Η Φινλανδία, χώρα που αποτελούσε μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας και σήμερα έχει κεντροαριστερή κυβέρνηση, ετοιμάζεται να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Σε αυτή τη σκανδιναβική χώρα, η υποστήριξη στην Ουκρανία είναι μαζική. Ο Τέιβο Τέιβάινεν (Teivo Teivainen), ένας από τους κορυφαίους λατινοαμερικανιστές της Φινλανδίας, είναι καθηγητής Παγκόσμιας Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και δημόσιος διανοούμενος που παρεμβαίνει στις τοπικές πολιτικές συζητήσεις. Σε αυτή τη συνέντευξη, αναλύει πώς αντιμετωπίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία σε μια χώρα που ήταν μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και είχε περίπλοκες σχέσεις με τη γειτονική δύναμη. Προς το παρόν, η εισβολή είχε ήδη αποτέλεσμα – μια μαζική αύξηση της λαϊκής υποστήριξης για την ένταξη στον ΝΑΤΟ. Πολλοί βλέπουν αναλογίες μεταξύ της σημερινής κατάστασης της Ουκρανίας και της Φινλανδίας στο παρελθόν. Τη συνέντευξη πήρε ο Πάμπλο Στεφανόνι (Pablo Stefanoni)*.
Πηγή: Nueva Sociedad | Mετάφραση: Α.Λ.
***
Από μακριά, ορισμένα τμήματα της Αριστεράς τείνουν να «περιπλέκουν/εξηγούν» τους λόγους της εισβολής στην Ουκρανία τόσο πολύ που συχνά καταλήγουν σχεδόν να τη δικαιολογούν, για παράδειγμα με το επιχείρημα της «επέκτασης του ΝΑΤΟ». Πώς βλέπουν την κατάσταση οι προοδευτικούς τομείς στη Φινλανδία;
Από την Αριστερά, όσοι βρίσκονται μακριά, συχνά φαίνεται να βλέπουν το θέμα διαφορετικά από εμάς που συνορεύουμε με τη Ρωσία. Μερικές φορές είναι τουλάχιστον αστείο, όταν κάποια τμήματα, για παράδειγμα από την Αριστερά της Λατινικής Αμερικής, προσπαθούν να σχετικοποιήσουν με κάποιο τρόπο την εικόνα του Πούτιν ως αυταρχικού, ομοφοβικού, αντιφεμινιστή και πλέον ιμπεριαλιστή ηγέτη και να τον μετατρέψουν σε ένα είδος συμμάχου της Αριστεράς. Είναι μια παλιά συζήτηση με τους tankies [τους αριστερούς «τανκιστές» που δικαιολογούσαν τις σοβιετικές εισβολές κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου].
Στη Φινλανδία αυτό που συνέβη με την εισβολή στην Ουκρανία είναι ότι η άποψη υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ αυξήθηκε δραματικά. Το ίδιο συνέβη και με την αντίληψη του πληθυσμού ότι η Ρωσία αποτελεί απειλή για την ίδια την ύπαρξη του φινλανδικού έθνους.
Υπάρχουν τμήματα της Aριστεράς σε διάφορα μέρη του κόσμου που αποδέχονται την αφήγηση του Κρεμλίνου με τρόπο που προκαλεί έκπληξη. Στη Φινλανδία αυτό συμβαίνει σε σχεδόν αμελητέο μέσο όρο. Και υπάρχει ένα επιπλέον ενδιαφέρον στοιχείο: η φινλανδική Αριστερά ήταν πάντα πολύ πιο σκληρή απέναντι στη Ρωσία από τους Ευρωπαίους ομολόγους της.
Η υποστήριξη της ένταξης στο ΝΑΤΟ καλύπτει όλο το πολιτικό φάσμα;
Μεταξύ των κομμάτων με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, το μόνο κόμμα που δεν υποστηρίζει την ένταξη στο ΝΑΤΟ στην πλειοψηφία του, είναι η Αριστερή Συμμαχία. Ωστόσο, ως μειοψηφικός εταίρος στην κυβερνητική συμμαχία με τους σοσιαλδημοκράτες της Σάνα Μάριν (Sanna Marin, πρωθυπουργός της Φινλανδίας), όλα δείχνουν ότι δεν θα κάνουν το θέμα αυτό κρατικό ζήτημα, δηλαδή κόκκινη γραμμή με το κυβερνών κόμμα. Σε περίπτωση προσχώρησης, είναι πιθανό να προτείνουν να περιοριστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μην υπάρχουν πυρηνικά όπλα στο φινλανδικό έδαφος.
Η κυβέρνηση φαίνεται έτοιμη να υποβάλει αίτηση προσχώρησης…
Ναι, ο πρόεδρος Σάουλι Νιινίστο (Sauli Niinistö) υποστήριζε πάντα ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να υπόκειται σε δημοψήφισμα. Τώρα ο ίδιος και σχεδόν όλοι οι άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν είναι απαραίτητο, διότι, πρώτον, δεν υπάρχει χρόνος και, δεύτερον, από τις 24 Φεβρουαρίου η κοινή γνώμη είναι συντριπτικά υπέρ της ένταξης. Πάνω από 60% υπέρ και 15-20% κατά – με ελαφρώς μικρότερη υποστήριξη μεταξύ των νέων. Πριν από τον Φεβρουάριο του 2022 η κοινή γνώμη ήταν σαφώς κατά της ένταξης στο ΝΑΤΟ. Η εισβολή προκάλεσε μια στροφή.
Αυτοί που άλλαξαν τη θέση τους είναι οι Σοσιαλδημοκράτες και το Κόμμα του Κέντρου, και ακόμη πιο ριζοσπαστικά, οι Πράσινοι. Στους Αληθινούς Φινλανδούς, την ακροδεξιά, υπήρξαν εσωτερικές αλλαγές και φαίνεται να επικρατεί μια θέση υπέρ της ιδιότητας του μέλους.
Η Φινλανδία ήταν μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας και αργότερα είχε μια πολύπλοκη σχέση με τη Σοβιετική Ένωση, ενώ έχει πολύ μακρά χερσαία σύνορα με τη Ρωσία. Ορισμένοι συγκρίνουν την εισβολή στην Ουκρανία με τον Χειμερινό Πόλεμο του 1939.
Πολλοί πιστεύουν ότι κάτι παρόμοιο με αυτό που συνέβη στη Φινλανδία συμβαίνει τώρα στην Ουκρανία. Υπάρχει μια συγκεκριμένη αναλογία εδώ: η Φινλανδία ήταν μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας μέχρι το 1917, δηλαδή 20 χρόνια πριν από την επίθεση του Στάλιν, και η Ουκρανία ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης μέχρι πριν από 30 χρόνια. Και στις δύο περιπτώσεις εμφανίζονται ως «απομεινάρια», πρώτα της αυτοκρατορίας και τώρα της ΕΣΣΔ. Και στις δύο περιπτώσεις, είναι ο μεγάλος γείτονας εναντίον του μικρού που αντιστέκεται πέρα από τις δυνάμεις του.
Υποτίθεται ότι ο Στάλιν πίστευε ότι τμήματα της εργατικής τάξης θα καλωσόριζαν τον Κόκκινο Στρατό, λόγω της μνήμης του φινλανδικού εμφυλίου πολέμου μεταξύ Κόκκινων και Λευκών, αλλά υπήρξε μια σφοδρή εθνική αντίσταση που δεν κατέληξη σε φινλανδική νίκη, όμως απέτρεψε μια ολοκληρωτική εισβολή.
Σήμερα οι ουκρανικές σημαίες βρίσκονται σχεδόν σε κάθε δημόσιο χώρο στη Φινλανδία. Η ιδέα, εξάλλου, είναι ότι αν υπάρξει ηθική καταδίκη και οικονομικές κυρώσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ρωσία θα σταματήσει την επίθεση εναντίον της Ουκρανίας, αλλά σημαίνει ότι θα το σκεφτεί δύο φορές πριν επιτεθεί σε άλλη χώρα. Και στο κοινωνικό φαντασιακό, κάθε ρωσικό άρμα που καταστρέφεται στην Ουκρανία είναι ένα λιγότερο άρμα για να εισβάλει στη Φινλανδία. Αυτή η αντίληψη είναι πολύ συνηθισμένη.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ένα είδος διανοητικής στρατιωτικοποίησης της φινλανδικής κοινωνίας. Τόσο όσον αφορά την υποστήριξη στην Ουκρανία όσο και την εθνική άμυνα: για παράδειγμα, υπάρχει μεγάλη υποστήριξη στην αύξηση του στρατιωτικού προϋπολογισμού.
Αυτό οδηγεί επίσης σε γεωπολιτική προσέγγιση με τη Σουηδία;
Υπάρχουν πολλές συνομιλίες μεταξύ Φινλανδίας και Σουηδίας για την αξιολόγηση μιας κοινής αίτησης για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Η κατάσταση στις δύο χώρες είναι κάπως διαφορετική.
Το 1948, η Φινλανδία υπέγραψε τη Συνθήκη Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Αρωγής με τη Σοβιετική Ένωση του Στάλιν, η οποία περιελάμβανε ένα είδος προστατευόμενης ουδετερότητας και διήρκεσε μέχρι το 1992. Η συνθήκη αυτή επέτρεψε στη Φινλανδία να διατηρήσει την ανεξαρτησία της και το δημοκρατικό της σύστημα παρά το γεγονός ότι βρισκόταν σε μια ζώνη σοβιετικής γεωπολιτικής επιρροής. Αυτό οδήγησε σε έναν ορισμένο βαθμό αυτολογοκρισίας στην πολιτική και στον Τύπο σχετικά με το τι συνέβαινε στον σοβιετικό γείτονα. Ως αποτέλεσμα, τώρα γίνεται λόγος για πιθανή «φινλανδοποίηση» της Ουκρανίας.
Η Σουηδία έχει διαφορετική ιστορία: 200 χρόνια ενός συγκεκριμένου είδους ουδετερότητας, χωρίς πόλεμο. Έτσι, έχουν περισσότερους ιστορικούς λόγους να πιστεύουν ότι είναι καλύτερα να μείνουν έξω, ενώ η Φινλανδία είχε πολύ περισσότερους πολέμους και συγκρούσεις με τον «μεγάλο γείτονα». Υπάρχει ένα ρητό που λέει ότι η Σουηδία θα πολεμήσει τη Ρωσία μέχρι τον τελευταίο Φινλανδό. Η Φινλανδία αποτελεί ένα είδος buffer zone (ουδέτερης ζώνης) έναντι της Ρωσίας.
Μέχρι πρόσφατα, υπήρχε η σκέψη ότι μια εναλλακτική λύση στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να είναι μια ρητή στρατιωτική συμμαχία μεταξύ Σουηδίας και Φινλανδίας, όμως με την εισβολή στην Ουκρανία το τρένο για αυτή την επιλογή έχει ήδη περάσει, το στρατιωτικό βάρος της Σουηδίας δεν είναι τόσο μεγάλο, ενώ το ΝΑΤΟ προσφέρει μια πυρηνική ομπρέλα.
Κάποτε αναφέρατε ότι η φινλανδική δεξιά πτέρυγα, στο πλαίσιο της συμφωνίας με τη Μόσχα, προσπαθούσε πάντα να μην ερεθίζει τη Ρωσία και ότι, κατά τη διάρκεια της σοβιετικής εισβολής στην Τσεχοσλοβακία, συνέβη το παράδοξο ότι μόνο το Φινλανδικό Κομμουνιστικό Κόμμα εξέδωσε καταδικαστική ανακοίνωση. Πότε κατέρρευσε αυτό το status quo;
Κάποιοι θα έλεγαν στις 8 Αυγούστου 2008, όταν η Ρωσία εισέβαλε στη Γεωργία. Ο πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ (Alexander Stubb), μίλησε για τη «στιγμή 080808». Και το 2018 έγραψε: «Δέκα χρόνια από τον πόλεμο στη Γεωργία. 080808 ήταν ένα σημείο καμπής στην παγκόσμια πολιτική. Η Ρωσία παραβίασε την εδαφική ακεραιότητα της Γεωργίας […]». Στη συνέχεια, μια άλλη στιγμή ήταν η εισβολή στην Κριμαία το 2014. Και τέλος, στις 24 Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους.
Για πολλούς, με την εισβολή στην Ουκρανία «έπεσαν οι μάσκες», δεν είναι πλέον δυνατόν να προσποιούμαστε ότι με την κυβέρνηση του Βλαντιμίρ Πούτιν θα ακολουθήσουμε μια πολιτική κατανόησης και φιλίας σε λογική βάση. Η κοινή γνώμη έχει γίνει συντριπτικά αντιρωσική. Ο Στουμπ δήλωσε στην ισπανική εφημερίδα El País: «Έλεγα πάντα ότι η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ είναι ένα θερμόμετρο της άποψης της Φινλανδίας για τη Ρωσία. Λοιπόν, αυτή τη στιγμή, το θερμόμετρο έχει πυρακτωθεί».
Αυτό ισχύει ακόμη και στην πιο ριζοσπαστική και ξενοφοβική δεξιά. Οι Αληθινοί Φινλανδοί – ένα κόμμα του οποίου, ορισμένα από τα πιο γνωστά μέλη, είχαν αρκετά φιλοπουτινικές και φιλοκινεζικές θέσεις – κατέχουν την προεδρία της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του κοινοβουλίου. Ο πρόεδρός του, Γιούσι Χάλλα-Άχο (Jussi Halla-aho), που ανήκει στην πιο ρατσιστική πτέρυγα του κόμματος, δήλωσε ότι η Φινλανδία είχε στο παρελθόν μια αφελή στάση απέναντι στη Ρωσία. Στο κοινοβούλιο, υπάρχουν διάφορες θέσεις, αλλά η υποστήριξη της ένταξης κυριαρχεί.
* Ο Πάμπλο Στεφανόνι (Pablo Stefanoni) είναι αρχισυντάκτης του έντυπου και ηλεκτρονικού περιοδικού Nueva Sociedad.
