Οι εκλογές για την ανάδειξη προέδρου και Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ δεν προκάλεσαν κάποιου είδους πολιτική έκπληξη. Σε γενικές γραμμές επιβεβαίωσαν τις εκτιμήσεις όσων αναλύουν με κάποια προσοχή τα τεκταινόμενα στην αξιωματική αντιπολίτευση.
Στο ιδεολογικό/συμβολικό επίπεδο, η εκλογή προέδρου από τη βάση (και μάλιστα από το γενικό κοινό, όχι τα ήδη μέλη) σηματοδοτεί τη μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ προς αυτό που σχηματικά ονομάζεται “Κέντρο”. Παρότι, αναλόγως της συγκυρίας, ο Τσίπρας ενδέχεται να ριζοσπαστικοποιεί ή να συντηρητικοποιεί τον πολιτικό λόγο του, αυτό που έχει σημασία εν προκειμένω είναι η απομάκρυνση του ΣΥΡΙΖΑ από την παράδοση του αριστερού οργανωτικού μοντέλου. Η εκλογή από τη βάση (ακόμα και αν θεωρητικά η συμμετοχή στη διαδικασία σημαίνει την εγγραφή στο κόμμα), ακολουθεί το παράδειγμα του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, το οποίο υιοθετήθηκε από κόμματα της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς, όπως το Δημοκρατικό Κόμμα της Ιταλίας και το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου. Στην ελληνική συγκυρία η εκλογή από τη βάση από τη στιγμή έχει καταστεί ο “κανόνας” του πολιτικού συστήματος με τον οποίο συμμορφώθηκε πλέον και ο ΣΥΡΙΖΑ.
Ο αρχηγισμός
Με την εκλογή από τη βάση έγινε ο ΣΥΡΙΖΑ αρχηγικό κόμμα; Η απάντηση είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν έτσι κι αλλιώς αρχηγικό κόμμα, όπως άλλωστε όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα – πλην ΚΚΕ. Ειδικά ο ΣΥΡΙΖΑ από το 2012 και μετά, όταν σημείωσε την ιλιγγιώδη άνοδό του, έγινε κάτι παραπάνω από αρχηγικό κόμμα: ένα κόμμα το οποίο ήταν ταυτισμένο με τον αρχηγό του για τη μεγάλη πλειονότητα των ψηφοφόρων του. Αυτή η σχέση του αρχηγού με τους ψηφοφόρους παραπέμπει περισσότερο στον λατινοαμερικάνικο αριστερό περονισμό παρά στο πρότυπο του τυπικού ευρωπαϊκού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.
Η μεγάλη διαφορά που κάνει η εκλογή από τη βάση (ιδίως της Κεντρικής Επιτροπής), είναι η αποδυνάμωση του παραδοσιακού κομματικού μηχανισμού. Αν και στην πραγματικότητα την τελευταία δεκαετία ο κομματικός μηχανισμός ποτέ δεν έθεσε ανυπέρβλητα εμπόδια στους εκάστοτε σχεδιασμούς του Τσίπρα, εντούτοις ασκούσε σχετική επιρροή στη λήψη των αποφάσεων. Η αποδυνάμωσή του κρίθηκε αναγκαία για να επιτευχθεί η αναβάπτιση του αρχηγού στη λαϊκή εντολή, το άνοιγμα του κόμματος σε πολίτες που δεν έχουν σχέση με την ιστορική Αριστερά και, βέβαια, η μετατόπιση προς το Κέντρο. Δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι αυτές οι στοχεύσεις όντως θα επιτευχθούν μέσω της διαδικασίας που επελέγη.
Η συμμετοχή
Από πλευράς συμμετοχής η εκλογή από τη βάση δεν μπορεί παρά να κριθεί πετυχημένη. Εκατόν πενήντα χιλιάδες ψηφοφόροι είναι πολύ μεγάλος αριθμός. Δείχνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αποκτήσει σταθερή σχέση με ισχυρό τμήμα της κοινωνία. Επιπλέον, η συμμετοχή σε συνδυασμό με τις δημοσκοπήσεις δείχνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η κυρίαρχη δύναμη στην Κεντροαριστερά.
Αυτή τη στιγμή δεν έχει γίνει έρευνα για τα δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων. Εκ πρώτης όψεως, φαίνεται ότι κυριάρχησαν οι ηλικίες 40+. Πρέπει όμως να περιμένουμε την έρευνα πριν βγάλουμε συμπεράσματα για την κοινωνική ταυτότητα των νέων μελών και τη σύγκρισή τους με αυτήν των ψηφοφόρων.
Η Κεντρική Επιτροπή
Όπως αναμενόταν, οι προεδρικοί ενίσχυσαν τις θέσεις τους στη νέα Κεντρική Επιτροπή. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη δεκάδα των εκλεγμένων δεν υπάρχει κανένα στέλεχος της Ομπρέλας. Η Ομπρέλα φαίνεται να εκφράζει περίπου το 1/4 του κόμματος. Το μέγεθος αυτό δεν είναι μικρό, δεδομένου και του πολωμένου εσωκομματικού κλίματος. Ωστόσο, εκ των πραγμάτων τίθεται ζήτημα επαναπροσδιορισμού της στρατηγικής της Ομπρέλας, μιας και μένει πια εκτός των κέντρων λήψης των αποφάσεων.
Ο λογαριασμός
Μπορεί ως προς τη συμμετοχή να ήταν πετυχημένη η διαδικασία, εντούτοις, κανένας λογαριασμός δεν εστάλη στον Μητσοτάκη, όπως έλεγε το σύνθημα της καμπάνιας του ΣΥΡΙΖΑ. Με 150.000 δείχνεις ότι υπάρχεις και είσαι ισχυρός, αλλά δεν δημιουργείς ζήτημα για την κυβέρνηση. Βεβαίως, όποιος είναι νηφάλιος, καταλαβαίνει ότι αυτή τη στιγμή, παρά την αυξανόμενη κοινωνική δυσαρέσκεια, δεν απειλείται η πρωτοκαθεδρία της Νέας Δημοκρατίας. Πολύ περισσότερο, ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να μην μπορεί να πείσει όσους δεν είναι ήδη ΣΥΡΙΖΑ. Αυτή η έλλειψη πειστικότητας που απορρέει από την αναξιοπιστία του κόμματος και την κακή διακυβέρνησή του, δεν “θεραπεύεται” με στρατηγήματα όπως η εκλογή από τη βάση.
