Περί Rafale, EastMed και «ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων» ο λόγος: Οφείλουμε να παραδεχθούμε ότι ο εξ Ανατολών κίνδυνος και η ανάγκη αρραγούς εθνικής ενότητας και ρωμαλέων στρατιωτικών δαπανών αποτελεί, μαζί με τον αντιπροσφυγικό ρατσισμό, το ισχυρότερο και δημοφιλέστερο ιδεολόγημα του ελληνικού αστισμού.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σε δίσεκτους καιρούς πανδημίας, με σκανδαλώδη μείωση των κρατικών δαπανών για τη δημόσια υγεία, διατίθενται αδιανόητα ποσά για εξοπλισμούς: Ο προϋπολογισμός του υπουργείου Εθνικής Άμυνας για το 2020 ήταν 3,35 δισεκ., για το 2021 5,44 δισεκ. και για το 2022 είναι 6,39 δισεκ., με την επιφύλαξη μάλιστα περαιτέρω ενίσχυσης. Αντίστοιχα, οι τρεις φρεγάτες κοστίζουν 3,048 δισεκ. ενώ τα 24 Rafale (12 καινούργια και 12 μεταχειρισμένα) 3,3 δισεκ. Βεβαίως, όλα αυτά με τις ευλογίες της κατά τα άλλα υπέρ της δημοσιονομικής πειθαρχίας ΕΕ, καθώς ισχυρά τέκνα της είναι εγγυητές του «αξιόμαχου» της Ελλάδας, όπως και της Τουρκίας βεβαίως, βεβαίως…
Φυσικά, τα κόμματα της Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΜΕΡΑ) καταψήφισαν τις στρατιωτικές δαπάνες στη Βουλή, αλλά το προκλητικό ύψος τους δεν προκάλεσε έντονο δημόσιο διάλογο, ούτε κάποια ιδιαίτερη κινητοποίηση. Δεν είναι μόνο η αίσθηση ματαιότητας απέναντι στην κυβερνητική αδιαλλαξία, γιατί για άλλα ζητήματα έγιναν κινητοποιήσεις· είναι κυρίως η πλειοψηφική πεποίθηση ότι «με τα εθνικά θέματα δεν παίζουμε». Και όμως, οι κυρίαρχοι παίζουν: τζογάρουν σε άθλιες συμμαχίες, κερδοσκοπούν ασύστολα οικονομικά και πολιτικά, εμπαίζουν την κοινωνία.
Για να εξηγηθούμε: Πώς αναβαθμίζεται με τους συνεχείς εξοπλισμούς το «ελληνικό αξιόμαχο» όταν παράλληλα αναβαθμίζεται, από τις ίδιες περίπου πηγές, και το «τουρκικό αξιόμαχο»; Και εν πάση περιπτώσει, εκτός από ψεκασμένους φασίστες, υπάρχει νηφάλιος Έλληνας που να πιστεύει ότι η Τουρκία θα επιτεθεί εν ψυχρώ στην Ελλάδα; Πάντως, δεν έγινε έτσι ούτε στη Μικρά Ασία το 1919-21 ούτε στην Κύπρο το 1974 – η Ελλάδα ήταν επιτιθέμενη και στη συνέχεια ηττημένη. Σχεδόν πάντα στη διεξαγωγή ενός πολέμου υπάρχει συνευθύνη των εμπλεκόμενων κρατών – εξάλλου, «ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα».
Συνεπώς, οι συνεχείς εξοπλισμοί, εκτός από την οικονομική αιμορραγία που προκαλούν σε κοινωνίες σε κρίση, όπως η ελληνική και η τουρκική, δεν ευνοούν καμία ισορροπία δυνάμεων, αντίθετα, διαρκώς τη διαταράσσουν για να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους, ενισχύουν τη χειραγώγηση του πληθυσμού και εντείνουν πολλαπλώς το μιλιταρισμό και το ιμπεριαλιστικό σύμπλεγμα σε κάθε χώρα (αύξηση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων, στρατιωτικοποίηση των συνόρων απέναντι στη μετακίνηση προσφυγικών πληθυσμών κ.λπ.). Μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αναπτύσσεται μια ιδιότυπη πολιτικοστρατιωτική διπλωματία, με τη μεν ελληνική πλευρά να είναι συνήθως αυτή που παίρνει επιθετικές πολιτικές πρωτοβουλίες, τη δε τουρκική να απαντά με αναβαθμισμένες στρατιωτικές κινήσεις ενδεδυμένες με την αντίστοιχη ρητορική.
Η περίπτωση του αγωγού East Med είναι χαρακτηριστική αυτού του τύπου διπλωματίας. Από την έναρξη του εγχειρήματος ήταν εμφανές πως για την ελληνική (ένας πρωτοφανής κυνισμός και ταυτόχρονα ερασιτεχνισμός των Τσίπρα-Κοτζιά) και την ελληνοκυπριακή πλευρά η «στρατηγική συμμαχία» με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, είχε κύριο στόχο την απομόνωση της Τουρκίας. Είχε προηγηθεί στο Κραν Μοντάνα, με αποκλειστική ευθύνη του ανεκδιήγητου ελληνοκύπριου προέδρου Αναστασιάδη και την υποστήριξη του «τουρκοφάγου» Κοτζιά, το ναυάγιο της ομοσπονδιακής λύσης στο Κυπριακό.
Έτσι, λοιπόν, άρχισαν οι διενέξεις και οι αντιπαραθέσεις περί τις ΑΟΖ και τις εξορύξεις. Η Τουρκία είχε αποσαφηνίσει ότι χωρίς ομοσπονδιακή επίλυση του Κυπριακού δεν θα συναινέσει σε εξορύξεις γιατί έτσι αποκλείονταν οι Τουρκοκύπριοι. Δεν νομίζω ότι η θέση της τουρκικής πλευράς ήταν παράλογη. Αντίθετα, η ελληνοκυπριακή πλευρά ξεκίνησε το …Ελντοράντο της Ανατολικής Μεσογείου, οι Τούρκοι άρχισαν να εμποδίζουν με πολεμικά πλοία τις γεωτρήσεις και ενώ ακόμα τα κοιτάσματα ήταν ασαφή, Αναστασιάδης, Τσίπρας και Νετανιάχου ανακοίνωσαν την έναρξη της δημιουργίας του East Med. Επρόκειτο για ένα έργο ακραία αντιπεριβαλλοντικό, όπως και οι εξορύξεις εξάλλου, εξωφρενικά δαπανηρό και γεωπολιτικά κυριολεκτικά για τα γέλια, το οποίο δεν δημιούργησε προβλήματα στον στρατοκράτη Νετανιάχου και στη συνέχεια στον Αιγύπτιο δικτάτορα Σίσι, αλλά στους… διορατικούς ηγέτες Αναστασιάδη, Τσίπρα και στο διάδοχό του Μητσοτάκη: Όξυνε τον ανταγωνισμό Ελλάδας και Κύπρου με την Τουρκία, επέτεινε το ενδεχόμενο οριστικής διχοτόμησης του νησιού και καθήλωσε την ελληνική και την ελληνοκυπριακή κυβέρνηση στην ψοφοδεή και ατελέσφορη διπλωματία των «κυρώσεων» στην Τουρκία. Πλέον ο αγωγός, που ευτυχώς δεν αποτέλεσε παρόν, πάλι ευτυχώς αποτελεί με αμερικανική εντολή παρελθόν· η Τουρκία βεβαίως δεν απομονώθηκε (γιατί άλλωστε;)· ο Αναστασιάδης συνεχίζει να γελοιοποιείται· και ο Τσίπρας, κατά την ταπεινή μου γνώμη, από άποψη αρχών διέπραξε χειρότερο ολίσθημα και από την υπογραφή του Μνημονίου. Αν με το Μνημόνιο μπορεί να επικαλεστεί εξαναγκασμό, εδώ ποιος τον ανάγκασε άραγε;
Ωστόσο, υπάρχει μια σημαντική μερίδα της κοινωνίας, μεγάλων τμημάτων της Αριστεράς συμπεριλαμβανομένων, που ενώ σε γενικές γραμμές συμφωνεί με όσα προαναφέρονται, θεωρεί ότι μια σειρά εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας απειλούνται από την Τουρκία. Τα πλέον σημαντικά είναι το εύρος της αιγιαλίτιδας ζώνης (6 ή 12 μίλια), η υφαλοκρηπίδα και το εύρος του εναέριου χώρου. Δυστυχώς, και εδώ, όπως και στον υπόλοιπο πλανήτη, τα εθνικιστικά στερεότυπα εμφανίζονται ως αυτονόητες αλήθειες και το μείγμα που κυριαρχεί διακρίνεται από παντελή άγνοια της Γεωγραφίας και της Ιστορίας. Τολμώ, λοιπόν, ορισμένες συνοπτικές παρατηρήσεις στα προαναφερθέντα επίμαχα:
Ως προς το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων, σήμερα είναι 6 ν.μ., αλλά η Ελλάδα επιφυλάσσεται εφόσον κρίνει να τα επεκτείνει σε 12 ν.μ., θεωρώντας ότι τούτο αποτελεί δικαίωμά της με βάση το Διεθνές Δίκαιο, ενώ η Τουρκία επιμένει ότι ένα τέτοιο ενδεχόμενο αποτελεί για αυτή αιτία πολέμου. Πιστεύω ότι η Ελλάδα δεν θα κάνει κάτι τέτοιο γιατί πράγματι θα γίνει πόλεμος, τον οποίο ευλόγως αποφεύγει· το γεγονός όμως ότι επιμένει σε αυτό το «κυριαρχικό δικαίωμα» είναι δείγμα παρωχημένης διπλωματίας του «μαδημένου γερακιού», που κρατάει το χαρτί των 12 ν.μ. μήπως πάθει κάποιο δυστύχημα ο αντίπαλός του ώστε να το εκμεταλλευτεί. Εξηγούμαι: Το Αιγαίο είναι ημίκλειστη θάλασσα, με μεγάλη σημασία όχι μόνο για την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και για τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία κ.λπ. Σήμερα, με ισχύοντα τα 6 ν.μ., η Ελλάδα έχει την κυριαρχία του 43,6% του Αιγαίου, η Τουρκία το 7,5% και τα διεθνή ύδατα είναι 49%. Αν η Ελλάδα επεκτείνει την κυριαρχία της στα 12 ν.μ., τότε θα έχει το 71,5%, η Τουρκία πάλι 7,5%, καθώς έχει τεράστια μεν, αλλά χερσαία ακτογραμμή, αλλά τα διεθνή ύδατα θα μειωθούν δραματικά στο 19,7% του Αιγαίου, καθιστώντας την Τουρκία περίκλειστη χώρα και με ολέθριες συνέπειες για τη διεθνή ναυσιπλοΐα.
Αντίστοιχα προβληματικός –και ουδόλως συμβατός με το Διεθνές Δίκαιο– είναι ο αυθαίρετος προσδιορισμός του ελληνικού εναέριου χώρου στα 10 ν.μ., ενώ θα έπρεπε να είναι ισομεγέθης με τον ισχύοντα στη θάλασσα, δηλαδή 6 ν.μ. Αυτή η αυθαιρεσία στοιχίζει πολύ σε χρήμα, αλλά και σε ανθρώπινες ζωές, αφού οι διαβόητες αερομαχίες γίνονται σε αυτήν ακριβώς τη διαφιλονικούμενη ζώνη των 4 ν.μ., το δε κωμικοτραγικό της υπόθεσης έγκειται στο γεγονός ότι συνήθως δεν είναι οι Τούρκοι πιλότοι που παραβιάζουν τον νόμιμο ελληνικό εναέριο χώρο των 6 ν.μ., αλλά οι Έλληνες που τον υπερβαίνουν παράνομα κατά 4 ν.μ.
Τέλος, σε ό,τι αφορά την υφαλοκρηπίδα, ένα κράτος μπορεί να οριοθετήσει μονομερώς υφαλοκρηπίδα μόνο εάν απέναντί του δεν υπάρχει στεριά για 200 ν.μ. Αν η απόσταση είναι μικρότερη, τότε τα αντιδικούντα κράτη από κοινού πρέπει να λύσουν τη διαφορά. Συνεπώς, σήμερα ούτε η Ελλάδα ούτε η Τουρκία έχουν δικαιώματα εκμετάλλευσης σε υφαλοκρηπίδα και όταν ακούμε κραυγές για «ελληνική υφαλοκρηπίδα», ακούμε ψέματα. Επίσης, είναι λανθασμένη η αντίληψη και αφελής η πεποίθηση ότι τα νησιά έχουν πλήρη επήρεια υφαλοκρηπίδας, όπως οι ηπειρωτικές ακτές. Γενικά και αόριστα έχουν, ωστόσο, με βάση όσα προαναφέρω, ενδέχεται ένα διεθνές δικαστήριο, αναζητώντας μια δίκαιη λύση για νησιά που είναι μακριά από το μέσο της απόστασης των ηπειρωτικών ακτών δύο χωρών, όπως π.χ. τα νησιά του βόρειου Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα, να μην τους προσδώσει πλήρη επήρεια. Όσο για το Καστελόριζο, που εμφανίζεται σε ειδικό παράρτημα στους χάρτες της Ελλάδας για να μην φαίνεται πόσο κοντά βρίσκεται στην Τουρκία, προφανώς δεν θα πάρει μερίδα του λέοντος σε υφαλοκρηπίδα χωρίς τούτο να σημαίνει επιχείρηση αφελληνισμού του…
Μια αντιπολεμική διεθνιστική στάση, λοιπόν, οφείλει να αντιμετωπίσει πολλά διαφορετικά, αλλά τεμνόμενα πεδία: Να απαντήσει στην υποκριτική φλυαρία του ελληνικού εθνικισμού περί επιτιθέμενης Τουρκίας και αμυνόμενης Ελλάδας και να αντισταθεί στις πολεμικές δαπάνες, την αναβάθμιση και επέκταση των αμερικανικών βάσεων, τη στρατιωτικοποίηση των συνόρων και την αντιμετώπιση των προσφύγων ως εισβολέων. Ταυτόχρονα, να ενισχύσουμε την αλληλεγγύη των λαών της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου μαζί με αυτούς της Μέσης Ανατολής για ειρήνη με δικαιοσύνη, κατά των αυταρχικών αστικών και θεοκρατικών καθεστώτων, της φτώχειας, της περιβαλλοντικής καταστροφής, της πατριαρχίας, του μιλιταρισμού και του ιμπεριαλισμού.
