρατιωτισμός
Όπως προκύπτει από τη μελέτη του παραστρατιωτισμού και του οργανωμένου εγκλήματος, τα κοινωνικά αυτά φαινόμενα βρίσκουν το πιο πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν, στο κενό που δημιουργούν διάφοροι παράγοντες: η αδυναμία ή η κατάρρευση των κρατικών λειτουργιών, οι οξείες οικονομικές κρίσεις, τα εμφυλιοπολεμικά φαινόμενα, η κατοχή ή οι διεθνείς πολεμικές συγκρούσεις, οι ανθρωπιστικές καταστροφές κ.λπ. Με άλλα λόγια, ό,τι διαρρηγνύει, αποδυναμώνει ή οδηγεί σε οπισθοχώρηση τον κοινωνικό, κρατικό ή/και κοινοτικό ιστό. Ένας ιστός που στην Αϊτή, λόγω της εκτεταμένης αντιαποικιακής ιστορίας της και των απολύτως sui generis χαρακτηριστικών της κοινωνίας της, είχε ιστορικά μια ιδιαίτερη ενότητα και ανθεκτικότητα.
Όμως, η «βίαιη ειρήνευση» της χώρας που επιχείρησε η MINUSTAH, συνέβαλε στο σημερινό σκηνικό. Αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες –στη διαδικασία υποκατάστασης των κρατικών αρμοδιοτήτων στην οποία οδήγησε η «ατελείωτη κατοχή», στην αποδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών της Αϊτής λόγω της αδιάκριτης δράσης περισσότερων από 12.000 ΜΚΟ που ανταγωνίζονται, αποστρατεύουν και εγκλωβίζουν το τοπικό ανθρώπινο δυναμικό, ιδίως μετά τον σεισμό του 2010, στις νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές που από τη δεκαετία του 1980 κατέστρεψαν και τα τελευταία ίχνη της βιομηχανικής, αγροτοβιομηχανικής και γεωργικής ικανότητας της χώρας δημιουργώντας φαινόμενα όπως η αγροτική έξοδος και ο υπερπληθυσμός των πόλεων που εκτόξευσαν τη φτώχεια και την ανεργία, και κυρίως στη διαδικασία επιλεκτικής καταστολής σε ορισμένες από τις λαϊκές παραγκουπόλεις στη μητροπολιτική περιοχή του Πορτ ο Πρενς– που δημιούργησαν το τρομακτικό κενό που έχουν έρθει τώρα να καλύψουν εγκληματικές και παραστρατιωτικές ομάδες.
Όπλα από τη Φλόριντα
Υπάρχουν μερικά σημεία που πρέπει να αναφερθούν σχετικά με την προέλευση αυτού του φαινομένου.
1) Ούτε η Αϊτή ούτε η νησιωτική γειτονική της χώρα, η Δομινικανή Δημοκρατία, παράγουν όπλα οποιουδήποτε είδους, οπότε η προέλευσή τους είναι, αναγκαστικά, από το εξωτερικό.
2) Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο κύριος παραγωγός και εξαγωγέας όπλων και πυρομαχικών –καθώς και ο πλησιέστερος– κατέχοντας το 36% της παγκόσμιας αγοράς, ποσοστό που αυξάνεται την τελευταία δεκαετία.
3) Σε όλες τις γνωστές μέχρι σήμερα περιπτώσεις, τα όπλα διακινήθηκαν λαθραία είτε μέσω αεροδρομίων είτε μέσω λιμενικών τερματικών σταθμών από τη Νότια Φλόριντα. Και αυτό συμβαίνει, παρά το γεγονός ότι η χώρα τελεί υπό εμπάργκο όπλων από το 1991, το οποίο χαλάρωσε εν μέρει το 2006.
Η Εθνική Επιτροπή για τον Αφοπλισμό, τη Διάλυση και την Επανένταξη [του υπουργείου Άμυνας], εκτιμούσε το 2019 ότι στη χώρα κυκλοφορούσαν περίπου 500.000 παράνομα όπλα, εκτίμηση που δυστυχώς έχει ξεπεραστεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια. Ο πρώτος και προφανής τρόπος για να κοπεί το σπιράλ της βίας από τις ρίζες του, θα ήταν να ελεγχθεί και να αποτραπεί αυτή η ροή, η οποία βάζει όπλα μεγάλου διαμετρήματος στα χέρια νέων από τις πιο φτωχές γειτονιές της μητροπολιτικής περιοχής, μια ζώνη που σήμερα ουσιαστικά πολιορκείται από εγκληματικές συμμορίες.
Λαμβάνοντας υπόψη την παρεμβατική σταυροφορία του ΟΑΚ, την επικείμενη λήξη της θητείας του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών στην Αϊτή (BINUH) και τις συζητήσεις που γίνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με τον άβολο σύμμαχό τους στη λεκάνη της Καραϊβικής, αρχίζουν να ακούγονται όλο και περισσότερο έννοιες όπως η «ευθύνη για προστασία», η «αρχή της μη αδιαφορίας» και άλλες κατηγορίες παρεμβατικών αφηγήσεων που επινοήθηκαν στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Οι οποίες, ουσιαστικά αρνούνται ή επιδιώκουν να θέσουν σε αναστολή τους νομικούς πυλώνες της διεθνούς τάξης από την ίδρυση του ΟΗΕ: τα δικαιώματα της κυριαρχίας και της αυτοδιάθεσης των εθνών.
Εκλογές
Το πρόβλημα ασφάλειας στην Αϊτή έχει συγκεκριμένες αστυνομικές και επιχειρησιακές διαστάσεις. Όμως, στην ευρύτερη πολιτική του διάσταση, ο εδαφικός έλεγχος της χώρας δεν θα μπορέσει ποτέ να ανακτηθεί χωρίς μια εκλογική διαδικασία που θα επιτρέψει την αποκατάσταση της πολιτικής εξουσίας σε μια νόμιμη αρχή, δεδομένου ότι εκλογές δεν έχουν διεξαχθεί στη χώρα εδώ και έξι χρόνια και ότι η δικαστική και η νομοθετική εξουσία έχουν ουσιαστικά διαλυθεί, ενώ οι υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας έχουν ανασταλεί ή έχουν αποδυναμωθεί σημαντικά. Η συνεχής αναβολή των εκλογών θα αποδυναμώσει περαιτέρω το κράτος και την πολιτική τάξη, υπονομεύοντας ακόμα περισσότερο την ικανότητά τους να διαχειριστούν την κατάσταση.
Επιπλέον, οι πολιτικές οικονομικού σοκ, όπως η πρόσφατη αύξηση των τιμών των καυσίμων κατά 100%, δεν θα είναι μόνο μια χαριστική βολή για τις ευρείες λαϊκές πλειοψηφίες που αγωνίζονται να επιβιώσουν, αλλά θα δώσουν επίσης όλο και περισσότερο οξυγόνο στην επέκταση και τον εδαφικό έλεγχο των ένοπλων συμμοριών, βαθαίνοντας, ίσως κατά τρόπο αμετάκλητο, την παραστρατιωτικοποίηση της χώρας.
* Κοινωνιολόγος, διδακτορικός φοιτητής Ιστορίας στο Universidad National de La Plata (UNLP) της Αργεντινής και υπότροφος και ερευνητής στο Ινστιτούτο Έρευνας Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών (IdIHCS) / Εθνικό Συμβούλιο Επιστημονικής και Τεχνικής Έρευνας (CONICET).
Σημειώσεις
1.- Jovenel Moïse, Πρόεδρος της Αϊτής από τον Φεβρουάριο του 2017 μέχρι τη δολοφονία του τον Ιούλιο του 2021.
2.- Parti haïtien Tèt Kale (PHTK), πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε το 2012. Το όνομα Tet Kalé (που σημαίνει κυριολεκτικά «ξυρισμένο κεφάλι» ή «φαλακρό κεφάλι» στα αϊτινά κρεολικά) προέρχεται από ένα από τα παρατσούκλια που δόθηκαν στον τότε πρόεδρο της Δημοκρατίας της Αϊτής, Michel Martelly. Το κόμμα δέχθηκε έντονη κριτική μετά τις αμφιλεγόμενες προεδρικές εκλογές του 2015, καθώς κατηγορήθηκε για διαφθορά και κλοπή. Ο υποψήφιός του Jovenel Moïse κέρδισε τις εκλογές της 25ης Οκτωβρίου 2016 με 56% των ψήφων. Η συμμετοχή ήταν μικρότερη από 21%.
3.- Mission des Nations Unies pour la stabilisation en Haïti, Αποστολή Σταθεροποίησης των Ηνωμένων Εθνών στην Αϊτή
