Έχει βάση η ερώτηση του τίτλου; Επιπλέον, ακόμη κι αν είναι εύλογη, έχει καμιά σημασία; Η απάντηση είναι ανεπιφύλακτα καταφατική.
Πράγμα που οφείλεται στο γεγονός πως η επίκληση της εξαιρετικής ευφυΐας των
καπιταλιστών ήταν πάντοτε ισχυρός νομιμοποιητικός παράγοντας του βίου και της
πολιτείας τους.
Παλιότερα, βέβαια, μαζί με την αναμφισβήτητη ευφυία, η νομιμοποίηση της ισχύος τους –οικονομικής, αλλά και πολιτικής– προέκυπτε και με την επίκληση της ασυνήθους εργατικότητάς τους – η προτεσταντική ασκητικότητα, που έλεγε και ο Βέμπερ. Σήμερα, ωστόσο, είναι δύσκολο να γίνει κάτι τέτοιο, στο μέτρο που ο τυπικός μεγαλοκαπιταλιστής είναι ένας ραντιέρης που παίζει τάβλι με τις μετοχές και τα ομόλογα, πολύ μακριά από την «πραγματική παραγωγή».
Ένας τρίτος παράγοντας νομιμοποίησης ήταν η επίκληση του ρίσκου που αναλαμβάνει ο «επενδυτής». Μόνο που κι αυτό, στην εποχή του διαφοροποιημένου χαρτοφυλακίου –της κατοχής, δηλαδή, τίτλων πολλών διαφορετικών εταιριών και κρατών, αλλά και των ασφαλίστρων κινδύνου– είναι μισή αλήθεια, άρα ολόκληρο ψέμα. Όσο μεγαλύτερος βαρόνος-ληστής είσαι, τόσο περισσότερο σίγουρος μπορείς να είσαι πως δεν θα πάθεις το παραμικρό. Είσαι αυτό που λένε too big to fail.
Επομένως, στο τέλος της ημέρας, για να το πούμε αγγλοσαξονικά, το μόνο που δικαιολογεί την ισχύ τους είναι η ευφυΐα. Όπως λένε και οι δικοί μας, η αριστεία είναι το κατεξοχήν χαρακτηριστικό τους. Για να δούμε.
Ξεκινώ με την επισήμανση πως στην μεγαλοκαπιταλιστική τάξη ανήκουν εκτός από τους κατόχους κεφαλαίου και οι υψηλόβαθμοι –και όχι μόνο– τσέο και μαζί τα υψηλά κλιμάκια της πολιτικής τάξης και της κρατικής γραφειοκρατίας. Είναι, δηλαδή, μέλος της και ο Ίλον Μασκ, αλλά και ο Άρβιν Κρίσνα της IBM ή ο Αλβέρτος Μπουρλά της Pfizer. Είναι, όμως, και ο Μπάιντεν, όπως και η Λαγκάρντ της ΕΚΤ.
Ας δούμε, λοιπόν, τον Μασκ. Ένας από τους σημαντικότερους πανεπιστημιακούς της
Business School του Χάρβαρντ, είπε κάποτε πως στον Ίλον δεν θα εμπιστευόταν ούτε για να βγάλει προς νερού του τον σκύλο του. Ο Τζον Νότον, από την άλλη, πρόεδρος της συμβουλευτικής επιτροπής του Κέντρου Minderoo για την Τεχνολογία και τη Δημοκρατία στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, κορυφαίος επιστήμονας, γράφει σχετικά με την ανάληψη της διαχείρισης του Τουίτερ από τον Μασκ: «Το να είναι υπεύθυνος για ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας δημόσιας σφαίρας είναι σαν να εμπιστεύεσαι ένα ευαίσθητο ρολόι σε μια μαϊμού» (Καθημερινή, 6 Νοεμβρίου 2022). Και συνεχίζει: «Μέρος του προβλήματός μας με την τεχνολογία είναι η εύπιστη πεποίθησή μας ότι αν κάποιος είναι απίστευτα πλούσιος, τότε πρέπει να είναι και απίστευτα έξυπνος. Πρόκειται για αυταπάτη». Κοινώς, πρόκειται για τύπο που δεν μπορεί να δώσει σε δυο βόδια άχυρο.
Να πάμε στην υψηλή γραφειοκρατία, τύπου Λαγκάρντ ή Στουρνάρα; Σε πρόσφατη
δημοσκόπηση μεταξύ των υπαλλήλων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, για το πόση εμπιστοσύνη τρέφουν προς την πρόεδρο και το Δ.Σ. για την ηγεσία και τη διαχείρισή τους, πάνω από το 52% απάντησε «καθόλου» ή «χαμηλή», το 34% «μέτρια» εμπιστοσύνη και μόνο το 15% «υψηλή». Και πρόκειται για χρυσοπληρωμένους εργαζόμενους, που έχουν χίλιους λόγους να υπερασπίζονται τον οργανισμό τους. Κι όμως, σύμφωνα με τους ίδιους τους υπαλλήλους της, η ηγεσία της ΕΚΤ, όχι μόνο δεν είναι ικανή να διαχειριστεί τη νομισματική πολιτική, αλλά είναι τρεις λαλούν και δυο χορεύουν.
Για τους πολιτικούς έχουμε πλείστα όσα παραδείγματα ελλιποβαρούς περιεχομένου της κρανιακής κοιλότητας. Επιλέγω, από τη γαλάζια μας πατρίδα, κάτι το οποίο έγινε διεθνές βάιραλ. Πριν από είκοσι περίπου χρόνια, ο υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Καραμανλή του άλαλου θεώρησε καλή ιδέα να μετρήσει στο ΑΕΠ, εκτός από το καταγεγραμμένο στα κιτάπια –το επίσημο, δηλαδή– και την εκτιμώμενη παραοικονομία. Ο στόχος ήταν να αυξηθεί ο παρονομαστής του κλάσματος χρέος/ΑΕΠ, έτσι ώστε το Δημόσιο Χρέος να εμφανίζεται μικρότερο ως ποσοστό του εθνικού προϊόντος.
Να δώσω ένα παράδειγμα: Έστω πως το χρέος είναι 100 και το ΑΕΠ, επίσης, 100. Τότε ως ποσοστό παίρνει την τιμή 100*100/100 =100%. Αν, λογιστικά, αυξήσουμε το προϊόν κατά 25%, τότε το ποσοστό του χρέους ως προς το ΑΕΠ γίνεται 100*100/125 =80%. Μια χαρά! Βάζοντας, λοιπόν, την πορνεία, το λαθρεμπόριο, την αδήλωτη «επιχειρηματικότητα» κ.λπ., το σώσαμε το πράγμα. Μόνο που μας πιάσανε.
Αφού έσπασαν πλάκα λέγοντας πως «οι πουτάνες» έσωσαν την Ελλάδα –ελπίζω να μην θεωρηθεί η επίκληση αυτής της φράσης σεξιστική, δεδομένου πως τρέφω ειλικρινή σεβασμό προς τις σεξεργάτριες–, αποφάσισαν πως ένα ποσοστό αύξησης κάτω από το 10% ήταν επιτρεπτό, όχι τα τριαντάρια που επιδίωκε ο Αλογοσκούφης. Σε τι συνίστατο η βλακεία της επιλογής; Πρώτον, το μεγαλύτερο ΑΕΠ έκανε μικρότερο το ποσοστό των Δημοσίων Εσόδων, πράγμα που έκανε περισσότερο επισφαλή την εξυπηρέτηση του χρέους – ό,τι κέρδιζες με την «εξυπνάδα» σου, το έχανες από τη βλακεία σου. Δεύτερον και σημαντικότερο, η αύξηση του ΑΕΠ σήμαινε μικρότερες ενισχύσεις από τα ευρωπαϊκά ταμεία – κι εδώ η απώλεια ήταν αναντίστρεπτη.
Φτάνει, όμως. Δεν μπορώ να φανταστώ πως ο Αϊνστάιν ή ο Μπορ, αν ήταν να επιλέξουν μεταξύ επιστήμης και «επιχειρήσεων», θα διάλεγαν τις επιχειρήσεις – γιατί ήταν έξυπνοι. Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους της τέχνης. Ποιος έξυπνος άνθρωπος θα άντεχε να ασχολείται με πάμπλικ ριλέισιονς ή χιούμαν ρισόρσις, όταν του δίνονταν ευκαιρίες σαν τις παραπάνω;
Ναι, θα σου πουν, αλλά, είτε έτσι είτε αλλιώς, οι πλούσιοι, στις παρούσες συνθήκες
συμβάλλουν στην οικονομία αντικειμενικά. ΟΚ, but. Όπως έλεγε και ο Μαρξ, ένας
παραβατικός άνθρωπος προσφέρει στην εθνική οικονομία περισσότερα από τον μέσο επιχειρηματία. Αν δεν δραστηριοποιούνταν, θα έπαυαν να υπάρχουν και να στηρίζουν την κατανάλωση –ακόμη και την επένδυση, άρα, τη ζήτηση, γενικά– οι αστυνομικοί, οι δικαστές, μεγάλο τμήμα των δικηγόρων, οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι, οι κατασκευαστές αστυνομικών κτιρίων, δικαστικών μεγάρων, φυλακών, επίπλων, οι παρασκευαστές φαγητών, οι προμηθευτές τροφίμων κ. λπ κ. λπ.
Θα επανέλθω.
1 σχόλιο
Comments are closed.