Ο δολοφονικός πυροβολισμός εναντίον του 16χρονου Κώστα Φραγκούλη από τον οικισμό Ρομά Αγία Σοφία στη Θεσσαλονίκη αυξάνει τις επιθέσεις της θεσμικής βίας κατά της κοινότητας Ρομά και εντάσσεται στο σύνολο των ρατσιστικών επιθέσεων και της μη θεσμικής βίας εναντίον τους. Μια κατάσταση που δυστυχώς διαιωνίζεται και που φέρει τη Ρομά κοινότητα να συγκεντρώνει στο όνομά της προσβολές, υποτιμήσεις και μη αποδοχή από τους και τις εκπροσώπους του κυρίαρχου πολιτισμού.
Μια πρόχειρη αναζήτηση στο διαδίκτυο καταδεικνύει με τον πιο επώδυνο τρόπο πόσο αξίζει η ζωή ενός Ρομά. Στο πέρασμα των χρόνων καταγράφεται όχι μόνο η ευκολία που πυροβολεί το όργανο της τάξης, αλλά και πόσο χλιαρές ή πυροτεχνήματα είναι οι αντιδράσεις μας στις δολοφονικές επιθέσεις εναντίον Ρομά. Σαν να έχουμε εσωτερικεύσει όλες και όλοι μαζί την πεποίθηση ότι οι (νεαροί άντρες κυρίως) Ρομά μπορεί και να σκοτωθούν από σφαίρα αστυνομικού όπλου.
Για τα μάτια των μπαλαμό (των μη Ρομά) οι Ρομά είναι μία κοινότητα με συμπαγή χαρακτηριστικά. Δε λαμβάνουμε υπόψη μας την εθνοτική καταγωγή τους, τη διάλεκτο που μιλάνε, τα ταξικά τους χαρακτηριστικά, τη θρησκεία τους, την κοινωνικοοικονομική τους κατάσταση. Είμαστε εμείς και είναι αυτοί. Και περιμένουμε να ενταχθούν με τους όρους που έχουμε ετοιμάσει και πιστεύουμε ότι ανταποκρίνονται στην κοινωνική αποτύπωση των Ρομά που έχουμε κατασκευάσει.
Μορφές ένταξης;
Ας δούμε κάποιες από τις μορφές ένταξης που προτείνουμε και ας αναρωτηθούμε πόσο είναι συμπεριληπτικές του πολιτισμού που φέρουν και επιθυμούν να διατηρήσουν τα Ρομά.
Να πάνε τα παιδιά τους στο σχολείο, να μάθουν γράμματα.
Πόσο εφικτό μπορεί να είναι, όταν πολλές φορές οι οικογένειες μετακινούνται, άρα δεν μπορούν να παρακολουθούν το ίδιο σχολείο κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους; Πόσο φιλικό είναι το σχολικό περιβάλλον, το οποίο περιλαμβάνει πλην των παιδιών και των εκπαιδευτικών και τις οικογένειες των μπαλαμόπαιδων, να αποδεχτούν τη διαφορετική ταυτότητα των Ρομά; Πόσο προετοιμασμένο είναι το σχολικό σύστημα να διδάξει παιδιά τα οποία προέρχονται από ένα γλωσσικό περιβάλλον προφορικό, όπου τις περισσότερες φορές οι γονείς δεν ξέρουν να γράφουν και να διαβάζουν ελληνικά;
Να βρούνε μια δουλειά, να μη χρειάζεται να κλέβουν.
Χωρίς να παρουσιαστούν αποτελέσματα έρευνας ας σκεφτούμε πόσες εταιρείες ή μικροεπιχειρήσεις θα επέλεγαν κάποιον ή κάποια Ρομά για υπάλληλό τους. Ο καθημερινός ρατσισμός και η μη ανταγωνιστική παρουσία των Ρομά στην αναζήτηση εργασίας τούς οδηγεί να ασκούν κυρίως τα παραδοσιακά επαγγέλματα όπως το εμπόριο, η ανακύκλωση και σε κάποιες περιπτώσεις να απασχολούνται εποχιακά ως εργάτες γης.
Να μένουν σε σπίτια να φύγουν από τις παράγκες.
Και αυτό χρεώνεται ως επιθυμία δική τους, να διαμένουν στις περισσότερες περιπτώσεις σε άθλιες συνθήκες και συνήθως μακριά από τον αστικό ιστό. Οι πρόσφατες εικόνες από τον οικισμό της Αγίας Σοφίας, που αποδεικνύει ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα προς το καλύτερο στη συγκεκριμένη περιοχή, είναι ενδεικτικές της αβελτηρίας της κρατικής πολιτικής, αλλά και της άρνησης της υπόλοιπης κοινωνίας να τους έχει γείτονες. Βέβαια οι εξαγγελίες για επίλυση του στεγαστικού είναι σταθερές μέσα στις τελευταίες δεκαετίες – και τα λεφτά πολλά. Πόσο όμως οι προτάσεις για οικιστική μετεγκατάσταση περιλαμβάνουν τη φροντίδα για τις διευρυμένες οικογένειες στις οποίες ζουν οι Ρομά, την επιθυμία να βρίσκονται μαζί και να υπάρχει η δυνατότητα να βρίσκονται σε ανοιχτό χώρο;
Να παντρεύονται αφού ενηλικιωθούν.
Να και μια περίπτωση που υπάρχει πλήρης αποδοχή (sic) της πολιτισμικής διαφορετικότητας των Ρομά. Όταν η συζήτηση έρχεται για τους γάμους ανηλίκων ή για τη θέση της γυναίκας στη Ρομά κοινότητα τότε (επιτέλους) αποφασίζουμε να δείξουμε την αποδοχή μας στον πολιτισμό των άλλων. Άλλωστε μπορούμε να ασχοληθούμε με τους γάμους ανήλικων κοριτσιών στο Αφγανιστάν, που είναι μακριά και είναι πιο εύκολο να κάνουμε πολιτική.
Ρομά σημαίνει άνθρωπος
Τα Ρομά είναι μια πολιτισμική ομάδα ανθρώπων που το ταξίδι τους από την Ανατολή προς την Ευρώπη έχει αποτυπωθεί στη γλώσσα τους από τα δάνεια των περιοχών που έχουν περάσει. Η γλώσσα τους, τα ρομανί, είναι παγκόσμια και προφορική με πιο έντονα τα δάνεια της χώρας στην οποία κάθε ομάδα μένει. Η λέξη Ρομά, που σημαίνει άνθρωπος στα ρομανί, καθιερώθηκε επίσημα το 1979 σε μια προσπάθεια να περιοριστούν οι λέξεις Τσιγγάνος (από το α-θιγγάνω=πιάνω, αυτόν που δεν πρέπει να ακουμπήσω) ή Γύφτος (από το Αι-γύπτιος), οι οποίες κουβαλούν αρνητική χροιά – αν και υπάρχει τα τελευταία χρόνια προσπάθεια επανοικειοποίησης των λέξεων αυτών χωρίς το αρνητικό στερεότυπο.
Τα νούμερα των ερευνών αποτυπώνουν με πιο σκληρό τρόπο από τα λόγια τη φτώχεια και τον αποκλεισμό των Ρομά. Σε περίπτωση που οι εικόνες της πραγματικότητας δεν μας πείθουν.Το γιατί όμως δεν βελτιώνεται η καθημερινότητά τους είναι κάτι που πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις. Και αν αποφασίσουμε να αγωνιστούμε μαζί τους (είναι κάτι που πρέπει να μας βάλει) και σε δράσεις.
Ευαγγελία Κοντοδήμα
Διαβάστε:
Δεύτερη έρευνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τις μειονότητες και τις διακρίσεις: επιλεγμένα πορίσματα για τους Ρομά
Οι Τσιγγάνοι, Angus Fraser, εκδόσεις Οδυσσέας, 1998
Ρομά, Πρόσωπα πίσω από τα στερεότυπα, συλλογικό, επιμέλεια Άννα Λυδάκη, εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2013
Δείτε:
Rom, Μενέλαος Καραμαγγιώλης, μουσική Νίκος Κυπουργός, 1989, 75’
https://www.youtube.com/watch?v=JOYqQdPkUR8&t=5s
Περιηγηθείτε:
Σύλλογος Γυναικών Δενδροποτάμου
https://www.facebook.com/RomaWomenAssociation/
