Πηγή: Alai (16/06/2022) | Μετάφραση: Α.Λ.
Τον πρώτο χρόνο της θητείας του, ο Γκιγιέρμο Λάσο οδήγησε την κοινωνία του Εκουαδόρ στην άβυσσο. Σε αυτό το πλαίσιο, η νέα ηγεσία της CONAIE (Confederación de Nacionalidades Indígenas del Ecuador – Συνομοσπονδία Αυτοχθόνων Εθνοτήτων τουΕκουαδόρ) (1), με επικεφαλής τον Λεωνίδας Ίσα (Leonidas Iza), υιοθέτησε έναν πιο ριζοσπαστικό τόνο.
Η εκλογή του Γκιγιέρμο Λάσο –υπερσυντηρητικός τραπεζίτης και μέλος numerario (2) του Opus Dei– στη θέση του Προέδρου της χώρας το 2021, δημιούργησε μια sui generis πολιτική κατάσταση στο Εκουαδόρ. Ο Λάσο έπρεπε να συμβιώσει με ένα κοινοβούλιο στο οποίο κυριαρχούσαν κατά τα δύο τρίτα αριστερές και κεντροαριστερές δυνάμεις.
Ωστόσο, μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του ως πρόεδρος, ο Λάσο πάτησε το πόδι του στο γκάζι των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων. Τους πρώτους μήνες προχώρησε με επιθετικό τρόπο το πρόγραμμά του για τις ιδιωτικοποιήσεις σχεδόν χωρίς καμμία αντίσταση. Διέλυσε την κύρια κρατική ασφαλιστική εταιρεία Seguros Sucre, προκειμένου να μοιράσει την ασφαλιστική αγορά, ιδίως όσον αφορά τις δημόσιες υποδομές, μεταξύ των οικονομικών εταίρων του.
Δημιούργησε, επίσης, μια αγορά για την εμπορία υδρογονανθράκων η οποία είχε ως κύριο στήριγμα την κρατική εταιρεία Petroecuador, αυξάνοντας τις τιμές των καυσίμων με τέτοιο τρόπο ώστε να καταστεί μια κερδοφόρα αγορά για τους ιδιώτες επενδυτές. Οι εισαγωγείς καυσίμων θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν τις κρατικές υποδομές χωρίς να πληρώνουν ούτε σεντ γι’ αυτές. Εξέδωσε διάφορους κανονισμούς για τη δημιουργία μιας αγοράς διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, με τους οποίους μεταβίβασε ρυθμιστικές αρμοδιότητες σε ιδιωτικές εταιρείες.
Από τη θέση του προέδρου, επίσης, είχε τη δυνατότητα να μπλοκάρει κάθε προσπάθεια περαιτέρω ρυθμίσεων του τραπεζικού τομέα από διάφορα τμήματα που ζητούσαν οικονομική ανακούφιση σε μια οικονομία που βρισκόταν ακόμη σε κατάσταση σοκ από την πανδημία του Covid-19. Μέχρι το τέλος του 2021, η τράπεζά του, η Banco de Guayaquil, είχε σημειώσει τα υψηλότερα κέρδη των δύο τελευταίων δεκαετιών. Ως μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, ο Γκιγιέρμο Λάσο είχε θέσει ως στόχο την ιδιωτικοποίηση της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας της χώρας, της Banco del Pacífico, η οποία ανήκε στο κράτος από την τραπεζική κατάρρευση του 1998-1999. Εάν τα κατάφερνε, θα διεκδικούσε την πρώτη θέση μαζί με τον σημαντικότερο ανταγωνιστή του, τον τραπεζίτη Fidel Egas του οικονομικού ομίλου Banco del Pichincha.
Ωστόσο, ο Λάσο έπρεπε να διευρύνει τον ορίζοντα των ιδιωτικοποιήσεων, την απορρύθμιση, το άνοιγμα της οικονομίας και την ελαστικοποίησης της εργασίας. Το τελευταίο τρίμηνο του 2021, έστειλε στην Εθνοσυνέλευση ένα νομοσχέδιο με περισσότερα από 400 άρθρα για τη μεταρρύθμιση περισσότερων από τριάντα νόμων. Η επιτομή των μεταρρυθμίσεων που προτάθηκαν από την κυβέρνηση ήταν οι μεταρρυθμίσεις στα εργασιακά.
Σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις, ο πρόεδρος Λάσο πρότεινε ότι σε περίπτωση απόλυσης εργαζομένου θα πρέπει να αποζημιώνει ο ίδιος τον εργοδότη που τον απέλυσε. Με τον ίδιο νόμο, επανέφερε την παιδική και εφηβική εργασία, παρά το γεγονός ότι το Εκουαδόρ είχε υπογράψει Διεθνείς Συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα που απαγορεύουν την παιδική εργασία. Αυτή η νομική μεταρρύθμιση απέτυχε επειδή η πλειοψηφία της Εθνοσυνέλευσης, υπό την πίεση της κοινωνίας, απέρριψε με συντριπτική πλειοψηφία αυτές τις μεταρρυθμίσεις που γύριζαν τη χώρα πίσω στον 19ο αιώνα.
Σ΄ αυτό το πλαίσιο, το ιθαγενικό κίνημα κατάφερε να εμποδίσει, έστω και προσωρινά, την αδιάκοπη αύξηση των τιμών των καυσίμων και να εξασφαλίσει τη δέσμευση να παγώσουν οι τιμές του ντίζελ και του υγραερίου.
Αυτό που προκαλεί εντύπωση, ωστόσο, είναι ότι οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις του Γκιγιέρμο Λάσο διεκπεραιώνονταν με τρόπο ανεξάρτητο και σε διαφορετικό επίπεδο από το πολιτικό σύστημα και την πολιτική συζήτηση. Τα πολιτικά κόμματα και τα κινήματα δεν κατάφεραν να κάνουν παρά ελάχιστα, για να το αποτρέψουν αυτό, εκτός από το να αντιταχθούν σε νόμους που ήταν πολύ ακραίοι.
Κατά το πρώτο έτος της διακυβέρνησης, η πολιτική αντιπαράθεση συνέχισε να εγγράφεται στις συντεταγμένες μεταξύ των υποστηρικτών του πρώην προέδρου Ραφαέλ Κορέα, οι οποίοι θέλουν να αποτελέσουν τη μοναδική αντιπολίτευση, και της δεξιάς του Γκιγιέρμο Λάσο. Σε αυτό «το παιχνίδι με τους καθρέφτες», η πολιτική εκπροσώπηση του ιθαγενικού κινήματος, το κίνημα Pachakutik (3), παρά το γεγονός ότι κέρδισε την προεδρία της Εθνοσυνέλευσης, δεν μπόρεσε ποτέ να βρει τις ισορροπίες του και, για να μην γείρει στην πλευρά του Κορρεϊσμού, έγειρε στην πλευρά της κυβέρνησης.
Στα τέλη του 2021, η κυβέρνηση έστειλε και πάλι στην Εθνοσυνέλευση ένα πακέτο νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων που περιλάμβανε την ιδιωτικοποίηση των δημόσιων αναπτυξιακών τραπεζών, νέους φόρους για τις μεσαίες τάξεις μέσω αλλαγών στον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος και ένα νέο ρυθμιστικό πλαίσιο για τις πετρελαϊκές συμβάσεις, μεταξύ άλλων μεταρρυθμίσεων.
Το παράδοξο και αντιφατικό είναι ότι αυτές οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις εγκρίθηκαν τελικά από την Εθνοσυνέλευση, χάρη στην υποστήριξη της τελευταίας στιγμής που είχε η κυβέρνηση του Γκιγιέρμο Λάσο από τους σταθερούς αντιπάλους της, το πολιτικό κίνημα του πρώην προέδρου Ραφαέλ Κορέα, την Ένωση για την Ελπίδα (Unión por la Esperanza – UNES). Ωστόσο, αυτό που παραλίγο να φέρει απότομο τέλος στην κυβέρνηση Λάσο ήταν οι αποκαλύψεις των Pandora Papers της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (Consorcio Internacional de Periodismo de Investigación). Εκεί καταγραφόταν οι αποδείξεις βάσει των οποίων ο Γκιγιέρμο Λάσο δεν μπορούσε ούτε καν να εγγραφεί ως υποψήφιος πρόεδρος, επειδή ο νόμος το απαγορεύει, δεδομένης της περιουσίας του σε φορολογικούς παραδείσους. Περιέργως, κατάφερε να σωθεί χάρη στην υποστήριξη, αυτή τη φορά, του κινήματος Pachakutik.
Εν τω μεταξύ, η χώρα κατέρρεε. Η ανεργία και η υποαπασχόληση αυξήθηκαν δραματικά. Σε κάθε δέκα άτομα που ήταν σε θέση να εργαστούν, μόλις τρία είχαν δουλειά. Η φτώχεια, η οποία το 2017 ανερχόταν στο 23%, εκτιμάται ότι θα ανέλθει στο 32% μέσα το 2022. Οι δημόσιες επενδύσεις στην υγεία, την εκπαίδευση, την κοινωνική πρόνοια, έπεσαν στο χαμηλότερο επίπεδο που έχει σημειωθεί εδώ και δεκαετίες. Για να πάρετε μια ιδέα, η κυβέρνηση του Γκιγιέρμο Λάσο είχε μειώσει τις δημόσιες επενδύσεις σε 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2022 (ο τριμηνιαίος μέσος όρος ήταν 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια), ωστόσο, κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους είχε επενδύσει μόνο 67 εκατομμύρια δολάρια (0,37% των προβλεπόμενων).
Περιέργως, η οικονομία ανθούσε: τα εμβάσματα από τους μετανάστες έφτασαν για πρώτη φορά το 4% του ΑΕΠ, η τιμή του πετρελαίου είχε σχεδόν διπλασιαστεί σε σχέση με τους υπολογισμούς για το προσχέδιο του προϋπολογισμού και τα φορολογικά έσοδα είχαν αυξηθεί σημαντικά. Η κυβέρνηση κατάφερε, τους πρώτους τρεις μήνες του 2022, να εξαλείψει το δημοσιονομικό έλλειμμα που υπολογίστηκε στο 2,5% του ΑΕΠ. Η φτώχεια και η κοινωνική υποβάθμιση δεν οφείλονταν σε κάποια κρίση, αλλά σε σκόπιμες πολιτικές που ανέλαβε άμεσα η κυβέρνηση σε συνεννόηση με το ΔΝΤ.
Η κατάσταση στον δημόσιο τομέα ήταν όλο και πιο δραματική. Μια απλή διαδικασία, όπως η αλλαγή ταυτότητας ή η απόκτηση διαβατηρίου, η οποία γενικά διαρκούσε λίγα λεπτά, έφτασε να διαρκεί μήνες, επειδή δεν υπήρχαν πόροι ή προσωπικό για να τη διεκπεραιώσει. Ο προϋπολογισμός κοινωνικής επανένταξης για το σωφρονιστικό σύστημα μειώθηκε κατά 80%. Η σύγκρουση στα σωφρονιστικά κέντρα μεταφέρθηκε στην κοινωνία και έγινε πρόβλημα δημόσιας υγείας λόγω του αριθμού των δολοφονιών από πληρωμένους δολοφόνους (4).
Τον πρώτο χρόνο της θητείας του, ο Γκιγιέρμο Λάσο οδήγησε την κοινωνία στην άβυσσο. Πρότεινε Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου με οικονομίες που ανταγωνίζονταν άμεσα τα ελάχιστα που παράγονται στη χώρα και προωθούσε συνεχώς νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που ήταν πιο επιθετικές από κάθε άλλη που είχε εγκριθεί μέχρι τότε. Η δημοτικότητα και η αξιοπιστία του προέδρου Λάσο, η οποία το πρώτο διάστημα ξεπερνούσε το 70% για την επιτυχή διαχείριση των εμβολίων του Covid-19, έπεσε κάτω από 30% τον πρώτο χρόνο της θητείας του.
Σε αυτό το πλαίσιο, το ιθαγενικό κίνημα επιμένει στις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει ο πρόεδρος Λάσο κατά τις πρώτες ημέρες της θητείας του για να σταματήσει την αύξηση των τιμών των καυσίμων και να στηρίξει τη μικρή αγροτική οικονομία.
Παρά τις πολλές και επίμονες προσπάθειες της CONAIE, ο πρόεδρος Λάσο την αγνοεί συστηματικά, πιστεύοντας ότι οι συμφωνίες του με το κίνημα Pachakutik (το οποίο είναι το πολιτικό σκέλος της CONAIE), είναι υπεραρκετές για να κρατά υπό έλεγχο το κίνημα των ιθαγενών.
Ωστόσο, η νέα ηγεσία της CONAIE, με επικεφαλής αυτή τη φορά τον ιθαγενή ηγέτη από το Κοτοπάξι, Λεωνίδας Ίσα, υιοθετεί έναν πιο ριζοσπαστικό τόνο απέναντι στον Γκιγιέρμο Λάσο από ό,τι είχαν κάνει μέχρι τότε τα μέλη του κινήματος Pachakutik στην Εθνοσυνέλευση.
Ο Λεωνίδας Ίσα αφιέρωσε τους πρώτους μήνες της θητείας του ως πρόεδρος της CONAIE για να διατρέξει τη χώρα, να επισκεφθεί κάθε παράρτημα και να πιάσει τον σφυγμό του ιθαγενικού κινήματος και της κοινωνίας, και κατάλαβε ότι η χώρα βρισκόταν σε κατάσταση βρασμού. Όταν ζήτησε από τους βουλευτές του Pachakutik να είναι πιο ριζοσπαστικοί απέναντι στη νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση Λάσο, διαπίστωσε ότι η πλειοψηφία της κοινοβουλευτικής του ομάδας (που αντιπροσωπεύει το 18% της συνολικής κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης) αποφάσισε να υποστηρίξει την κυβέρνηση Λάσο και όχι τη δική της μητρική οργάνωση.
Εκείνη τη στιγμή, ο Λεωνίδας Ίσα συνειδητοποίησε ότι η ενότητα και η διάσωση του ιθαγενικού κινήματος δεν μπορούσε να περιχαρακωθεί ή να περιοριστεί στα στενά όρια του πολιτικού συστήματος και αποφάσισε να απευθυνθεί στην δική του οργάνωση. Πραγματοποίησε συνελεύσεις σε όλες τις περιφέριακές οργανώσεις και τις κοινότητες της CONAIE και εκεί άναψε η σπίθα της εθνικής κινητοποίησης.
Μετά από σχεδόν ένα χρόνο προσπάθειας για να ακούσει τη φωνής του λαού του, συγκλήθηκε Συνέδριο της CONAIE και εκεί αποφασίστηκε να προχωρήσει σε εθνική κινητοποίηση στις 13 Ιουνίου 2022 με δέκα αιτήματα: 1. πάγωμα της τιμής των καυσίμων, 2. οικονομική ανακούφιση των μικροοφειλετών του τραπεζικού και χρηματοπιστωτικού συστήματος που επιβαρύνονται από χρέη και περιορισμούς, 3. δίκαιες τιμές για τα αγροτικά προϊόντα (γάλα, ρύζι, μπανάνες, πατάτες κ.λπ.), 4. πολιτικές απασχόλησης για τους φτωχούς και τους ανέργους και εργασιακά δικαιώματα, 5. μορατόριουμ στην εξορυκτική βιομηχανία, 6. σεβασμός των συλλογικών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στο Σύνταγμα, 7. αποφυγή της ιδιωτικοποίησης των στρατηγικών τομέων, κυρίως των δημόσιων αναπτυξιακών τραπεζών, 8. πολιτικές ελέγχου των τιμών για τα είδη πρώτης ανάγκης, 9. προϋπολογισμός για την υγεία και την εκπαίδευση και δωρεάν πρόσβαση των νέων στο πανεπιστημιακό σύστημα και, 10. αποτελεσματικές δημόσιες πολιτικές κατά της εγκληματικότητας, των πληρωμένων δολοφόνων και της βίας.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η πλατφόρμα της CONAIE, η οποία διαμορφώθηκε μέσα από τη συναίνεση, το διάλογο και την κοινοτική, λαϊκή και κοινωνική συμμετοχή, προτείνει ένα μίνιμουμ δημόσιων πολιτικών που μπορεί να υιοθετηθεί από κάθε κυβέρνηση με στοιχειώδη λογική. Είναι μια εύλογη, συνεκτική πλατφόρμα, που ανταποκρίνεται στη στιγμή και τις περιστάσεις. Δεν έθεσε κανένα εξτρεμιστικό ή ιδεολογικό ζήτημα σχετικά με την οικονομική πολιτική (όπως, για παράδειγμα, η αναστολή των συμφωνιών με το ΔΝΤ).
Ο Λεωνίδας Ίζα γνώριζε ότι μια τέτοια πλατφόρμα έπρεπε να οικοδομηθεί αργά-αργά και ότι η πίεση προς την κυβέρνηση, για να ευαισθητοποιηθεί και να αλλάξει κάτι στις επιθετικές νεοφιλελεύθερες πολιτικές της, έπρεπε να είναι ισχυρή σε κοινωνικό επίπεδο επειδή πρόκειται για κυβέρνηση με σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό και εξαιρετικά συντηρητική και ρατσιστική.
Για το λόγο αυτό, η CONAIE ήταν συνετή και πρότεινε μια εθνική, τοπική και επ’ αόριστον κινητοποίηση. Εθνική γιατί κάλυπτε ολόκληρη τη χώρα και άνοιγε την ομπρέλα ώστε να μπορούν να ενσωματωθούν νέοι κοινωνικοί φορείς σιγά-σιγά καθώς ο κοινωνικός αγώνας θα προχωρούσε, τοπική γιατί η κινητοποίηση ξεκινούσε από τις περιοχές, παρέμενε εκεί και εδραιωνόταν εκεί (δηλαδή, δεν σχεδιάστηκαν πορείες προς την πρωτεύουσα όπως σε μια εξέγερση), και αόριστη γιατί ήταν ένας μακροχρόνιος αγώνας.
Ένα νεοφιλελεύθερο καθεστώς τόσο φονταμενταλιστικό όσο αυτό του Γκιγιέρμο Λάσο είναι απίθανο να αλλάξει τους ιδεολογικούς του άξονες ακόμη και αν οι συνθήκες γίνονταν αδύνατες για τον ίδιο. Γι’ αυτό η στρατηγική της CONAIE ήταν να τοποθετήσει τον πολιτικό αγώνα σε μακροπρόθεσμο πλαίσιο, να προσφύγει στις οργανώσεις της και να ανακτήσει το κοινοβουλευτικό της μπλοκ, αλλάζοντας ταυτόχρονα τους άξονες του πολιτικού λόγου, για να τον απομακρύνει από τη δυαδικότητα (ψευδή, άλλωστε) μεταξύ κορεϊσμού και αντικορρεϊσμού.
Ήταν μια επίκληση στην ίδια στρατηγική του 1990, όταν ξέσπασε η πρώτη ιθαγενική εξέγερση, μετά την επιστροφή στη δημοκρατία. Ήταν μια συνετή στάση που βασιζόταν τόσο στην αναγνώριση των δυνατών της σημείων όσο και των αδυναμιών της. Αν η κινητοποίηση συνεχιζόταν τοπικά στις διάφορες περιοχές, τότε θα μπορούσε να διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα και η κυβέρνηση, αντιμέτωπη με μια τέτοια παράταση, αργά ή γρήγορα θα έπρεπε να υποχωρήσει.
Ωστόσο, για την αστική τάξη και την κυβέρνηση, υπήρχε ένα φάντασμα που έπρεπε να ξορκιστεί: οι κινητοποιήσεις του Οκτωβρίου 2019, οι ισχυρότερες κινητοποιήσεις στην πρόσφατη ιστορία της χώρας. Τώρα, μια κινητοποίηση της CONAIE, οποιουδήποτε μεγέθους, ανακαλούσε αυτά τα φαντάσματα που έπρεπε να εξορκιστούν. Επομένως, η στρατηγική της κυβέρνησης ήταν να χρησιμοποιήσει το κίνημα Pachakutik για να διχάσει και να εξαντλήσει το ιθαγενικό κίνημα. Στην πραγματικότητα είχε σημαντικούς συμμάχους στο Pachakutik γι αυτή τη στρατηγική.
Όμως ο Λεωνίδας Ίσα άλλαξε το παιχνίδι και ανάγκασε την κυβέρνηση να αλλάξει στρατηγική, αλλά το ζήτημα είναι ότι ο Λάσο και η παρέα του δεν είχαν σχέδιο Β μπροστά σε αυτή την αλλαγή στρατηγικής. Σαν να επρόκειτο για μια κλασική μάχη, η κυβέρνηση σκέφτηκε ότι αν αποκεφάλιζε το ιθαγενικό κίνημα και το άφηνε χωρίς το σημαντικότερο σημείο αναφοράς και ηγέτη του, τον Λεωνίδας Ίσα Σαλαζάρ, τότε, χωρίς τον πολυτιμότερο στρατηγό του, το ιθαγενικό κίνημα ήταν πιθανό να καταρρεύσει και η κινητοποίηση να πεθάνει μόλις γεννήθηκε.
Για το καθεστώς, οι κινητοποιήσεις της CONAIE έπρεπε πάση θυσία να μην μετατραπούν σε μια νέα 19η Οκτωβρίου. Αν αυτό συνέβαινε, η κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να αντισταθεί σε μια τόσο ισχυρή κινητοποίηση – το πολιτικό της κεφάλαιο ήταν πολύ περιορισμένο για κάτι τέτοιο.
Οδηγούμενη από το φόβο των ίδιων της των δαιμόνων, η κυβέρνηση Λάσο έκανε το πιο μοιραίο λάθος της, αποφασίζοντας τις πρώτες πρωινές ώρες της 14ης Ιουνίου 2022, μόλις μια μέρα μετά την έναρξη της κινητοποίησης της CONAIE, να συλλάβει τον Λωνίδας Ίζα στην επαρχία Κοτοπάξι (5).
Όμως, τον συνέλαβε χωρίς κανένα νομικό επιχείρημα, επειδή ο Λεωνίδας Ίσα προστατεύεται από το άρθρο 98 του Συντάγματος, το οποίο προστατεύει το δικαίωμα στην αντίσταση. Καθώς δεν υπάρχουν νομικά επιχειρήματα για τη νομιμοποίηση αυτής της σύληψης και δεδομένης της θέσης της Γενικής Εισαγγελίας του Κράτους να μην απαγγείλει κατηγορίες στον Λεωνίδα Ίσα, η κράτηση του ηγέτη των ιθαγενών μετατρέπεται σε απαγωγή, δηλαδή σε κρατικό έγκλημα.
Όμως, η απαγωγή είναι πολύ ισχυρή νομική έννοια, διότι μπορεί να οδηγήσει άμεσα στην παραπομπή του Προέδρου της Δημοκρατίας (η παράγραφος 3 του άρθρου 129 του Συντάγματος ορίζει ότι ο Πρόεδρος μπορεί να παραπεμφθεί «για εγκλήματα γενοκτονίας, βασανιστηρίων, βίαιης εξαφάνισης προσώπων, απαγωγής ή δολοφονίας για πολιτικούς λόγους ή λόγους συνείδησης»).
Μόλις έγινε γνωστή η είδηση της σύλληψης του ηγέτη του ιθαγενικού κινήματος, οι ιθαγενικές κοινότητες αποφάσισαν να ριζοσπαστικοποιήσουν τις θέσεις τους και αυτό που ήταν μόνο μια περιφερειακή και αόριστη κινητοποίηση μετατράπηκε ξαφνικά σε ιθαγενική εξέγερση.
Την ίδια νύχτα που συνελήφθη στην επαρχία Κοτοπάξι, τα μέλη της κοινότητας και οι ηγέτες των παραρτημάτων της CONAIE αποφάσισαν να προχωρήσουν σε ένα νέο στάδιο αγώνα και ένα νέο σύνθημα: την κατάληψη του Κίτο για την απελευθέρωση του ηγέτη τους. Μέσα σε λίγες ώρες, η κατεύθυνση και η στρατηγική της κινητοποίησης άλλαξαν.
Η φυλάκιση του ηγέτη των ιθαγενών προκάλεσε την αλληλεγγύη Τυριανών και Τρώων (6) και η κυβέρνηση έμεινε ουσιαστικά μόνη της με την υποστήριξη των πιο συντηρητικών και αντιδραστικών τμημάτων της κοινωνίας. Η κυβέρνηση γνώριζε ότι δεν είχαν τηρηθεί οι διατυπώσεις που προβλέπονται από το Σύνταγμα και το νόμο και αποφάσισε να αυτοσχεδιάσει απομονώνοντας τον πρόεδρο της CONAIE σε μια στρατιωτική βάση μέχρι να ξεκαθαρίσει η κατάσταση.
Η αγανάκτηση αυξήθηκε και παρακίνησε και άλλους κοινωνικούς τομείς να απαιτήσουν την απελευθέρωση του ιθαγενή ηγέτη και να ενταχθούν στην κινητοποίηση η οποία, τώρα πια, ήταν ήδη εξέγερση. Δάσκαλοι, εργάτες, περιβαλλοντικοί ακτιβιστές, φεμινίστριες, διανοούμενοι, καθηγητές πανεπιστημίου, μεταξύ άλλων, άρχισαν να συμμετέχουν στην εξέγερση. Τις πρώτες πρωινές ώρες της 15ης Ιουνίου, τα μέλη της ιθαγενικής κοινότητας έφτασαν στο Κίτο και άρχισε η κατάληψη της πόλης. Τριάντα δύο χρόνια μετά την εξέγερση των ιθαγενών το 1990, μια άλλη ιθαγενική εξέγερση γεννιέται στη μέση του Inti Raymi (7), της Γιορτής του Ήλιου.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η ηγεσία του κινήματος Pachakutik, η οποία είχε διασπαστεί σε μια παράταξη υπέρ του προέδρου Λάσο και σε μια άλλη υπέρ του προέδρου της CONAIE, Λεωνίδας Ίσα, αποφάσισε να επανενωθεί και να σχηματίσει ένα ενιαίο μέτωπο στην Εθνοσυνέλευση και να δείξει την αλληλεγγύη της στον κύριο πολιτικό της ηγέτη.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο γεγονός που πρέπει να επισημανθεί, και αυτό είναι ότι η CONAIE για μια ακόμα φορά βγάζει την πολιτική συζήτηση από τον φιλελεύθερο κορσέ της και την τοποθετεί στον φυσικό της χώρο, αυτόν της ταξικής πάλης. Αναγκάζει τους ανθρώπους να πάρουν θέση και χαράζει μια διαχωριστική γραμμή με τη νεοφιλελεύθερη στρατηγική της κυβέρνησης Λάσο και, με αυτόν τον τρόπο, επιτρέπει στην πολιτική να αναπνεύσει έξω από την ψευδή διχοτόμηση μεταξύ κορρεϊστών και αντικορρεϊστών.
Μέσα σε λιγότερο από μία ημέρα, και χάρη στα χονδροειδή λάθη του προέδρου Λάσο, ο οποίος, όπως φαίνεται, δεν έχει την παραμικρή ιδέα για το πώς λειτουργεί το ιθαγενικό κίνημα, η κατάσταση άλλαξε ριζικά και τον έθεσε σε κατάσταση ακραίας αδυναμίας.
Οι επιλογές για τον Γκιγιέρμο Λάσο είναι λίγες. Αν αποφασίσει να επιμείνει στο νεοφιλελεύθερο σχέδιό του, θα πρέπει να αντιμετωπίσει μια ιθαγενική και λαϊκή εξέγερση που θα μπορούσε να μοιάζει πολύ με τον Οκτώβριο του 2019. Ο Λάσο, στο πλαίσιο αυτό, δεν έχει κανένα δικό του χώρο στην Εθνοσυνέλευση και θα πρέπει τώρα να αντιμετωπίσει, τουλάχιστον τρία κοινοβουλευτικά μπλοκ που έχουν, αθροιζόμενα, όλες τις απαραίτητες ψήφους για την απομάκρυνσή του.
Όμως, αν αναγκαστεί από τις περιστάσεις να υπογράψει έστω και ένα σημείο της ατζέντας της CONAIE, θα πρέπει αντ’ αυτού να αναλάβει τις συνέπειες της αθέτησης πληρωμών με το ΔΝΤ και την κατάρρευση της τιμής των κρατικών ομολόγων του εξωτερικού χρέους, γεγονός τρομακτικό για έναν τραπεζίτη όπως αυτός. Ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη, ίσως δεν έχει τη νοημοσύνη του Οδυσσέα για να αποφύγει την κατάσταση.
* Ο Pablo Davalos Aguilar είναι οικονομολόγος από το Εκουαδόρ, με μεταπτυχιακό δίπλωμα από τη Λουβέν (Βέλγιο), διδακτορικό στα οικονομικά από το Universidad Grenoble-Alpes (Γαλλία) και μεταδιδακτορικό δίπλωμα από το Universidad Andina (Κίτο-Εκουαδόρ). Μεταπτυχιακός καθηγητής, διεθνής λέκτορας στην οικονομική θεωρία.
______________________________
Σημειώσεις
1. CONAIE: η μεγαλύτερη ιθαγενική οργάνωση του Εκουαδόρ, ιδρύθηκε το 1986. Εκπροσωπεί 18 αυτόχθονες λαούς και 15 αυτόχθονες εθνότητες. Αποτελείται από τρεις περιφερειακές οργανώσεις που στέλνουν αντιπροσώπους στη Γενική Συνέλευσή της:
Ecuarunari, η οποία εκπροσωπεί τους αυτόχθονες πληθυσμούς της Σιέρα του Εκουαδόρ και αντιπροσωπεύει περίπου το 45% των αντιπροσώπων της Conaie.
Confeniae, η οποία δραστηριοποιείται στον Αμαζόνιο του Εκουαδόρ και έχει 30% εκπροσώπηση στην οργάνωση.
Conaice, η οποία εκπροσωπεί την ακτή του Ισημερινού και διαθέτει το 25% των αντιπροσώπων.
Η Conaie χαρακτηρίζεται ως οργάνωση με αριστερές προτάσεις και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην πτώση του πρώην προέδρου Abdalá Bucaram Ortiz, ήταν σημαντικός παράγοντας στην ανατροπή του Jamil Mahuad τον Ιανουάριο του 2000 και στην εθνική απεργία του Οκτωβρίου 2019, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Lenín Moreno Garcés.
Η πολιτική ατζέντα της περιλαμβάνει την υπεράσπιση των ιθαγενών του Εκουαδόρ στο οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και πολιτικό μέτωπο, την οικοδόμηση μιας διαπολιτισμικής κοινωνίας, την προώθηση του σεβασμού της αυτοδιάθεσης, της αυτοδιοίκησης, της κοινοτικής αυτονομίας, της πλήρους άσκησης των συλλογικών δικαιωμάτων, την διατήρηση της φύσης και των πόρων, την υπεράσπιση του πολιτισμού, της ταυτότητας, της γνώσης των προγόνων και της διαπολιτισμικής δίγλωσσης εκπαίδευσης, την προώθηση της ισότητας και της πολιτικής συμμετοχής, την ανάπτυξη διεθνών σχέσεων μεταξύ των αυτόχθονων εθνοτήτων της ηπείρου ABYA-YALA για την εδραίωση της περιφερειακής ενότητας
2. Miembro numerario του Opus Dei: τα μέλη που επιλέγουν να παραμείνουν άγαμα και ζουν συνήθως σε κέντρα του Opus Dei. Υπολογίζεται ότι αποτελούν το 20% των μελών του. Από την ομάδα αυτή προέρχονται συνήθως οι κληρικοί της ιεραρχίας.
3. Movimiento de Unidad Plurinacional Pachakutik – MUPP (Κίνημα Πολυεθνικής Ενότητας Pachakutik): Ιθαγενικό πολιτικό κίνημα που δημιουργήθηκε το 1995 κατά τη διάρκεια της νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης του Sixto Durán-Ballén, στην οποία είχε αντιταχθεί σθεναρά και το κίνημα των ιθαγενών. Με τη διαβούλευση που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια αυτής της κυβέρνησης άρχισε να αναδύεται η ιδέα για την εκλογική συμμετοχή των ιθανεικών κινημάτων, κάτι που αργότερα θα γινόταν αποδεκτό από την CONAIE.
4. Διάφορες συμμορίες ναρκωτικών μάχονται εδώ και τουλάχιστον πέντε χρόνια στους δρόμους και στις φυλακές του Εκουαδόρ για τον έλεγχο της αποθήκευσης, των αγορών και των διαδρομών για τα φορτία κοκαΐνης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Περισσότερο πλήττονται από τη βία, τη διακίνηση ναρκωτικών και το έγκλημα –τα οποία έχουν αφήσει περισσότερους από 1.200 νεκρούς μέχρι στιγμής φέτος– οι παράκτιες επαρχίες Guayas, Manabí και Esmeraldas (η τελευταία συνορεύει με την Κολομβία). Το επίπεδο της βίας οδήγησε την κυβέρνηση Γκιγιέρμο Λάσο να κηρύξει στις αρχές Μαϊου κατάσταση έκτακτης ανάγκης διάρκειας 60 ημερών στις περιοχές αυτές, ωστόσο δεν φαίνεται να έχει κανένα αποτέλεσμα στον περιορισμό της βίας.
5. Ο Λεωνίδας Ίσα αφέθηκε ελεύθερος με δικαστική εντολή. «Μπορούν να φυλακίσουν το σώμα μας, αλλά ποτέ τις ιδέες μας, ούτε το πνεύμα μας, ούτε την αξιοπρέπειά μας», δήλωσε όταν αφέθηκε ελεύθερος.
6. Τυριανοί και Τρώες (tirios y troyanos): λογοτεχνικό μοτίβο που αναφέρεται σε δύο ασυμβίβαστους εχθρούς ή αντιπάλους. Χρησιμοποιείται συνήθως για να δηλώσει κάτι που γίνεται αποδεκτό ή επαινείται από ανθρώπους ή ομάδες με πολύ διαφορετικές ιδέες.
7. Inti Raymi: Παραδοσιακό φεστιβάλ που γιορτάζεται σε χώρες των Άνδεων. Αρχικά ήταν θρησκευτική τελετή της αυτοκρατορίας των Ίνκας αφιερωμένη στον θεό Inti (η ονομασία του ήλιου στην γλώσσα Quechua) η οποία σηματοδοτούσε και την έναρξη του νέου έτους.
