Από το 2018, στη Λατινική Αμερική έχουν σημειωθεί έξι νίκες αριστερών δυνάμεων, ένα πραγματικό δεύτερο κύμα προοδευτικών κυβερνήσεων που θα δυσκολευτούν ακόμη περισσότερο από ό,τι το πρώτο.
Πηγή: El Salto (13.7.2022) | Μετάφραση: Α.Λ.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα εκλογικό αποτέλεσμα συγκαλύπτει το πολιτικό πανόραμα αντί να το αποσαφηνίζει, διότι, αποκομμένο από το περιβάλλον του και τον υφιστάμενο συσχετισμό δυνάμεων, μπορεί να προκαλέσει σύγχυση σε όσους το παρατηρούν από απόσταση. Με την πάροδο του χρόνου, καθώς τα βαθιά ρεύματα της κοινωνίας κάνουν το αδυσώπητο έργο τους, οι δυνατότητες αλλαγής θα δούμε να μειώνονται ή ακόμη και να ακυρώνονται.
Στις αναλύσεις σχετικά με τις πρόσφατες προοδευτικές εκλογικές νίκες, συχνά παραβλέπεται ότι αυτές φτάνουν στα ανάκτορα χωρίς κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, σε βαθιά διαιρεμένες κοινωνίες, όπου η Δεξιά έχει ενισχυθεί σε σημείο που να μπορεί να εμποδίσει τις αλλαγές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε δύο επιπλέον γεγονότα: ότι οι παγκόσμιες αγορές αντιτίθενται στην παραμικρή τροποποίηση των κανόνων του παιχνιδιού και ότι οι προοδευτικές δυνάμεις συχνά δεν έχουν ούτε τη βούληση ούτε τις κατάλληλες προτάσεις για να τροποποιήσουν την πραγματικότητα που κληρονομούν.
Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, από το 2018, στη Λατινική Αμερική σημειώθηκαν έξι νίκες αριστερών και προοδευτικών δυνάμεων: ο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ στο Μεξικό, ακολουθούμενος από τον Αμπέρτο Φερνάντες στην Αργεντινή, τον Λουίς Άρσε στη Βολιβία, τον Πέδρο Καστίγιο στο Περού και, μόνο φέτος, η Σιομάρα Κάστρο στην Ονδούρα, ο Γκαμπριέλ Μπόριτς στη Χιλή και ο Γκουστάβο Πέτρο στην Κολομβία.
Αν και κάθε περίπτωση είναι διαφορετική –η δεύτερη έκδοση του προοδευτισμού της Αργεντινής και της Βολιβίας έρχεται σε έντονη αντίθεση με την πρώτη–, υπάρχουν πεδία ισχύος που διαπερνούν όλες τις διαδικασίες, τα οποία περιορίζουν τις δυνατότητες βαθιών μετασχηματισμών και το εύρος που μπορεί να έχει αυτό το δεύτερο προοδευτικό κύμα.
Για την κατανόηση των διαδικασιών που βρίσκονται σε εξέλιξη, θα έπρεπε να αντιπαραβληθούν με το κλίμα και το πλαίσιο των νικών που σημειώθηκαν μεταξύ 1999 και 2005 στη Βενεζουέλα, την Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Ουρουγουάη, το Εκουαδόρ και τη Βολιβία. Σε μεγάλο βαθμό, οι κυβερνήσεις αυτές ήταν προϊόν κύκλων έντονων λαϊκών αγώνων, οι οποίοι διατάραξαν τη νεοφιλελεύθερη διακυβέρνηση που επικεντρώθηκε στην ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων. Σε αρκετές περιπτώσεις, υπήρξε άμεση σύνδεση ανάμεσα στους αγώνες στους δρόμους και την άφιξη στην κυβέρνηση. Αυτό δεν συμβαίνει τώρα, με εξαίρεση την Κολομβία.
Πέρα από ορισμένες ιδιαίτερες καταστάσεις, όπως η αλλοπρόσαλλη προεδρία του Πέδρο Καστίγιο, οι νέες προοδευτικές κυβερνήσεις θα πρέπει να συνυπάρξουν με ένα νέο σκηνικό, το οποίο έχει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά και αποτελεί τον βασικό περιοριστικό παράγοντα των νέων κυβερνήσεων. Χωρίς να παραβλέπουμε τις εσωτερικές αδυναμίες και αντιφάσεις, τις ασαφείς ή καθαρά συστημικές επιλογές που κάνουν, πρέπει να σταθούμε σε αυτούς τους παράγοντες πριν προχωρήσουμε στους άλλους.
Η παγκόσμια κρίση
Ο πρώτος περιοριστικός παράγοντας είναι η παγκόσμια κρίση και η κρίση της παγκοσμιοποίησης, καθώς και η πολιτισμική κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η αυξανόμενη αντιπαράθεση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Ρωσία και την Κίνα, διαμορφώνει ένα σύνθετο σενάριο, απέναντι στο οποίο οι προοδευτικές κυβερνήσεις δεν φαίνεται να νιώθουν άνετα. Η πρόεδρος της Ονδούρας Σιομάρα Κάστρο υπαναχώρησε από την προεκλογική της υπόσχεση να συνάψει σχέσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας προκειμένου να τις διατηρήσει με την Ταϊβάν.
Σε παρόμοιο πνεύμα, ο Λόπες Ομπραδόρ υπερασπίζεται την ολοκλήρωση της αμερικανικής ηπείρου –και όχι της Λατινικής Αμερικής– και τονίζει ότι αυτός είναι ο τρόπος για να αντιμετωπιστεί η ανάπτυξη της Κίνας (Milenio, 9 Ιουνίου 2022). Ταυτόχρονα, ο ίδιος ενοχλήθηκε με τον αποκλεισμό της Βενεζουέλας, της Κούβας και της Νικαράγουας από τις Ηνωμένες Πολιτείες στη Σύνοδο Κορυφής της Αμερικανικής Ηπείρου.
Αυτού του είδους η εξισορρόπηση, από τους προέδρους, του νέου προοδευτικού κύματος είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Ο Μπόριτς επικρίνει έντονα τη Βενεζουέλα και τη Νικαράγουα. Ακόμη και ο Πέτρο, ο οποίος προωθεί την αποκατάσταση των σχέσεων με το Καράκας, ανακοίνωσε ότι δεν θεωρεί «συνετό» να παραστεί ο Νικολάς Μαδούρο στην ορκωμοσία του στις 7 Αυγούστου.
Είναι αδύνατο να κρύψει κανείς ότι υπάρχει βαθιά διαίρεση στα κεντρικά ζητήματα της διεθνούς σκηνής –την εισβολή στην Ουκρανία, τον ρόλο της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών–, αλλά κυρίως διστακτικότητα ή και φόβος μήπως προκληθούν τριβές με την Ουάσιγκτον, ζήτημα που χαρακτηρίζει τον σημερινό προοδευτισμό, ο οποίος διακατέχεται από αντιφάσεις που προφανώς τον παραλύουν.
Οι κυβερνήσεις της περιοχής έχουν ανάγκη να συναλλάσσονται με την Κίνα, καθώς είναι συνήθως ο κύριος εμπορικός τους εταίρος, αλλά συνεχίζουν να βλέπουν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως σημείο αναφοράς με τις οποίες –με εξαίρεση τη Βενεζουέλα, τη Νικαράγουα και τη Βολιβία– δεν θέλουν να έχουν προβλήματα. Από τη μία πλευρά, ο αποκλεισμός που επιβάλλει η Ουάσινγκτον ενάντια στο Καράκας, με τις τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις του, μπορεί να λειτουργεί ως παράγοντας πειθάρχησης για τους προοδευτικούς. Από την άλλη πλευρά, οι προοδευτικές κυβερνητικές ομάδες φαίνεται να είναι αποπροσανατολισμένες μπροστά στη σοβαρότητα της παγκόσμιας κρίσης, την οποία δεν μπόρεσαν να προβλέψουν ούτε να βρουν τρόπο να τοποθετηθούν ως έθνη.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ της Νότιας Αμερικής, η οποία έχει βαθιές εμπορικές σχέσεις με την Κίνα, και της Κεντρικής Αμερικής και του Μεξικού που παραμένουν στραμμένες προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η περίπτωση του Μεξικού είναι η πιο ανησυχητική: ο Λόπες Ομπραδόρ είναι λεκτικά επικριτικός αλλά σταθερά ευθυγραμμισμένος με τον βόρειο γείτονά του, τόσο όσον αφορά την καταστολή των μεταναστών όσο και τις σχέσεις με την Κίνα.
Η νέα Δεξιά
Το δεύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει το νέο προοδευτικό κύμα είναι η ανάπτυξη και η κινητοποίηση της νέας Δεξιάς. Με τη σχετική εξαίρεση του Μεξικού, στις υπόλοιπες χώρες διαμορφώνεται μια νέα Δεξιά η οποία δεν έχει τον παραμικρό ενδοιασμό να παρουσιάζεται ως ρατσιστική και αντιφεμινιστική, επιδεικνύοντας έναν υποτιμητικό λόγο για τις γυναίκες, τις αμβλώσεις, τον γάμο ομοφύλων και τις σεξουαλικές διαφορετικότητες.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα η Αριστερά, τα συνδικάτα και τα λαϊκά κινήματα είχαν το μονοπώλιο των δρόμων και των πλατειών αλλά, μετά την κρίση του 2008, η Δεξιά άρχισε να τις καταλαμβάνει σχεδόν σε σταθερή βάση, όπως συνέβη στη Βραζιλία, και σε συγκυρίες που απέβησαν κατάλληλες γι’ αυτήν, όπως συνέβη στην Αργεντινή, τη Χιλή, το Περού και τώρα στο Εκουαδόρ. Αυτή η παρουσία όχι μόνο θέτει όρια στις προοδευτικές και αριστερές δυνάμεις αλλά, επιπλέον, συχνά τις αποσυντονίζει και τις ακινητοποιεί.
Αυτή η νέα Δεξιά αντιδρά στον ιδιαίτερο ρόλο που παίζουν οι γυναίκες, οι συλλογικότητες LGTBQ, οι αυτόχθονες λαοί και οι μαύροι, τους οποίους θεωρεί απειλή για την προνομιακή θέση που κατέχουν οι λευκές μειονότητες της αστικής μεσαίας τάξης. Η Κολομβία και η Βραζιλία ήταν οι χώρες όπου η Δεξιά σημείωσε τις μεγαλύτερες επιτυχίες. Στην πρώτη περίπτωση, ο αντίκτυπος αυτής της Δεξιάς είχε ως αποτέλεσμα τη νίκη του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα που έπρεπε να εγκρίνει τις ειρηνευτικές συμφωνίες μεταξύ της κυβέρνησης και των FARC (Ένοπλες Επαναστατικές Δυνάμεις της Κολομβίας) τον Οκτώβριο του 2016. Στη δεύτερη, έγινε φανερή στη μαζική υποστήριξη προς τον Μπολσονάρου μιας συσκοτισμένης και αποπροσανατολισμένης κοινωνίας που επέτρεψε σε έναν αδίστακτο άτομο να ανέλθει στην προεδρία.
Αυτή η νέα Δεξιά έχει συνάψει συμμαχίες με τις Ευαγγελικές Εκκλησίες που έχουν ισχυρή παρουσία στις λαϊκές γειτονιές, αλλά και με στρατιωτικές, αστυνομικές και παραστρατιωτικές ομάδες, που μοιράζονται την ενστικτώδη εχθρότητα απέναντι στην Αριστερά και τις ατζέντες των δικαιωμάτων. Σε αυτό το πλέγμα συμφερόντων, δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί ο ρόλος του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και άλλων παράνομων επιχειρήσεων στη διαμόρφωση πολιτικών δυνάμεων που απολαμβάνουν ευρεία κοινωνική υποστήριξη, περιφρονούν τις δημοκρατικές αξίες και μισούν τους διαφορετικούς.
Η στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας
Ένας τρίτος περιορισμός, ο οποίος επίσης δεν επηρέασε το πρώτο προοδευτικό κύμα, είναι η αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση των κοινωνιών μας. Πρόκειται για μια διαδικασία που εντείνεται μετά την παγκόσμια κρίση του 2008 και η οποία διαπερνά όλες τις χώρες, με διαφορετικούς τρόπους και μορφές, ανάλογα με την ιστορία τους και τα επίπεδα ρατσισμού και ματσισμού (machismo) που υπάρχουν σε καθεμία από αυτές. Καθώς η Λατινική Αμερική είναι η πιο άνιση ήπειρος στον κόσμο, η παρέμβαση των Ενόπλων Δυνάμεων και της Αστυνομίας στον έλεγχο των πληθυσμών, αποσκοπεί στην παγίωση αυτής της κατάστασης.
Παρά τη δημιουργία της αμφιλεγόμενης Εθνικής Φρουράς υπό την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων, η βία δεν έχει μειωθεί στο Μεξικό, όπου καταγράφονται ποσοστά παρόμοια με εκείνα των προηγούμενων κυβερνήσεων. Η στρατιωτικοποίηση έχει αυξηθεί με γεωμετρική πρόοδο: το Πρόγραμμα Ασφάλειας των Πολιτών (Programa de Seguridad Ciudadana) του Ιβηροαμερικανικού Πανεπιστημίου της Πόλης του Μεξικού υπογραμμίζει ότι, κατά την εξαετή θητεία του Βισέντε Φοξ (Vicente Fox), 35.000 στρατιωτικοί είχαν αναλάβει καθήκοντα δημόσιας ασφάλειας και ότι επί Λόπες Ομπραδόρ, τον Μάιο του 2022, ο αριθμός έφτασε τους 239.865 ένστολους στους δρόμους. Επτά φορές περισσότεροι. Ακόμη χειρότερα, στα τρία πρώτα χρόνια της θητείας του, 132.088 άνθρωποι έχουν δολοφονηθεί και 67.122 έχουν εξαφανιστεί, μια εκθετική αύξηση που επιτρέπει σε ορισμένους αναλυτές να διαβεβαιώνουν ότι η εξαετής θητεία του Λόπες Ομπραδόρ θα είναι η πιο βίαιη στην ιστορία.
Ο συντονιστής του παραπάνω προγράμματος επισημαίνει ότι «η στρατιωτικοποίηση της ασφάλειας δεν αποτέλεσε ποτέ σχέδιο της μιας ή της άλλης κυβέρνησης, της μιας ή της άλλης ιδεολογίας, αλλά φαίνεται να αποτελεί ιστορική τάση με δομικές ρίζες» (Animal Político, 13 Ιουνίου 2022).
Η άλλη μεγάλη χώρα της περιοχής, η Βραζιλία, εμφανίζει παρόμοιες μιλιταριστικές τάσεις, αν και οι δύο χώρες κυβερνώνται από δυνάμεις που ισχυρίζονται ότι είναι ιδεολογικά αντίθετες.
Ενώ ο Λόπες Ομπραδόρ έχει παραδώσει τα μεγάλα έργα υποδομής –όπως το Tren Maya (1) και τον Corredor Transístmico (2)– στους στρατιωτικούς, ο Μπολσονάρου έχει συμπεριλάβει 6.157 εν ενεργεία ή έφεδρους ένστολους σε πολιτικές θέσεις, αριθμός που αντιπροσωπεύει μια αύξηση 108% σε σχέση με το 2016, το τελευταίο έτος της κυβέρνησης του Κόμματος των Εργαζομένων (PT).
Η Εθνική Ένωση Καθηγητών Ανώτατης Εκπαίδευσης (ANDES) δημοσίευσε έναν φάκελο σχετικά με τη στρατιωτικοποίηση της κυβέρνησης Μπολσονάρου τον περασμένο Μάρτιο. Αποκαλύπτει ότι έχουν δημιουργηθεί 216 Δημοτικά Σχολεία πολιτικοστρατιωτικού χαρακτήρα, τα οποία εφαρμόζουν ένα μοντέλο που βασίζεται στις παιδαγωγικές πρακτικές και τα διδακτικά πρότυπα των στρατιωτικών κολεγίων, της στρατιωτικής αστυνομίας και των στρατιωτικών πυροσβεστικών κλιμακίων. Επίσης, διορίζονται μέλη των Ενόπλων Δυνάμεων σε βασικές υπηρεσίες, όπως η υγεία, για να αποτρέψουν την κατάληψή τους από δυνάμεις της αντιπολίτευσης.
Στη Χιλή, ο Μπόριτς έκανε προεκλογική εκστρατεία υποσχόμενος την αποστρατιωτικοποίηση του Wall Mapu (3), όμως λίγες εβδομάδες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του κήρυξε και πάλι κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην περιοχή, στέλνοντας ακόμη περισσότερους ένστολους από τον προκάτοχό του, τον νεοφιλελεύθερο Σεμπαστιάν Πινιέρα. Ελάχιστη χρησιμότητα έχει να επικρίνουμε την κυβέρνηση ή τις ομάδες Μαπούτσε διότι η στρατιωτικοποίηση των εδαφών των Μαπούτσε αποτελεί δομικό ζήτημα που διαπερνά κυβερνήσεις όλων των χρωμάτων καθώς και δικτατορίες ή δημοκρατίες.
Μια κεντρική πτυχή της στρατιωτικοποίησης είναι η ανάπτυξη παράνομων ομάδων που αποτελούνται από πρώην στρατιωτικούς και αστυνομικούς, οι οποίες ασχολούνται με τον έλεγχο του πληθυσμού και στήνουν επιχειρήσεις σε τομείς των βασικών του αναγκών, όπως οι μεταφορές, η πρόσβαση στο φυσικό αέριο και το διαδίκτυο.
Η πόλη του Μεντεγίν έχει καταληφθεί πλήρως από τις υποστηριζόμενες από το Κράτος ένοπλες ομάδες που ελέγχουν τις λαϊκές γειτονιές. Σε αυτή την πόλη μπορεί κανείς να παρατηρήσει «ένα είδος εγκληματικής αναδιάταξης της αστικής επικράτειας, μια αναδιάταξη που επιβάλλεται βίαια με εξαπάτηση, αναβλητικότητα, ψέματα και τη βία του Κράτους» (Rebelión, 22 Ιουνίου 2022).
Οι περιπτώσεις αυτές δεν αποτελούν εξαίρεση, είναι δομικές, διότι τα κράτη της Λατινικής Αμερικής δεν είναι πλέον σε θέση να κυβερνήσουν ολόκληρη την επικράτειά τους. Στο Ρίο ντε Τζανέιρο, οι ένοπλες πολιτοφυλακές –κληρονόμοι των ταγμάτων θανάτου που γεννήθηκαν από τη δικτατορία– ελέγχουν, όχι μόνο ένα μέρος των φαβέλων, αλλά και τα κτιριακά συγκροτήματα του κρατικού προγράμματος «Το Σπίτι μου-Η Ζωή μου» που χτίστηκαν κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεων του PT.
Η Ομάδα Μελέτης για τις Νέες Παραβατικότητες του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου Φλουμινένσε (Grupo de Estudos de Novos Illegalismos, Universidade Federal Fluminense), εκτιμά ότι το 57% της επικράτειας της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Βραζιλίας, ελέγχεται από τις πολιτοφυλακές, πράγμα που σημαίνει ότι περισσότεροι από έξι εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονται στο έλεος των παραστρατιωτικών. Γι’ αυτό ο [Βραζιλιάνος] κοινωνιολόγος Χοσέ Κλαούντιο Άλβες (José Claudio Alves), ο οποίος μελετά τις πολιτοφυλακές εδώ και 30 χρόνια, υποστηρίζει ότι δεν αποτελούν ένα παράλληλο Κράτος, αλλά το ίδιο το Κράτος.
Στη Λατινική Αμερική, στο σύνολό της, βρισκόμαστε μπροστά σε μια κρίση δημοκρατικής διακυβέρνησης, η οποία έγινε πολύ εμφανής μετά τις μεγάλες διαδηλώσεις στη Βραζιλία τον Ιούνιο του 2013 και τη μακρά δεκαετία ξεσηκωμών, εξεγέρσεων και διαμαρτυριών που σάρωσαν την περιοχή. Μια ακυβερνησία που περιλαμβάνει κυβερνήσεις τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς και που δυσκολεύει την ανάπτυξη διαδικασιών διαρθρωτικών αλλαγών. Το πρόβλημα για την προοδευτική πλευρά είναι ότι προσπαθεί να επιλύσει την έλλειψη κυβερνησιμότητας στρίβοντας προς το κέντρο ή τη Δεξιά, γεγονός που καταλήγει να περιορίζει τις δυνατότητες αλλαγών.
Παγιωμένα εμπόδια
Είναι προφανές ότι τα τρία κύρια εμπόδια που αντιμετωπίζει ο προοδευτισμός είναι εδώ για να μείνουν, ότι δεν είναι το αποτέλεσμα μιας συγκυρίας αλλά μακροχρόνιων διεργασιών που επωάστηκαν στις δικτατορίες των δεκαετιών του 1970 και 1980, και αναζωογονήθηκαν στη δημοκρατία υπό το εξορυκτικό μοντέλο ή τη συσσώρευση μέσω υφαρπαγής. Ο Πέτρο υποσχέθηκε να «εξαρθρώσει με ειρηνικό τρόπο το λαθρεμπόριο ναρκωτικών», κάτι που είναι σωστό και αναγκαίο αλλά αδύνατον να συγκεκριμενοποιηθεί. Δεν λέει πώς σκοπεύει να το κάνει επειδή διαισθάνεται ότι είναι ένας στείρος δρόμος: είναι αδύνατο να διαπραγματευτείς με δυνάμεις που απορρίπτουν κάθε είδους συμφωνία.
Στο ίδιο πνεύμα, ακόμη και αν ο Λούλα κερδίσει τις εκλογές του Οκτωβρίου, ο μπολσονιαρισμός θα παραμείνει ζωντανός και θα αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την κυβέρνησή του. Όπως μας υπενθυμίζει η [Βραζιλιάνα] κοινωνιολόγος Ρουντά Ρίτσι (Rudá Ricci), υπάρχουν 25 εκατομμύρια Βραζιλιάνοι «με ακροδεξιές αξίες, φανατικοί και οι οποίοι θα είναι με τον Μπολσονάρου στην αντιπολίτευση». Επομένως, θα υπάρξει πολιτικό χάος και για να το αποφύγει, ο Λούλα θα πρέπει να κάνει συμμαχίες με τις μεγάλες επιχειρήσεις και τη Δεξιά (IHU Unisinos, 8 Ιουλίου 2022).
Όπως γίνεται αντιληπτό από αυτή την αναφορά, οι προοπτικές δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές, ούτε για τον προοδευτισμό ούτε για τα κοινωνικά κινήματα. Για να ξεπεράσουν την κατάσταση που κληρονόμησαν και όχι μόνο να τη διαχειριστούν, οι κυβερνήσεις προοδευτικού χαρακτήρα θα έπρεπε να οικοδομήσουν οργανωμένες και ισχυρές κοινωνικές δυνάμεις, ικανές να εξουδετερώσουν τις νέες δεξιές δυνάμεις που τις αποσταθεροποιούν και μπλοκάρουν τις αλλαγές.
Ωστόσο, η πρόσφατη ιστορία δείχνει ότι οι προοδευτικές κυβερνήσεις σπατάλησαν τον λαϊκό ενθουσιασμό που είχαν στην αρχή του κύκλου, πριν από 20 χρόνια. Η υποστήριξη που εισπράττουν τώρα, οφείλεται περισσότερο στην απόρριψη της ακροδεξιάς παρά στην έγκριση των προτάσεων και των τρόπων δράσης τους. Μπορούμε να συμφωνήσουμε με τον Μάσιμο Μοντονέσι (Massimo Modonesi) ότι οι προοδευτισμοί αφομοιώθηκαν από την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και διέκοψαν με τις αριστερές τους ρίζες. «Με αυτό τον τρόπο η αντίθεσή τους με τη Δεξιά ορίζεται περισσότερο από μια αμυντική και συντηρητική στάση παρά από προτάσεις ή μετασχηματισμούς», υποστηρίζει ο Ιταλο-Μεξικανός φιλόσοφος (Jacobin, 4 Ιουλίου 2022).
Η μετατροπή του προοδευτισμού σε συντηρητισμό συμπαρασύρει ένα μεγάλο μέρος των κοινωνικών κινημάτων, ιδίως τα πιο ορατά και θεσμοποιημένα. Το πιο σοβαρό, ωστόσο, είναι ότι θα έχει μακροπρόθεσμα ολέθριες συνέπειες για το συλλογικό χειραφετητικό πνεύμα, απομονώνοντας τους πιο συνεπείς και σταθερούς τομείς που, στη Λατινική Αμερική, είναι εκείνοι που τιμωρούνται περισσότερο από το εξορυκτικό μοντέλο, όπως οι ιθαγενείς λαοί και οι μαύροι, οι αγρότες και οι φτωχοί των πόλεων και της υπαίθρου.
Ο Ραούλ Ζιμπέκι (1952,Ουρουγουάη) είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και στρατευμένος διανοούμενος, που έχει αφιερώσει την εργασία του στη μελέτη των κοινωνικών κινημάτων της Λατινικής Αμερικής.
_______________________________
Σημειώσεις
1. Το Tren Maya είναι ένα μεγαλεπήβολο έργο της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για μια μεξικανική σιδηροδρομική γραμμή που θα μεταφέρει επιβάτες και εμπορεύματα στη χερσόνησο Γιουκατάν, στο πλαίσιο της επέκτασης του εθνικού σιδηροδρομικού δικτύου. Το έργο έχει ως στόχο να συνδέσει τουριστικούς προορισμούς που βρίσκονται στην Καραϊβική με τοποθεσίες στην ενδοχώρα, συμπεριλαμβανομένων ιστορικών τοποθεσιών των Μάγια, από τις οποίες πήρε και το όνομά του. Οι καταστροφικές συνέπειες που θα αφήσει στο πέρασμά του έχουν προκαλέσει αντιδράσεις και κινητοποιήσεις των αυτοχθόνων κατοίκων των περιοχών καθώς και αλληλέγγυων και διαφόρων επιστημονικών κλάδων ανά τον κόσμο. Η διέλευσή του ανάμεσα από παρθένα εδάφη και μνημεία προβλέπεται να έχει τεράστιες συνέπειες στην βιοποικιλότητα της περιοχής και απειλεί με οριστική καταστροφή τον πολιτισμό των ιθαγενών που διατηρήθηκε έως σήμερα χάρις στους συνεχείς αγώνες των κατοίκων στις περιοχές αυτές.
2. Corredor Transístmico: Ο Διαωκεάνιος Διάδρομος του Ισθμού Τεχουαντεπέκ είναι ένα τεράστιο έργο που στοχεύει στην ένωση Ατλαντικού και Ειρηνικού Ωκεανού και περιλαμβάνει σιδηροδρομική, αερολιμενική, λιμενική και βιομηχανική ανάπτυξη στις Πολιτείες Κοατσακοάλκος, Βερακρούς, Παλένκε και Τσιάπας.
3. Wallmapu είναι το όνομα που έδωσαν οι Μαπούτσε στα προγονικά τους εδάφη. Τα βουνά των Άνδεων χώρισαν την περιοχή αυτή στα δύο: το GuluMapu, στα δυτικά της οροσειράς (η σημερινή Χιλή) και το PuelMapu, στα ανατολικά (η σημερινή Αργεντινή). Μαζί σχηματίζουν το Wallmapu.
